T. C. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı

2.5.1.5. Marshal Yardımı, Sonun Başlangıcı 
1950’lerde  Amerika’nın  Türkiye  yaptığı  Marshal  yardımı  neticesinde  Çukurova’da 
makineleşmeye  gidilir.  Yazarın  deyişiyle  “Çukurova  büyük  bir  traktör  istilasına  uğrar.”
601
 
Bölge  açısından  değişim  oldukça  hızlı  olur.  İnsanların  bu  değişime  çok  çabuk  uyum 
sağlamaları yazar açısından şaşırtıcıdır. Bunun için “İnsanlar sürüden, kara sabandan traktöre 
o kadar zor geçmiyorlar. El tezgâhından fabrikaya da o kadar zor geçmiyorlar.”
602
 diyen yazar 
makineleşme  sonrası  Çukurova  toprağında,  Çukurova  insanında  açılan  yaraları  Akçasazın 
Ağaları adlı üç ciltlik romanında işlemeye çalışır. 
Bölgedeki değişim iki “tabiata” doğrudan etkide bulunmuştur. Bunlardan birincisi dış 
dünya  yani  Çukurova’nın  tabiatıyken  ikincisi  insan,  yani  Çukurovalının  tabiatıdır.  Yaşar 
Kemal,  bunun  için  Alain  Bosquet’e  “Doğanın  yok  olarak  değişmesi  insan  için  büyük  bir 
tehlikedir.  Bu  doğa  değişiminden  sonra  insanların  da  huylarında  değişiklik  oldu, 
dengesizlikler başladı.”
603
 diyecektir.  
Makineleşmeyle  birlikte  insan  her  anlamda  yabancılaşmaya  başlar.  Kendine, 
değerlerine,  kültürüne,  tabiata,  toprağa,  hayvanlara  yabancılaşır.  Bir  tüketim  hastalığına 
tutulur. Teknolojiyle gelen değişim bu süreci kaçınılmaz kılsa da Çukurova için geri dönüşü 
olmayan  yola  girilmiştir.  Yaşar  Kemal  bu  değişim  ve  dönüşümleri  bizzat  gözlemlediğinden 
eserlerine yansıtmıştır, aynı zamanda bu kıyımı farklı platformlarda sık sık gündeme getirir. 
Sanatçının yaşadığı çevreden bağımsız hareket edemeyeceğini düşünen yazar “… ben çalışan 
işçinin  yoksulluğunu  kendi  ülkemde  yaşarken  doğanın  öldürüldüğünü  her  gün  görüp 
dururken,  insan  değerlerinin  çürüdüğüne  tanıklık  ederken,  insanlığımız  gibi  yeni  mit 
dünyaları,  düş  dünyaları  kurmaya  çalışırken,  yaşadığım  günlere,  koşullara  bu  kadar 
bağımlıyken  nasıl  başka  dünyayla  ilişiğim  olabilir?”
604
  sözleriyle  bu  konudaki  sosyal 
sorumluluğunu yerine getirdiğini vurgular.  
Hüyükteki Nar Ağacı adlı romanında da aynı tema ağırlık kazanır. Marshal yardımıyla 
bir  anda  makineye  boğulan  Çukurova’da  ırgatlar  işsiz  kalmıştır.  “Ovada  işsiz  ırgatlar 
dolaşıyordu,  kendileri  gibi  aç  yoksul.  Hepsi  onlar  gibi  şaşkınlık  içindeydiler.  Tozları 
dizkapağına kadar çıkan yollardan tozutarak mavi, sarı, kırmızı, mor traktörler, biçerdöverler, 
                                                           
601
 Yaşar Kemal, Alain Bosquet ile Görüşmeler Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor, YKY, İstanbul, 2013, s.147. 
602
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.112. 
603
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.148 
604
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.150. 

169 
 
kocaman kamyonlar geçiyordu, üstlerini yarım kamyon kalınlığında toz bağlamış.”
605
 Ağalar, 
yıllardır  yanlarında  çalıştırdıkları  işçileri  salıvererek  ölüme  terk  etmişlerdir.  Biçerdöver 
Çukurova’ya  geldiği  vakit  ağaların  tavrını,  “sarı  öküzlen  mor  öküzü  tekerleğinin  dibinde 
kurban kesti. Kanını tekerin dibine akıttı. Yaa sarı öküzü kurban etti makinaya…”
606
 şeklinde 
anlatır. Ağaların kıymet bilmezliği bir başka paragrafta şöyle anlatır: 
Ağa  haber  salmış,  yeter  gayrı  sırtımdan  geçindikleri,  demiş.  Otuz  yıldır  babalarının 
malı  gibi  sürüyorlar  toprağımı,  demiş,  çıksınlar  gayrı  toprağımdan,  yeter  gayrı  ellerinden 
çektiğim,  demiş…  Bize  iş  kalmadı.  Boğazına  bir  çuval  taş  bağla,  at  kendini  suya.  Başka  iş 
kalmadı.
607
 
