Süleyman sani axundov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

Milli Kitabxana

93

G ö v h ə r x a n ı m. Sənəm, qaladan nə xəbər var?

S ə n ə m. Hələ davam edir.

G ö v h ə r x a n  ı  m.  Allah,  sənə pənah  aparıram.  Bizi  bu  qan  içici  düşmən

əlinə vermə! Sənəm, deyirlər bolşeviklər körpə uşaqları da qırırlar.

S ə n ə m.  Xanım,  hamısı  yalandır.  Mən  onlardan  heç  qorxmuram.  Onların

böyükləri  çox  rəhmli  adamdır.  Neçə dəfə təklif  etdi  ki,  mənə qan  tökdürməyin,

təslim  olun.  Hayıf  ki Əmiraslan  ağa  qulaq  asmır.  Bu  gün  yenə təklif  etmişdi,

bilmirəm ağa razı oldu, ya yox.

G ö v h ə r x a n ı m. Olmaz. Mən onun tərsliyini bilirəm, heç kəsə qulaq asan

deyil. Sənəm, canım xəstə olmasaydı, gedib o böyüyün ayaqlarına yıxılıb öpərdim,

yalvarardım,  işə qansız əncəm  edərdi.  O,  böyük  Rusiyadan  gəlmiş.  Görəsən,

mənim oğlumdan bir xəbər bilərmi?

S ə n ə m. Onu bilmirəm, ancaq Cahangir ağanın sağ olduğunu söyləyirlər.

G ö v h ə r x a n ı m. Ay qız, onu kim deyir? Bəs niyə mənə xəbər vermirsiniz?

O adamı tapdırıb doğru xəbər bilərdim.

S ə n ə m. O  günü Əhmədgil  deyirdilər  ki,  Bakıda  bir  adam  söyləyirmiş  ki,

Cahangir ağa Rusiyada qoşun böyüyü olubdur.

G ö v h ə r x a n  ı  m. Hər nə olursa-olsun,  ta  ki,  sag-salamat  olsun.  Sənəm,

pəncərəni aç, kürsü qoy, oturub bir az özümü havaya verim, nəfəsim təngiləşir.

Sənəm pəncərəni açır, kürsü qoyur. Sonra Gövhər xanımın qoluna girib aparır.

S ə n ə m. Qoy yastığı da qoyum, yumşaq olsun.

Yastığı qoyur, Gövhər xanım oturur.

G ö v h ə r x a n ı m. Nə gözəl hava! Hər yan gül, çiçək! Nə üçün bu insanlar

bir-birlərini qırırlar?

S ə n ə m. Xanım, izin ver, gedim, xörəyini hazırlayım.

G ö v h ə r x a n ı m. Yaxşı, get.

S ə n ə m (gedirkən). Dərmanını gətirimmi, içəsən?

G ö v h ə r x a n ı m. Yox, lazım deyil. Dərmandan heç bir xeyir görmürəm.

Sənəm  çıxır.  Səhnə bir  müddət  sükutda  qalır.  Sonra  tüfəng,  top  səsləri  gurultu

salır.Gövhər  xanım  qalxır ki, pəncərəni örtsün,  bu zaman ayaq üstə dura bilməyib  yıxılır,

Top, tüfəng səsi kəsilir. "Ura!" sədası qalxır. Bir azdan sonra o da kəsilir, Sənəm daxil olur.

Gövhər xanımı yıxılmış görüb cəld üstünü alır.

---

Milli Kitabxana

94

S ə n ə m. Vay, xanıma nə oldu?

G ö v h ə r x a n ı m. Sənəm məni qaldır. Divanın üstə apar...

Sənəm onu qaldırıb divanın üstə uzadır.

G ö v h ə r x a n ı m.  Sənəm,  ölürəm,  amma  bu  dünyadan  nakam  gedirəm...

Oğlumu görməyib gedirəm... Onun toyunu etməyib gedirəm... Ah, Cahangirim, bir

səni görəydim... Axirətə rahat gedəydim.

S ə n ə m (kənara). Ah, ürəyim davam etmir. İstəyirəm sirri açıb deyəm. Yox,

qoy bilməsin.

G ö v h ə r x a n ı m. Sənəm, gözlərimə qaranlıq çökür... sənəm, Pəricahana de

ki, əmmən  vəsiyyət  etdi...  Cahangiri  axtarıb  tapsın...  Ona  getsin.  Nəslimiz

kəsilməsin.

Səsi kəsilir.

