Məmmədov N. R.,Aslanov Z. Y.,Seydəliyev İ. M.,Hacızalov M. N.,Dadaşova K. S



Yüklə 7,93 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə40/46
tarix24.05.2020
ölçüsü7,93 Mb.
#31490
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   46
Zabit-Aslanov metrologiya


13.3. Standartlaşdırmanın məqsədləri 

 

“Texniki  tənzimləmə  haqqında”  Qanuna  görə 



standartlaşdırma  aşağıdakı  məqsədlər  üçün    həyata  keçi-

rilir:  


-əhalinin  həyatı  və  ya  sağlamlığının,  fiziki  və  ya 

hüquqi  şəxslərin  əmlakının,  bələdiyyə  mülkiyyətinin 

təhlükəsizliyi,  ekoloji  təhlükəsizliyi,  heyvanat  və  bitki 

aləminin həyatı və sağlamlığının təhlükəsizliyi səviyyəsinin 

yüksəldilməsi üçün şəraitin yaradılması; 

-təbii  və  texnogen  xarakterli  fövqəladə  halların  baş 

verməsi  riskini  nəzərə  almaqla  obyektlərin  təhlükəsizlik 

səviyyəsinin yüksəldilməsi; 

-elmi-texniki tərəqqinin təmin edilməsi; 

-məhsul,  iş  və  xidmətlərin  rəqabət  qabiliyyətinin 

yüksəldilməsi; 

-resursların rasional uyğunluğu; 

-texniki və informasiya uyğunluğu; 


442 

 

-tədqiqatların  (sınaqların)  və  ölçmələrin,  texniki  və 



iqtisadi-riyazi 

məlumatların 

nəticələrinin 

müqayisə 

edilməsi; 

-məhsulun qarşılıqlı əvəzolunması. 

Qeyd  etmək  vacibdir  ki,  standartlaşdırma  üzrə 

fəaliyyət  nəinki  məhsula  və  onunla  əlaqədar  proseslərə, 

eləcə də iş və xidmətlərə aid edilir.  

Standartlaşdırmanın 

hüquqi 

statusunun 



araşdırılmasından  bellə  bəlli  olur  ki,  standartlar  yalnız 

könüllü qaydada tətbiq edilir.  

Ə

vvəllər  standartlaşdırma  və  dövlət  standartları 



məhsula,  işlərə,  xidmətlərə  və  digər  obyektlərə  məcburi 

tələblərin  müəyyən  edilməsi  üçün  dövlətin  başlıca  alətləri 

idilər.  

Lakin  bu  cür  vacib  funksiya  icra  hakimiyyətinin 

federal orqanları üzərinə qoyulmuşdu, bu isə ölkənin sosial-

iqtisadi inkişafında bu funksiyanın əhəmiyyətinə tam uyğun 

deyildi.  

Standartlaşdırma  anlayışını  və  bu  fəaliyyətin 

məqsədlərini  “Standartlaşdırma  haqqında”  qanunu  və 

“Texniki  tənzimləmə  haqqında”  qanunu  ilə  müqayisə 

edərək,  bir  sıra  prinsipial  dəyişiklikləri  qeyd  etmək  olar. 

Hərçəndki 

hər 


iki 

qanunda 


standartlaşdırmanın 

443 

 

məqsədlərinin  siyahısı  əksər  vaxt  zahirən  üst-üstə  düşür. 



Lakin  başlıca  olaraq  bu  məqsədlər  prinsipial  fərqlərə 

malikdir.  Məsələn,  əgər  “Standartlaşdırma  haqqında”  

Qanununda birinci məqsəd kimi müvafiq obyektlərin təhlü-

kəsizliyinin təmini durursa, “Texniki tənzimləmə haqqında” 

Qanununda 

– 

onların 



təhlükəsizlik 

səviyyəsinin 

yüksəldilməsi nəzərdə tutulur. Bu qanunda standartlaşdırma 

üzrə fəaliyyətin yeni xarakteri əks olunmuşdur. Burada artıq 

texniki  reqlamentlərdə  təsbit  olunmuş  səviyyəni  üstələyən 

perspektiv tələblərin işlənməsindən söhbət gedir.  

Standartlaşdırma  üzrə  işlərdə  tamamilə  yeni  bir 

məqsədin  yaranmasını  da  qeyd  etmək  lazımdır.  Bu,  texniki 

reqlamentlərin  tələblərinə  riayət  edilməsinə  göstərilən 

köməkdir.  Bu  məqsədə  müvafiq  qaydaları  nəzərdə  tutan 

standartların işlənməsi yolu ilə nail olmaq mümkündür.  

Məhsulun  keyfiyyəti  anlayışı  “Standartlaşdırma 

haqqında”  Qanun  da  ancaq  bir  dəfə  işlənmişdir.  Bu  da 

təşkilatların standartları məsələsini tənzimləyir. Bu vəziyyət 

qanunverici orqanın bu anlayışa artıq əvvəllər qəbul edilmiş 

düzgün yanaşmasını əks etdirir.  