Yaşar  Kemal,  yaşanan  buhranın  insanlarda  ne  denli  değişimlere  gebe  olduğunu 
Hüyükteki Nar Ağacı’nda trajik biçimde işler. Çukurova’ya iş aramaya inen Âşık Ali, makine 
kullanan yaban yüzlü insanlardan su dahi isteyemeyecektir: 
Aşık Ali 
“Yandık” dedi. “Yandık da şu makine sürenlerin yanına varıp da bir su isteyemedik. 
Onlar bir başka türlü adam gibime geliyor. Hor bakıyorlar bizlere…”
608
  
Görüldüğü  üzere  Çukurovalı  artık  bir  başka  insandır.  Makine  kullananlar  ırgatlara 
selam  vermekten  imtina  eder  olmuşlardır.  “İnsanlar  bu  traktör  geldikten  sonra  birden 
değişmişler, bambaşka olmuşlardı. İnsanların yüzlerine bile bakmıyorlardı. Ne yapacaklarını 
bilmedikleri bu makinalara tapınmışlardı bayağı.”
609
 Teknolojinin insana mutluluk getireceği 
Yaşar  Kemal’e  göre  bir  yanılgıdır.  Nedim  Gürsel  bunu,  “çoğu  zaman  dürüstlüğün 
kaybolması,  ailenin  çözülmesi  ve  doğanın  yok  olması”  anlamında  yorumlar.  Çünkü  Yaşar 
Kemal’de  çözülme,  eski  dünyanın  ahlak  değerlerini  sağlamaktan  çok  uzak  olan  yeni  bir 
dünyanın doğmasına neden olmaktadır.
610
 
 
2.5.1.6. Cumhuriyet Gazetesinde Röportaj Yazarlığı 
Yaşar  Kemal,  başına  gelenlerden  sonra  Kadirli’den  ayrılır.  Adana’ya  gidip  Orhan 
Kemal’le görüşür. O da bu sıralar Verem Savaş Derneğindeki kâtiplik görevinden atılmıştır. 
                                                           
605
 Yaşar Kemal, Hüyükteki Nar Ağacı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2012, s.37 
606
 Yaşar Kemal, Hüyükteki Nar Ağacı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2012, s.20 
607
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.32. 
608
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.22. 
609
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.37. 
610
 Nedim Gürsel, Yaşar Kemal, Bir Geçiş Dönemi Romancısı, Doğan Kitap Yayınları, İstanbul, 2008, s.38. 

170 
 
Babası  ölünce  kendisine  altı  yüz  lira  miras  kalmıştır.  Birlikte  bu  parayla  İstanbul’a  gidip 
sebzecilik  yapmayı  planlarlar.  Orhan  Kemal  daha  önce  Adana’da  sebzecilik  yaptığından  bu 
işte deneyimlidir: Orhan “Sen güçlüsün” diyordu, “arabayı sen sürersin, ben de bağırırım, 
geçinir  gideriz.  Ben  romanlarımı  sen  hikâyelerini  yazarsın.
611
  Bu  fikir  kafasına  yatar. 
Ankara’ya  giden  bir  kamyonete  atlar,  cebinde  beş  lirası  vardır.  Orhan  Kemal  daha  sonra 
gelecektir. Ankara’da Abidin Dinolara uğrar. Onlar da ellerindeki bir kese bozuk parayı (elli 
lira) Yaşar Kemal’e verirler, yazar bu parayla İstanbul’da bir süre idare edecektir. Fakat Yeni 
Cami civarını parselleyip arzuhalcilik yapan beş altı emekli, kendilerinden başka yer tutmak 
isteyen hiç kimseye aman vermezler. Yaşar Kemal, parası tükenince mitili sokağa atar: 
Hani  Gülhane  Parkı’nın  denize  bakan  yüzünde  Topkapı  Sarayı’nın  büyük  kapısı  var 
ya, o kapının önünde de, Çemberlitaş gibi upuzun bir sütun var, işte o kapıyı kendime mekân 
tuttum.  Yağmurda  falan,  kapının  da  üstü  azıcık  da  olsa  kapalı,  yatağımın  ıslanma  olasılığı 
yok.  Yatağım  da  gazete  kâğıtlarından  kalın  bir  döşektir.  Türk  Oteli’nden  elli  liranın 
bitiminden sonra yerim hazırdı.
612
  
Orhan  Kemal  İstanbul’a  bir  ay  sonra  gelecektir.  Bu  süre  zarfında  kendisine  bir  olta 
uydurup balık tutar ve karnını doyurur. Ancak Orhan Kemal’le planladıkları işi yapmalarına 
gerek  kalmaz.  Zaten  Orhan  Kemal  İstanbul’a  geldiğinde  parasını  tüketmiştir.  Arif  Dino’nun 
girişimleriyle 1951’de Cumhuriyet gazetesinde işe başlar. Şair Behçet Kemal Çağlar’ın da bu 
işe  girmesinde  etkisi  olacaktır.  Yaşar  Kemal’in  “Türkiye’nin  gelmiş  geçmiş  en  büyük 
demokratı”  olarak  nitelendireceği  Nadir  Nadi  Cumhuriyet  gazetesinin  sahibidir.  Behçet 
Kemal  Çağlar,  bir  komünisti  bu  dönemde  işe  almanın  ne  kadar  güç  bir  iş  olduğunu 
bildiğinden  bir  başka  komünist  olan  Arif  Dino’yu  Nadir  Nadi’ye  yalnız  göndermez.  Yaşar 
Kemal’i bir yere bıraktıktan sonra onun “Bebek” adlı hikâyesini yanlarına alıp Nadir Nadi’ye 
giderler.
613
  Arif  Dino,  Yaşar  Kemal  için  ona,  “size  çifte  kavrulmuş  yontu  gibi  bir  delikanlı 
veriyorum” diyecektir.
614
  