S ə n ə m. Ah, yazıq arvad öldü. Müsibətli öldü. Dərdli-qəmli öldü. Yaxşı insan

idi,  heç  kəsi  incitməzdi.  Bu  uzun  müddətdə ondan  bir  acı  söz  eşitmədim.  Başqa

xanımlar kimi olmayıb, bir kəsə əziyyət verməzdi. Çox cəfa çəkdin, indi rahat yat.

Gedib yorğan gətirib üstünə salır. Pəricahan daxil olur.

P ə r i c a h a n x a n ı m. Sənəm, qala alındı. İndi buraya gələcəklər, qaçmaq

lazımdır. Əmməm  də yatmış.  Onu  durquzmaq  lazımdır.  Sənəm  (ağlar  səslə).  O

daha durmaz... Pəricahan xanım.Nə deyirsən? Əmməmə nə olmuş?

Sənəm ağlayır.

P ə r i c a h a n x a n ı m. Ah,  yazıq əmməm!  (Gedib  divanın  önündə diz

çökür.) Yat, rahat ol! Sən bizdən xoşbəxtsən, sən bəlaları görməyəcəksən.

S ə n ə m. Xanım vəsiyyət etdi ki, Pəricahan Cahangiri tapıb-ona getsin. Ondan

ayrılmasın.

P ə r i c a h a n x a n ı m. Ey biçarə əmməm! Pəricahan onu tapdı, Sözlərinə

baxmadı, yenidən itirdi. Nə etməli? Qəzanın istədiyi bu imiş.

Əmiraslan ağa başı açıq, tükləri pərişan, dəli halda daxil olur.

---

Milli Kitabxana

95

Ə m i r a s l a n a ğ a

.

Mən haradayam?.. Hə, bildim. Bayquş yuvasında. Mən

Rüstəm Zalam... Ey igid bəylərim! İrəli! Vur! At!

P ə r i c a h a n x a n ı m. Ah, bəla üstə bəla! Əmücəm dəli olmuş.

Ə m i r a s l a n a ğ a

.

Yenə qırmızı! Ora qırmızı, bura qırmızı. (Pəricahana.)

Sən  kimsən?  Hə,  sən  də qırmızı,  o  yatmış  da  qırmızı,  cəmi  cahan  qırmızı!..  Mən

qırmızı  sevmirəm. (Divara  baxır.)  Çəkil,  sənə deyirəm,  çəkil,  çəkil!  (Tavana

baxır.) Oradan ilan sallanmışdır. Ah, düşdü! Necə oldu? Haraya girdi? (Arayır.) A,

budur,  girdi (Döşünü  cırıb  baxır.)  Hə... ürəyimə girmək  istəyir...  Qoymaram...

(Qəməsini çıxarıb ürəyinə soxarkən.) Öl, müzürr heyvan!..

P ə r i c a h a n x a n ı m. Ah! Əmücəm özünü öldürdü!.. Cahangir, Cahangir!

Şan-şöhrətli xanədanın viran etdin, gəl tamaşaya.

Cahangir əlində qırmızı bayraq, Ədil bəy, Hadi lələ, Həsən, bir dəstə qoşun əhli və bir

dəstə arvad-uşaqla daxil olur.

P ə r i c a h a n x a n ı m. Bax, gülləndən ölmüş anana! Bax, dəli olub xəncəri

ilə özünü öldürmüş atana, tutduğun əmələ tamaşa et! Ürəyin şad olsun!

Cahangir ağa. Poricahan, zülm ilə qurulmuş bina, ziilm ilə qurulmuş xanədan -

axırda fot olar. Heç kəs önünü ala bilmoz. Mane olanlar belə fot oiarlar. Indi yeni

dünya  zühur  etmiş. Əski  dünya əski  qanunları  ilə gerek  yıxılsın.  Poricahan,  nə

üçün bu əski, zülmkar, tökdüyü qanın içində boğulan dünyadan əl çəkmirsən? Bu

Öliilər için-de qalmaqmı istəyirsən?

P ə r i c a h a n. Yox, istəmirəm.

C a h a n g i r. Bu inqilab bayrağı altına gəlirsənmi?

P ə r i c a h a n. Bəli, gəlirəm! (Onun tərəfinə keçir.)

C a h a n g i r. Bu şanlı bayrağı al, ona and iç.

P ə r i c a h a n (alır.)  Ey  qırmızı  inqilab  bayrağı!  Bu  gündən  bütün  ömrümü

sənin yolunda çalışmağa, qurban verməyə and içirəm.

H a m ı. Yaşasın Pəricahan!