Bu  yanaşma  məhsulun  (iş  və xidmətlərin)  keyfiyyət 

məsələlərini,  yəni  məhsulun  istehlak  xassələrinə  dair 

məsələləri  istisna  edir,  yəni  onu  məcburi  istehlak 



444 

 

tənzimlənməsi  sferasından  (təhlükəsizlik  məsələlərindən 



başqa) çıxarır.  

“Standartlaşdırma  haqqında”  Qanun  da  milli 

standartların  məzmununu  müəyyən  edən  normalar  artıq 

yoxdur.  Bu  məzmun  standartlaşdırmanın  məqsədləri  ilə 

müəyyən  edilir.  Qanuna  uyğun  olaraq  standartlaşdırma 

tövsiyələrin  işlənməsi  üzrə  fəaliyyət  kimi  nəzərdə 

tutulduğundan “Standartlaşdırma haqqında” Qanun da onun 

nəzərdə tutulmuş məqsədləri heç də kifayət qədər birmənalı 

deyildir.  

13.4. Standartlaşdırmanın prinsipləri 

Standartlaşdırma  aşağıdakı  əsas  prinsiplərə  uyğun 

olaraq həyata keçirilir: 

-standartların könüllü istifadəsi; 

-  standartların  işlənməsi  zamanı  maraqlı  tərəflərin 

qanuni maraqlarının maksimal səviyyədə  nəzərə alınması; 

-beynəlxalq  standartların  tələblərinin  Azərbaycan 

Respublikasının 

iqlim 

və 


coğrafi 

xüsusiyyətlərinə 

uyğunsuzluğu  və  ya  digər  əsaslar  olduqda,  yaxud 

Respublikada  müəyyən  olunmuş  prosedurlar  uyğun  olaraq 

beynəlxalq  standartın  və  ya  onun  ayrıca  müddəalarının 

qəbul  edilməsinə  zidd  olduğu,  beynəlxalq  standartın 

tətbiqinin  mümkün  sayılmadığı  digər  hallar  da  istisna 


445 

 

edilməklə,  beynəlxalq  standartın  milli  standartın  işlənməsi 



üçün əsas kimi tətbiq edilməsi; 

- “Standartlaşdırma haqqında” Qanun da göstərilmiş 

məqsədlərin  yerinə  yetirilməsində,  o  cümlədən  zəruri 

olandan  daha  böyük  miqdarda  məhsulun  istehsalı  və 

tədavülündə,  işlərin  yerinə  yetirilməsi  və  xidmətlərin 

göstərilməsində  yaranacaq  hətta  minimal  maneələrin 

yolverilməməzliyi; 

-texniki  reqlamentlərə  zidd  olan  standartların 

müəyyən edilməsinin yolverilməməzliyi; 

-standartların  tətbiqi  üçün  eyni  cür  şərtlərin  təmin 

edilməsi. 

Qeyd 


edək 

ki, 


standartlaşdırmanın 

qanunla 


tənzimlənməsi  hələ  onun  dövlət  statusuna  malik  olduğunu 

göstərmir. Ölkənin qanunvericiliyi bir çox elə münasibətləri 

tənzimləyir  ki,  onlar  əslində  könüllülük  əsasında, 

vətəndaşların  özfəaliyyəti  nəticəsində  yaranır,  yəni  bu 

münasibətlər  dövlətə  münasibətdə  hüquq  və  vəzifələrdən 

doğmamışdır.  

Lakin  Qanunda  nəzərdə  tutulan  bəzi  müddəalar 

birmənalı  olaraq  göstərir  ki,  standartların  tətbiqinin 

könüllüyünə  baxmayaraq,  standartlaşdırma  bilavasitə 

dövlətin  funksiyasıdır.  Milli  standartlara  qeyri-məcburi 



446 

 

sənədlər  statusunun  verilməsi  Azərbaycan  Respublikasının 



müvafiq  orqanları  timsalında  dövlətin  tənzimlədiyi 

məsələləri baxılan sualların dairəsindən çıxarmır.  

Milli  standartlar  dövlətin  müəyyən  etdiyi  qaydalar 

üzrə  işlənmiş  tövsiyə  rolu  oynayan  sənədlərdir  və  beləliklə 

də  dövlətin  nüfuzuna  söykənir.  Ona  görə  də  milli 

standartların məzmununa dövlət qətiyyən biganə deyildir.  

Standartlaşdırmanın  prinsiplərini  şərti  olaraq  iki 

qrupa bölmək olar: 

Birinci  qrup  –  Qanununda  müəyyən  olunmuş 

standartlaşdırmanın 

məqsədlərinə 

cavab 

verməyən 



ş

işirdilmiş  və  ya  əlavə  tələblərin  qoyulması  yolu  ilə 

sahibkarlığın  müstəqilliyinin  əsaslandırılmamış  məhdudlaş-

dırılmasının  standartlarda  yol  verilməməsinə  istiqamətlən-

miş prinsiplərdir. 