Nadir Nadi, bir süre sonra görüşmek için Yaşar Kemal’i yanına çağırır, “Bebek” adlı 
hikâyesini  okuduğunu  ve  çok  beğendiğini  söyler,  hikâye  bir  ay  içerisinde  Cumhuriyet 
gazetesinde  tefrika  edilecektir.  Ona  röportaj  yazarlığı  teklif  eder,  “sizin  gibi  iyi  Türkçe 
                                                           
611
 Yaşar Kemal, Alain Bosquet ile Görüşmeler Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor, YKY, İstanbul, 2013, s.42. 
612
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.44. 
613
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.47. 
614
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.86. 

171 
 
yazanlar gazeteciliğe girmeli ki, Türkçe de zenginleşsin”
615
 der. Yazar, hapisten çıkalı henüz 
altı  ay  olmuştur.  Polislerin,  onun  peşini  bırakmayacaklarını  bilen  Abidin  Dino  yeni  bir 
maceraya atılmadan önce ona ismini değiştirmesini öğütler; Kemal Sadık Gökçeli artık Yaşar 
Kemal’dir.  Cumhuriyet  gazetesi  muhabiri  olarak  –başta  Diyarbakır  olmak  üzere- 
Anadolu’nun  çeşitli  yerlerine  (Van–Gaziantep–Erzurum–Amasya–Ağrı–Şanlıurfa–Kayseri-
Nevşehir-Yozgat  vs.)  gönderilir.  İzlenimlerini  daha  sonradan  Bu  Diyar  Baştan  Başa  adlı 
dörtlemesi
616
nde  yayınlayacaktır.  İstanbul’da  sokak  çocukları  ile  yaptığı  röportajları  ise 
Allah’ın  Askerleri
617
  adıyla  yayımlayacaktır.  Kısa  sürede  Yaşar  Kemal  adıyla  ünlenmiş  bir 
röportaj  yazarı  olacaktır.  Röportaj  yazarlığı,  onun  dilinin  gelişiminde  ve  romanlarındaki 
diyalogların  kurmacasında  büyük  pay  sahibi  olacaktır.  1955  yılında  İstanbul  Gazeteciler 
Cemiyeti Röportaj Armağanı’nı kazanır.   
Cumhuriyet  gazetesinden  Ömer  Sami  Coşar  vasıtası  ile  Yahudi  Thilda  Serrero  ile 
tanışır.  1952’de  onunla  evlenir.  Thilda’nın  dedesi  Türk  tıp  tarihinde  önemli  bir  yeri  olan 
tanınmış  bir  şahsiyettir,  Osmanlı  sarayının  baştabibidir,  babası  ise  bir  banka  müdürüdür. 
Thilda’yı  iyi  yetiştirmişlerdir,  İngilizce,  Fransızca  ve  İspanyolca  bilmektedir.  Her  ne  kadar 
varlıklı  bir aileden geliyor olsa da Thilda, Yaşar Kemal’in çileli sergüzeştine katlanır, onun 
sıkıntılarını paylaşır. 1953’te en zor yıllarını geçirirler, maddi sıkıntılar iyice su yüzüne çıkar; 
bu  yıl  Thilda  eşinin  yüzünden  işinden  olacaktır.
618
  Vefatına  kadar  da  yazarın  en  büyük 
destekçisi olacaktır. 
Polisler  1953’e  kadar  Yaşar  Kemal’in  ismini  değiştirdiğini  fark  edemezler,  fark 
ettiklerinde ise onu işten atmaları için gazeteye baskı  yaparlar. Fakat  gazetenin Genel Yayın 
Müdürü Cevat Fehmi Başkut ve gazetenin sahibi Nadir Nadi sonuna kadar yazarın arkasında 
dururlar.  1963  yılında  politik  sebeplerden  ötürü
619
  Cumhuriyet  gazetesinden  kovulur. 
Gazetede çalıştığı on iki yılda -içerisinde bütün dünyaca tanınmasını sağlayacak İnce Memed 
romanı  da  dâhil-  toplam  dört  roman  yazar.  Cumhuriyet’ten  ayrıldıktan  sonraki  on  yılda  ise 
ondan  fazla  romanın  altına  imza  atacaktır.  Bu  da  gösteriyor  ki  gazetede  çalıştığı  yıllarda 
hikâye ve romanlarına istediği kadar vakit ayıramamıştır. Yaşar Kemal, eşi Thilda ile rahat bir 
yaşam  sürme  fırsatını  her  seferinden  elinin  tersiyle  iter;  onun  derdi  kendileri  için  rahat  bir 
                                                           
