Cütçü şıımıı. Adından göründüyü kimi, bu mərasim sırf - əkinçiliklə bağlıdır. Ulu
zamanlarda insanların torpağa ilahi varlıq kimi tapındıqlarını təcəssüm etdirib. Novruz bayramının
torpaq çərşənbəsində icra olunan Cütçü şumu oyun-tamaşası yalnız əkənək torpağı bol olan
kəndlərdə göstərilirdi. Mərasim cüt və kotanın vəsfi-halı kimi dəyərləndirilirdi. Adətən, ən bərəkətli
əkin sahəsinin yanındakı meydançada keçirilirdi.
Yel baba. Bu oyun zəmilərdən taxıl biçilib xırmanlara toplanandan sonra keçirilirdi. Məqsəd
taxıl sovurmaq naminə meh əsdirmək üçün Yel tanrısını köməyə çağırmaq olub. Mərasimdə "A yel
baba, yel baba" nəğmə-gözəlləməsi xorla oxunardı. Mahnının ifaçıları nəğmədə oxunan sözlərin
məna və məzmununu hərəkətlərlə də göstərməyə çalışardılar.
Güdül. Qodu-qodudan fərqli olaraq, bu mərasim tamaşası yağışı çağırmaq məqsədilə
keçirilərdi. Kökü su tanrısına pərəstişlə bağlıdır. Əkinin torpaqda boy verib su istədiyi, ancaq
havaların quraq keçən vaxtlarında icra olunub. İştirakçılar suyu vəsf edən nəğmələr oxuyar, yağışı
çağıran bayatılar söyləyərdilər.
Kütləvi etno-mədəni oyun-tamaşaları xalqın təbiət hadisələrinə (Günəş, yağış, ildırım
çaxması, doğum-ölüm və sairə) itaətkar, şüurlu münasibətləri, həyatı dərk etmək cəhdləri ilə
bağlıdır.
Yuğ. Islamdan çox-çox əvvəl Azərbaycan ərazisində məşhur, şöhrətlı, mərd xalq
qəhrəmanlarının, el igidlərinin ölümü ilə bağlı keçirilən anmaq, xatırlamaq, onu vəsf etmək və sonda
mütləq ağlamaq mərasiminə yuğ deyilir. Yuğ toplantısı üçün camaat bir yerə cəm olurdu. Xüsusi
qonaqlıq mərasimi düzəldilirdi, məclisə məşhur yuğçular çağırılırdı. Adətə görə yuğ mərasimini
təqdim edən oyunçular beş dəstədən ibarət olurdular: qılıncoynadanlar, çalğıçılar, müğənnilər, ağıçı
qadınlar və kişilər.
Sayaçı. Azərbaycanda sayaçı oyunu çox məşhurdur. Köçəri türk tayfaları, qoyunçuluqla
məşğul olan elat camaatı, heyvandar tərəkəmələr arasında geniş yayılıb. Qoyunun yun qırxımı, döl
və quzulama dövrlərində qoyunçular tərəfindən keçirilən kənd mərasimidir. Oyunçular şən bayatılar
çağıra-çağıra, holavarlar söyləyə-söyləyə, mərasimə uyğun nəğmələr zümzümə edə-edə çıxışa
hazırlaşırdılar. Geyim mərasimindən sonra sayaçılar şadlıq edən izdihamın dövrəsmdə yurdları
gəzər, bərəkət, firavanlıq, halal ruzi olan qoyuna aid sayalar oxuyardılar.
Dostları ilə paylaş: |