MAQSUD MƏMMƏDOV
VƏ RƏFİQƏ AXUNDOVA
İlk Azərbaycanlı Balet artistidir. Ecazkar və cazibədar səhnə "uçuşları", coşğun ehtirası,
hərəkətlərinin dramatizmi və zərifliyi ilə seçilən Maqsud Davud oğlu Məmmədov 30 may 1929-cu
ildə Gəncədə doğulub. Rəqslə erkən yaşlarından məşğul olub. Moskva Xoreoqrafiya Məktəbini
bitirdikdən sonra 1951-1961-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının solisti işləyib.
O, 30 aprel 1955-ci ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti, 1970-ci il mayın 21-də
xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb.
Maqsud Məmmədov həm milli baletlərimizdə, həm də dünya klassiklərinin əsərlərində
mürəkkəb partiyaları böyük uğur və şərəflə ifa edib. Onun ən məşhur partiyaları bu gün də gənclərə
örnəkdir.
Sənətkarın ifa yaradıcılığının əsasını Polad ("Qız qalası", Əfrasiyab Bədəlbəyli), Mənzər,
Lenni ("Yeddi gözəl" və "İldırımlı yollarla", Qara Qarayev), Fərhad ("Məhəbbət əfsanəsi", Arif
Məlikov), Azad ("Gülşən", Soltan Hacıbəyov), Pərviz ("Qaraca qız", Əşrəf Abbasov), Albert
("Jizel", Adolf Adan), Dezire, Ziqfrid, Şahzadə ("Yatmış gözəl", "Sonalar gölü" və "Şelkunçik"
Pyotr Çaykovski), Xli Şan Fu və Ma Li Çen ("Qırmızı lalə", Reynqold Qlier), Pyero ("Qızıl açar",
Boris Zeydman), kolen ("Arlekinada", Rikardo Driqo), Vatslav ("Bağçasaray fəvvarəsi", Boris
Asafyev), Frondoso ("Laurensisa", Aleksandr Kreyn), Qəhrəman ("Şopeniana", Frederik Şopen),
Bazil ("Don Kixot", Lüdviq Minkus) obrazlarının ifası təşkil edir.
Arif Məlikovun "Məhəbbət əfsanəsi" baletindəki Fərhad rolu Maqsud Məmmədovun ən
uğurlu işlərindəndir. O, Azərbaycan Opera və Balet Teatrının Monte-Karlo, Fransa, Lüksemburq
qastrollarında qalib olub.
Maqsud Məmmədov xalq artisti Rəfiqə Axundovanın əridir.
* * *
Rəqslərinin lirizmi zərif plastikası, həssas musiqi duyumu ilə seçilən balerina Rəfiqə Hacı
qızı Axundova 7 avqust 1931-ci ildə Bakıda doğulub. Dörd yaşından rəqslə məşğul olan Rəfiqə
xanım Bakı Xoreoqrafiya Məktəbini yüksək qiymətlərlə bitirib (1950). O, 1951-ci ildən Azərbaycan
Dövlət Opera və Balet Teatrının solisti işləyib.
Rəfiqə Axundova Azərbaycan və klassik dünya bəstəkarlarının əsərlərində coşğun ehtirasla,
lətafətli lirizmlə, emosional təravətlə əsas və mürəkkəb partiyalar ifa edib.
Zəngin yaradıcılığında xüsusi yer tutan Aişə və Gözəllər gözəli, Fanni ("Yeddi gözəl" və
"İldırımlı yollarla", Qara Qarayev), Gülyanaq ("Qız Qalası", Əfrasiyab Bədəlbəyli), Gülşən
("Gülşən", Soltan Hacıbəyov), Şirin ("Məhəbbət əfsanəsi", Arif Məlikov), Saray rəqqasəsi
("Koroğlu", Üzeyir bəy Hacıbəyov), Zarema ("Bağçasaray fəvvarəsi" Boris Asafyev), Jizel ("Jizel",
Adolf Adan), Noktyürn ("Şopeniana", Frederik Şopen), Xasinta ("Laurensiya", Aleksandr Kreyn),
Şahzadə Florina, Rade Trua ("Yatınış gözəl" və "Sonalar gölü", Pyotr Çaykovski), Malvina ("Qızıl
açar", Boris Zeydman), Vakxanka ("Valpurqiyeva gecəsi", Şarl Fransua Qunonun "Faust"
operasında balet lövhəsi) partiyaları balet aktrisasının böyük sənət uğurlarıdır.