615
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.48. 
616
  Bkz.  Yaşar  Kemal,  Bu  Diyar  Baştanbaşa  1  Nuhun  Gemisi,  Yapı  Kredi  Yayınları,  İstanbul,  2013;  Yaşar 
Kemal, Bu Diyar Baştanbaşa 2 Yanan Ormanlarda Elli Gün, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2013; Yaşar Kemal, 
Bu Diyar Baştanbaşa 3 Peri Bacaları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2013; Yaşar Kemal, Bu Diyar Baştanbaşa 4 
Bir Bulut Kaynıyor, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2013. 
617
 Yaşar Kemal, Allahın Askerleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2013. 
618
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.55. 
619
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.86. 

172 
 
yaşam  değildir,  bütün  ömrü  boyunca  hiç  kimsenin  bir  başkasını  aşağılayamadığı, 
sömüremediği onurlu bir yaşamı hayal etmiştir:  
Yoksulluk  korkunç  bir  şeydi.  Ben  de  çok  yoksulluk  çekmiştim.  İstersem 
çekmeyebilirdim. Çok para kazanabilir, zengin bile olabilirdim. Ama söz benim için kutsaldı. 
Sözün  gücüne  inanıyordum.  İnsanoğlunun  yoksulluğu  alçakça  bir  şeydi.  Buna  karşı 
koymayan, sömürüyü yutan yazar değil, insan bile olamazdı bana göre. Bu iki kutsal kavram 
için her şeyimi verebilirdim.
620
 
2.5.1.7. İnce Memed ve Şöhret 
Roman denemelerine 1946-1947 yılları arasında Çukurova’da başlayan Yaşar Kemal, 
İnce Memed’i de kafasında bu yıllarda kurgulamaya başlar. Ancak 1951’de İstanbul’a geldiği 
vakit bu eserle ilgili elinde tek sayfa dahi karalanmışı yoktur. Paraya ihtiyacı olduğundan ilk 
önce kurguyu bir sinemacıya üç bin lira karşılığında senaryo yapıp satar, fakat senaryoyu alan 
sinemacı  sözünde  durmaz,  ortadan  kaybolur  ve  yazar  da  parasını  alamaz.
621
  Daha  sonra 
yaşadıklarını  gazetenin  Genel  Yayın  Müdürü  Cevat  Fehmi’ye  anlatır,  ondan  bin  lira  avans 
ister,  isteği  geri  çevrilmez.  1953’te  İstanbul’da  görülmedik  bir  kış  olur;  Boğaz,  Tuna’dan 
gelen  buzlarla  kapanmıştır.  Yazar,    İnce  Memed’i  kaleme  aldığı  sıralar  Thilda  ile  içinde 
bulundukları durumu şöyle tasvir eder:  
Aşağı katın bacası bizim duvarın ortasından geçiyor. Thilda yatağın içinde oturuyor, 
belini bacanın geçtiği duvara dayıyor, orada kitap okuyor. Ben de Erzurum’dan aldığım kalın 
eldivenler elimde İnce Memed’i yazmaya çalışıyorum. Arada sırada biraz odun bulursak evde 
düğün bayram.
622
  
Daha sonradan dünya edebiyatında dört ciltlik bir kült yapıt olacak olan  İnce Memed 
romanının ilk cildini bu şartlar altında üç ayda yazıp bitirip Cevat Fehmi Başkut’a teslim eder. 
Her  ne  kadar  yazdıklarından  emin  olsa  da  beğenilmediği  takdirde  gazeteye  borçlu 
kalacağından dolayı huzursuzdur. Aradan on beş gün geçmesine rağmen gazeteden ses  seda 
çıkmaz.  Cevat  Fehmi’ye  gidip  romanının  akıbetini  sorar.  Cevat  Fehmi  yazara,  romanını 
yarıya kadar okuduğunu söyler. Yaşar Kemal bunun üzerine onun doğru söylemediğini ima 
eden  bir  söz  sarf  edecektir.  Cevat  Fehmi  şaşırır,  bu  kanaate  nasıl  vardığını  Yaşar  Kemal’e 
                                                           
620
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.87. 
621
 İnce Memed romanı ünlendikten sonra Yaşar Kemal bu sinemacıya bir toplantıda rastlar. Adam yaptığından 
utanmış olacak ki yazarın deyişiyle ona rast gelmemek için kaçacak delik arar. Bkz. Yaşar Kemal, A.g.e., s.55. 
622
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.55. 

173 
 
sorduğunda  aldığı  cevap  ilginçtir:  “Efendim,  o  romana  başlamış  olsaydınız  bitirmeden 
bırakamazdınız.”
623
 Dediği gibi de olur. Bir ay sonra kendisini  yanına çağıran Cevat  Fehmi, 
romanı bir günde okuyup bitirmiştir.  
Yaşar  Kemal,  İnce  Memed  romanına  kendi  adını  vermek  istemez,  bunun  için  Cevat 
Fehmi Başkut ile fikir uyuşmazlığına düşerler. Yazarın gerekçesi bu romanı para için yazmış 
olması’dır.  Bir  de  Cevat  Fehmi’ye  göre,  eserin  başındaki  Çukurova  betimlemesi  oldukça 
uzundur,  Yaşar  Kemal’den  bu  kısmı  çıkarmasını  ister.  O  zamanlar  bu  tür  yapıtlar  gazetede 
tefrika  edildiğinden  olsa  gerek  uzun  betimlemeler  gereksiz  görülür,  fakat  Yaşar  Kemal  bu 
öneriyi reddeder. Cevat Fehmi, onun dik başlılığını törpülemek ister, onu işten atmakla tehdit 
eder.  Yalnız  karşısındaki  kişinin  elindeki  başkaldırı  romanının  kahramanı  İnce  Memed’i 
kaleme alan yazar olduğunu unutmuştur: 
“O zaman da sen bu gazeteden gidersin.” 
“Giderim Cevat Bey.” 
“Başka gazetede gazetecilik yaparım sanıyorsun değil mi? 
“Öyle sanıyorum.” 
“Cumhuriyet’ten  atılmış  bir  gazeteciyi  başka  hiçbir  gazete  almaz,  bunu  bilmiyor 
musun?” 
“Bilmiyorum.” 
“Bil öyleyse.” 
 
“Ben de Yeni Cami önünde arzuhalcilik yaparım.” 
 
“İyi yaparsın.” 
 
Acımdan ölsem de bu romana adımı koymam, başındaki Çukurova betimlemesini de 
çıkarmam.”
624
 
 
Böylece kısa bir süre için de olsa Cumhuriyet gazetesinden ayrılır. Dünya gazetesinin 
sahibi  Bedii  Faik  ve  Thilda’nın  girişimleri  ile  esere  ismini  vermeye  razı  olur,  fakat  eserin 
başındaki  Çukurova  betimlemesini  çıkarmaya  yanaşmaz.  İnce  Memed  böylece  1953-1954 
yıllar  arasında  Cumhuriyet  gazetesinde  tefrika  edilir.  Kısa  süre  sonra  tefrikayı  yasaklamak 
için  Hicabi  Dinç  ismindeki  bir  savcı  girişimde  bulunur.  Buna  en  sert  tepkiyi  ise  daha  önce 
Yaşar Kemal’le tartışan Cevat Fehmi verecektir: 
 
“Cevat  Bey Ankara’dan emir geldi, bu romanı keseceksiniz” demiş, Bedri  Rahmi  de 
bu  sıralar  odadaymış.  Birçok  da  gazeteci.  Cevat  Bey,  öfkeyle  ayağa  kalkmış,  “Hicabi, 
                                                           
623
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.56. 
624
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.56. 

174 
 
Hicabi”  diye  bağırmış,  “O  sana  Ankara’dan  telefon  edenler  bana  telefon  etsinler”  demiş 
“Sen  mi  anlarsın  romandan  ben  mi,  onlar  mı  anlarlar  ben  mi,  gücünüz  yeterse  bu  romanı 
gazeteden kestirin bakalım.
625
 
İnce  Memed,  1956  yılında  Varlık  dergisinin  koyduğu  ilk  roman  ödülünü  kazanır. 
Fakat  ödülün  bu  romana  verilmesi  ülkede  infial  yaratır,  dergi  büyük  tepki  toplar.  Varlık 
dergisinin  sahibi  Yaşar  Nabi  baskılara  daha  fazla  dayanamaz,  ödülü  hemen  kaldırmak 
zorunda  kalır.  Derginin  verdiği  ilk  ve  son  ödül  İnce  Memed  olur.  Yaşar  Kemal  bunun  için 
“Oysa  bu  işte  Yaşar  Nabi’nin  hiçbir  günahı  yoktu.  Seçici  kurul  Türkiye’nin  en  seçkin 
edebiyatçılarıydı.  Seçici  kurulda  Yakup  Kadri  Karaosmanoğlu,  Nurullah  Ataç,  Reşat  Nuri 
Güntekin,  Ahmet  Hamdi  Tanpınar,  Suut  Yetkin  gibi  kişiler  vardı.”  diyecektir.
626
  Aynı  yıl 
Varlık  dergisinde  okuyuculara  yapılan  ankette  Yaşar  Kemal  yılın  en  iyi  romancısı  seçilir. 
Yaşar Nabi, ikinci hatayı yapmıştır, bir daha ölünceye kadar dergide başka bir anket açmaz. 
Yaşar  Kemal  bununla  ilgili  “Benim,  adımı  koymak  istemediğim  roman  başıma  ne  işler 
açmıştı.”
627
 diyecektir. 
İnce  Memed,  1957’de  Nazım  Hikmet’in  çabalarıyla  ilk  olarak  Sovyetler  Birliği  ve 
Bulgaristan’da  yayımlanır.  1961’de  İngiltere’de  yayımlanmaya  başladığında  ise  uzun  süre 
ülkede  bestseller  olarak  kalacaktır.  Roman  İskandinavya’da  da  çok  ünlenir,  onu  Fransa  ve 
Amerika izler, sayısız ülkede tercüme edilecektir. Dört ciltten oluşan bu kült yapıtın teşekkülü 
yazarın otuz dokuz yılını almıştır. 
1964 senesinde Amerikan Fox şirketi İnce Memed’i film yapmak için satın alır. Fakat 
ülkemizde  bu  esere  uygulanan  sansür  filmin  Türkiye’de  çekilmesini  olanaksız  kılar,  çok 
uğraşılmasına rağmen  hükümet bir türlü izin vermez.  1978’e gelindiğinde ise Peter Ustinov 
filmi Türkiye’de çekmek için tekrar girişimde bulunur. Üstelik bu kez solcu bir isim, Bülent 
Ecevit hükümeti iktidardadır. Fakat  yazarın “Ben buna çok şaşırdım.” diyeceği üzere Ecevit 
de  İnce  Memed’in  çekimine  izin  vermez.  Yaşar  Kemal,  bunun  nedenini  dönemin  Kültür 
Bakanı Ahmet Taner Kışlalı’dan daha sonra öğrenecektir: “İşe Genelkurmay ikinci Başkanı el 
koymuştu. Emir veriyordu hükümete  İnce Memed romanı  filmi Türkiye’de çekilemezdi.”
628
 