Bakı Xoreoqrafiya Məktəbini bitirəndən sonra bir il Moskvada təcrübə keçmiş (1951) Rəfiqə
Axundova 26 aprel 1958-ci ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti, 21 may 1970-ci ildə
xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb.
Rəfiqə xanım Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının bir sıra xarici Öikə səfərlərində
milli balet sənətimizin yüksək texniki və bədii səviyyəsini ləyaqətlə nümayiş etdirib.
Rəfiqə xanım l998-2000-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət
Universitetində plastika və baletmeyster sənəti fənlərindən dərs deyib. Bu ali məktəbdə onun
təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə "rəqs laboratoriyası" yaradılıb. Görkəmli balet ustası 2000-ci ildən Bakı
Xoreoqrafiya Məktəbinin bədii rəhbəridir.
* * *
Ər-arvad olan Maqsud Məmmədov və Rəfiqə Axundova baletmeyster kimi birgə müəyyən
əsərlərə möhtəşəm və ecazkar səhnə quruluşları veriblər. Azərbaycan Dövlət Opera və Balet
Teatrında Tofiq Bakıxanovun "Xəzər balladası" (1968), Fərəc Qarayevin "Qobustan kölgələri"
(1969), "Kaleydoskop" (1972), Qara Qarayevin "İldırımh yollarla" (1974), "Yeddi gözəl" (1978),
Aqşin Əlizadənin "Babək" (1986), Pyotr Çaykovskinin "Şelkunçik" (1987) baletlərini tamaşaya
hazırlayıblar. "Yallı" və Rauf Hacıyevin "Azərbaycan süitası" (1969), Nazim Əliverdibəyovun
"Muğam" (1972) xoreoqrafik miniatürlərinə quruluşlar veriblər.
"Azərbaycanfilm"in istehsal etdiyi "Qaynana", "Bəyin oğurlanması", "Qərib cinlər
diyarında" bədii ekran əsərlərinin rəqs quruluşları Maqsud bəylə Rəfiqə xanıma məxsusdur.
1973-cü ildə Rauf Hacıyevin "Üç inqilab" baletini hazırlamaqla Əlcəzair milli balet sənətinin
bünövrəsini qoyublar.
Hər iki sənətkar Parisdə və bir sıra xarici ölkələrdə milli balet sənətimizi ləyaqətlə təmsil
ediblər.
İsveçin Malla şəhərində Nazim Əliverdibəyovun "Mugam" musiqili xoreoqrafiya əsərini
tamaşaya hazırlayıblar. Eyni zamanda bu əsəri onların quruluşunda Moskvadakı Böyük Teatrın balet
ustaları Vladimir Vasilyev və Yekaterina Maksimova 1974-cü ildə Fransanın Ovinyon şəhərində
keçirilən festivalda ifa ediblər.
Müqavilə ilə Misirdə, Əlcəzairdə, Belçikada, Türkiyədə işləyiblər. 1969-cu ildə Fransa
qastrolu zamanı Paris Rəqs Akademiyasının diplomu ilə təltif olunublar.
Fərəc Qarayevin "Kaleydoskop" əsərini Böyük Teatrda (1973), Belçikanın Antverten
şəhərindəki Opera və Balet Teatrında (1982), Qara Qarayevin "İldırımlı yollarla" baletini
Novosibirskidə (1976), "Yeddi gözəl"i Misirin paytaxtı Qahirə şəhərində (1979) yeni və orijnal
təfsirlərdə səhnədə canlandırıblar. Onlar həmçinin Qahirədə məşqçi-pedaqoq işləyiblər.
Pedaqoq-məşqçi kimi 1991-ci ildən Türkiyənin İzmir şəhərindəki sənət ocağında coşğun
işgüzarlıqla çahşıblar. 1994-cü ildən Ankara Dövlət Opera və Balet Teatrında böyük uğurla nümayiş
etdirilən Qara Qarayevin "Yeddi gözəl" baletinin səhnə quruluşunun baletmeysteri olublar.
Azərbaycan Dövlət Televiziyası 2001-ci ildə qüdrətli balet ustaları Rəfiqə Axundovanın və
Maqsud Məmmədovun yaradıcılığına həsr olunmuş "iki qəlbin bir dastanı" sənədli filmini çəkib.
Dostları ilə paylaş: |