Girişimler  sonuçsuz  kalınca  Peter  Ustinov  filmini,  1983’te  Yugoslavya’da  Türk  bölgesinde 
çekecektir. 
                                                           
625
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.58. 
626
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.58. 
627
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.59. 
628
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.107. 

175 
 
Yaşar Kemal, bu romanıyla ilgili “Ben ince Memed’e başladığımda 24 yaşımdaydım. 
İnce Memed de 21 yaşındaydı. Ben İnce Memed’in dördüncü kitabını bitirdiğimde altmışımı 
geçmiştim.  İnce Memed daha 25  yaşında…”
629
  diyecektir.  Bir  başkaldırı  romanı  olarak  çok 
ses getiren bu  yapıtı ile uluslararası arenaya açılacak; Nobel’e aday gösterilmesinde de yine 
bu romanı ile gelen şöhretin büyük etkisi olacaktır. 
2.5.1.8. Yerel(lik)den Değil, Yerlilikten Evrensele Yaşar Kemal 
Yaşar Kemal’in “Benim bir ayağım Anadolu’daysa bir ayağım da dünyada. Kültürler 
birbirlerini  besler.  Dünya  kültürlerinden  beslenmek  şart  ama  kendi  kaynaklarını  bilmeli. 
Kendi  kaynaklarını  bilip  dünyaya  açılmaktan  başka  çaremiz  yok.”
630
  sözü;  Felsefeyi 
Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmak adlı projemizin temel dayanakları arasında belirlediğimiz 
Mevlana’dan  mülhem  “bir  ayağımızın  Anadolu’da  bir  diğerinin  pergel  gibi  dünyada  (ve 
düşüncesinde) olması fikriyle birebir uyuşmaktadır.  
Ramazan Çiftlikçi, Yaşar Kemal’i “yerelden yola çıkarak evrensele ulaşmaya çalışan, 
bunu  arayan  bir  sanatçı”
631
  olarak  nitelendirir.  Ayrıca  Yaşar  Kemal’in  Cumhuriyet 
gazetesinde 21-23.3.1992 tarihleri arasında “Yerel Kültürden Evrensele”
632
 başlıklı bir yazısı 
da neşredilmiştir. Bu yazısında yazar, “yerel kültürden evrensele geçmenin salt yerel kültürün 
gücüyle  olmayacağını”  dile  getirir.  Çünkü  ona  göre  ana  kültür,  yerel  kültür  öz  olmakla 
birlikte bir sanatçı, bir bilim adamı için yeterli değildir. İlk olarak insanlığın bin yıllardan bu 
yana ortak kültürü vardır. Bu birikime hiçbir çağda hiçbir kimse, yaratıcılığını sürdürecekse 
sırtını  dönemez.  Gılgamış’a,  İlyada’ya,  Manas’a,  dünya  klasiklerine,  Batı’dan  olsun, 
Doğu’dan  olsun  sırtını  dönemez.  Mevlüt  Uyanık,  kavram  kargaşasından  ötürü  çoğu  kez 
karıştırılan “yerellik” ile “yerlilik” arasındaki terimsel farka dikkat çeker. Çünkü yerellik içe 
kapanmayı,  totalitarizmi  ideal  diye  sunarken;  yerlilik  açık  toplum  olmayı  (realizm  ve 
conseptualism  bağlamında)  zorunlu  kılar.  Bu  açıdan  evrensel  olmanın  ilk  adımı  Uyanık’a 
göre  yerli  olmaktan  geçer.  Çünkü  yerliliği  öncelemek,  belirli  bir  tarihsel  coğrafyanın 
yerli/milli/dini  değerlerinin  hukuki  ve  ahlaki  arka  planı  iyi  okuyarak  farklı  tarihsel  zaman 
                                                           
629
 Yaşar Kemal, Alain Bosquet ile Görüşmeler Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor, YKY, İstanbul, 2013, s.139 
630
 Bkz. Ramazan Çiftlikçi “Yaşar Kemal Yazar Eser Üslup” adlı çalışmasında Zeynep Oral’ın Sözden Söze adlı 
eserini  dipnot  olarak  göstererek  yazarın  bu  sözü  söylediğini  belirtmiştir.  Dipnot  şu  şekildedir:  Zeynep  Oral, 
Sözden Söze, Cem Yay, İst. 1990,  s.122.  Çiftlikçi, A.g.e., s.63. 
631
 Çiftlikçi, A.g.e, s.37. 
632
 
http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/38966/001641014010.pdf?sequence=1&isAllowed=y
; 
Cumhuriyet, 21-23.3.1992
 

176 
 
dilimlerinde  ve  farklı  coğrafyalarda  yaşayan  insanların  sorunlarına  çözüm  üretilmesi 
(evrensellik)  çabasını göz ardı ettiğimiz anlamına gelmez.
 633
  
Yaşar  Kemal,  halk  aşısı  ile  aşılandığını  dile  getirirken  bize  göre  yerliliğini 
vurgulamaktadır.  “Benim  ustalarım,  benim  toprağımın  sözlü  edebiyatıdır.”
634
  savı  da  bu 
yüzden söylenmiştir. Yazar, içinde yetiştiği kültürü kendisi için bir lütuf olarak görür. Çünkü 
çocukluk  ve  ilk  gençlik  yıllarında  Çukurova’da,  Toroslarda  sözlü  anlatım  geleneği  henüz 
canlılığını  yitirmemiştir.  Kürtlerin  dengbej,  Türklerin  ise  manasçı  adını  verdikleri  bir 
geleneğin devamı olarak görebileceğimiz ozan/âşık (Kör Kemal/Âşık Kemal) ismiyle köy köy 
dolaşmış,  destanlar  söylemiş;  bu  köy(lü)lerden  de  folklor  ürünleri  derlemiştir.  Sözlü 
anlatılarla kulaktan kulağa aktarılan ağıtları, manileri, tekerlemeleri yok olmaktan kurtarmış, 
Türk  folklorunu  gücü  nispetinde  en  büyük  hizmeti  sunmuştur.  Bu  kültür,  usta-çırak 
geleneğinin bir devamıdır. Çiftlikçi’ye göre ise bu gelenek Homeros dönemine kadar uzanır. 
Homeros’tan  sonra  yetişen  ve  aynı  işi  sürdüren  sanatçılara  “Homerosoğulları”  denmiştir.
635
 
Yazar,  “Benim  talihim,  Tük  halkının  dilinden,  anlatış  biçimlerinden  faydalandığım  gibi 
Kürtçeden  de  faydalanma  olanağımın  olmasıydı.”
636
  diye  düşünür.  Ancak  o,  yerliliği  ile 
yetinmemiş, insanlığın düşünce mirasından haberdar olmak için başta Yunan klasikleri olmak 
üzere  bütün  Türk  destanlarını,  Kürt  söylencelerini,  dünya  klasiklerini,  Batılı  çağdaşlarını 
incelemiş, kendine ait bir anlatım tarzı geliştirip evrensel kültüre katkıda bulunmak istemiştir. 
Ancak  Batı  kültürünü  özümsemeyi  Batı  kültürüne  öykünmek  olarak  algılayan  Türk  insanı 
yazara  göre  yaratıcılığını  yitirmiştir.  Abdi  İpekçi’yle  görüşmelerinde  ona  “200  yıldır  Türk 
aydını Batı’nın maymunluğunu yapmıştır. Taklit etmiştir Batı’yı… Maymun, yaratıcı değildir. 
İnsana  benzer  ama  yaratıcı  değildir.  Türk  burjuva  aydınları  200  yıldır  Batı’nın 
maymunluğunu  yaptığı  için  200  yıl  insana  bir  yardımı  olmamıştır.”
637
  diyecektir.  Mustafa 
Kemal tarafından bir öze dönüş başlatılmıştır.  
Abdi İpekçi’yle gerçekleştirdiği söyleşide köklerinin bu “Ben sanatçı olarak elimden 
geldiğince  kendi  kendime,  kendi  değerlerimize  yabancılaşmamaya  çalıştım.  Bilinçli  olarak 
kendi  gerçeklerimize,  kendi  insani  değerlerimize  kendi  kendine  sadık  kalmaya  çalıştım. 
                                                           
633
  http://www.kirmizilar.com/tr/index.php/soylesiler/item/332-bir-turk-felsefesinin-imkani-prof-dr-mevlut-uyanik-ile-
soylesi 
634
 Yaşar Kemal, A.g.e, s.110. 
635
 Ramazan Çiftlikçi, A.g.e., s.36. 
636
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.79. 
637
  Yaşar  Kemal,  “Edebiyat  ve  Politika”  Abdi  İpekçi  ile  Milliyet  gazetesindeki  söyleşisi,  Baldaki  Tuz,  Der. 
Alpay Kabacalı, YKY, İstanbul, 2013, s.338. 

177 
 
Sanatımı memleketimin koşullarından, kişiliğinden, renginden ayırmamaya gayret ettim. Her 
insanın bir yoğurt yiyişi var. Her milletin de…”
638
 sözleriyle dile getirir. 
New  York’ta  kendisine  neden  hep  Çukurova’yı  yazdığı  üzerine  sorulan  bir  soruya, 
kinayeli bir şekilde yalnızca kendisinin Çukurova’yı yazmadığını söyleyerek cevap verir: “… 
ben mi  yalnız Çukurova’yı  yazdım, öyle mi sanıyorsunuz, bakın  size söyleyeyim, şu dünya 
yazarları  içinde  Çukurova’yı  yazan  tek  kişi  değilim  ki  Kafka  da,  Joyce  da,  Tolstoy  da 
Dostoyevski  de,  Çehov  da,  Balzac  da,  Stendhal  de…  Herkes  herkes  Çukurova’yı  yazdı.
639
 
Bütün büyük yazarlar ona göre kendi Çukurova’larını yazmıştır. Yaşar Kemal, “Gökyüzünden 
yere inmedim ki, Çukurova’da bir köyde doğdum, bir kasabayı, bir şehri, bir toprak parçasının 
doğasını yaşadım”
640
 derken bu gerçeği dile getirir. 
Özdemir İnce, şairlerin ve yazarların bir tarihsel ortamda (ortama), belli bir toplumda 
(topluma),  belli  bir  coğrafyada  (coğrafyaya)  doğduklarını  ve  onların  parmak  izi  olduklarını 
ifade  eder.  İnce’ye  göre  Yaşar  Kemal,  Çukurova’nın  parmak  izidir.
641
  “Sanatçının  fildişi 
kulelerde  oturduğuna  inanmıyorum”  diyen  yazar,  içine  doğduğu  kültürden  kendisini 
soyutlamadığını  her  fırsatta  dile  getirir;  aynı  şekilde  güncel  siyasal  olaylara  da  tarafsız 
kal(a)mayışı  bundandır.  Kırgızların  millî  destanı  olan  Manas’ı  yaratımlarında  içinde 
bulundukları  siyasal-çevresel  koşulların  etkisi  olduğunu  dile  getiren  yazar,  sanatçının  bu 
koşullardan  bağımsız  hareket  etmesinin  düşünülemeyeceğini  vurgulamak  ister.  Kırgızlar 
Bolşeviklerden baskı görmüş, Orta Asya’dan kaçmış, ta soluğu Tibet yaylalarında almışlar ve 
bu  maceralarını  da  Manas  Destanına  katmışlardır.
642
  Yaşar  Kemal  de  Çukurova  gerçeğini 
görmüş, yaşamış ve yazmıştır. 
Ramazan  Çiftlikçi,  Sarbon’da  beşerî  bilimler  üzerinde  çalışan  bir  profesörün  “Ben 
Çukurova’daki çiçek isimlerini Yaşar Kemal’den öğrendim.” sözünü ve sanatçıya Strasbourg 
Üniversitesi  Beşeri  İlimler  Fakültesi  tarafından  1941’de  “Fahri  Doktora”  verilmesi  ve 
eserlerini yabancı dillere çevirenlerin, sanatçının anlattığı bitki adlarının tercüme edilen dilde 
bulunmadığından  dolayı  yakınmalarını  çok  anlamlı  bulur.
643
  Yerli  olanın  ortak  literatüre 
kazandırılması anlamında bu, bize göre de oldukça anlamlıdır. Altan Gökalp, bir Yaşar Kemal 
                                                           
638
 Yaşar Kemal, “Edebiyat ve Politika” Abdi İpekçi ile Milliyet gazetesindeki söyleşi, Baldaki Tuz, Der. Alpay 
Kabacalı, YKY, İstanbul, 2013, s.338-339 
639
 Yaşar Kemal, A.g.e, s.102. 
640
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.102; Ayrıca Bkz. Cumhuriyet, 21-23.3.1992 
641
  Özdemir  İnce,  “Yaşar  Kemal’in  Bir  Şair  Olarak  Portresi”,  Geçmişten  Geleceğe  Yaşar  Kemal,  Adam 
Yayınları, İstanbul, 2003, s.242. 
642
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.108. 
643
 Ramazan Çiftlikçi, A.g.e, s.32. 

178 
 
hayranı  olan  Fransa  Cumhurbaşkanı  François  Mitterand’ın  yazarda  gördüğü  en  ilgi  çekici 
şeyin “evrenseli arayışta bu toprağa olan bağlılık ve kök salma sorunu” olduğunu dile getirir. 
Gökalp’e  göre  imgelemin  en  dizginsiz  toprakları  bile  fiziksel  çevresi,  insanları,  tarihi  ve 
kültürüyle gerçekliğin bir uzamında kök salar.
644
 Yaşar Kemal için bu uzam Anadolu’dur.