İ

kinci qrup – texniki xarakterli prinsiplərdir. Buraya 



daxildir: 

-qanunda  göstərilmiş  hallar  istisna  olmaqla,  milli 

standartların,  bir  qayda  olaraq,  beynəlxalq  standartlar 

ə

sasında işlənməsi; 



-texniki  reqlamentlərin  əsasverici  tələblərinə  zidd 

olan tələblərin qoyulmasının yolverilməməzliyi; 



447 

 

-standartların  tətbiqinin  eyniliyini  təmin  edən 



tələblərin müəyyən edilməsi.  

Standartlaşdırmanın  məqsədləri  və  prinsipləri 

obyektiv  olaraq  milli  standartlarda  pozulduğundan  (çünki 

onlar  normativ  akt  deyildir,  yəni  ümumməcburi  tələbləri 

müəyyən  etmirlər),  bu  hərəkətlərə  görə  məsuliyyətin 

müəyyən edilməsi qeyri-mümkündür. 

Lakin  sözügedən  məqsədlərin,  prinsiplərin  və 

prosedurların  pozulması  ilə  işlənmiş  milli  standartların 

könüllü  tətbiqi,  bu  standartı  tətbiq  edən  şəxsin  (istehsalçı, 

satıcı,  icraçı)  əmlakına  zərər  gətirə  bilər.  Bu  halda 

Respublikanın  Mülki  Məcəlləsinə  uyğun  olaraq  mülki-

hüquqi 


məsuliyyətin, 

daha 


dəqiq 

desək, 


delikat 

(müqavilədən kənar) cavabdehliyin tətbiqindən söhbət gedə 

bilər.  

13.5. Standartlaşdırma sahəsində sənədlə

 

Azərbaycan  Respublikası  ərazisində  istifadə  olunan 



standartlaşdırma sahəsində sənədlərə aşağıdakılar aiddir: 

-milli standartlar; 

-standartlaşdırma  sahəsində  qaydalar,  normalar  və 

tövsiyələr; 



448 

 

-müəyyən olunmuş təsnifat qaydasında tətbiq olunan 



texniki-iqtisadi  və  sosial  informasiyanın  ümumrusiya 

təsnifatları (klassifikatorlar); 

-müəssisələrin standartları. 

“Milli  standart”  adı  bu  sənədin  qeyri-dövlət  (yəni 

qeyri-məcburi) 

statusunu 

ə

ks 



etdirir, 

lakin 


onun 

Respublikanın bütün ərazisində tətbiqi imkanlarını göstərir. 

Milli  standartlar  və  müəssisələrin  standartlarının  prinsipial 

fərqi  ondan  ibarətdir  ki,  birincilər  ümumruisya  miqyaslı 

tövsiyələrdir.  

İ

kincilər isə – lokal normativ hüquqi aktlardır, onlar 



lokal  miqyasda  istifadə  üçün  məcburidir.  Buradan, 

Azərbaycan  Respublikası  əmək  qanunvericiliyinə  uyğun 

olaraq, müəssisənin standartların tələblərinə riayət etməsinə 

görə  məsuliyyətinin  müəyyən  edilməsi  və  tətbiqi  məsələsi 

meydana çıxır.  

Qanuna uyğun olaraq texniki reqlamentlərdə nəzərdə 

tutulmuş  məcburi  tələblər  Azərbaycan  Respublikasının 

bütün  ərazisində  birbaşa  təsirə  malikdir.  Buraya  daxil 

edilməmiş tələblər məcburi xarakter daşıya bilməz.  

Buradan  belə  çıxır  ki,  məhsulun  hazırlanması  və 

satışı  üçün  zəruri  olan  heç  də  bütün  tələblər  texniki 


449 

 

reqlamentlərə daxil edilmirlər, çünki dövlət yalnız müəyyən 



tələbləri Qanunda təsbit edir.  

Qanunda  texniki  reqlamentlərə  daxil  edilməməli 

tələblər  birbaşa  göstərilmişdir.  Bunlar  konstruksiyaya  və 

məhsulun  işlənməsinə  qoyulan  tələblərdir.  Deməli,  texniki 

reqlamentlərdə  müəyyən  edilməmiş  bəzi  istehlak  xassələri 

və  xarakteristikalarını,  məhsulun  hazırlanması  və  satışını 

təmin  edən  digər  zəruri  tələbləri  əks  etdirən  sənədlər  də 

olmalıdır.  

Azərbaycan 

Respublikasının 

“Standartlaşdırma 

haqqında”  Qanununa  görə  bu  rolu  müəssisə  standartları  və 

texniki sənədləşdirmələr (konstruktor, texnoloji, layihə və s. 

xarakterli sənədlər), o cümlədən texniki şərtlər (TŞ) oynayır. 

Bununla  yanaşı,  çox  sadə  məmulatlara,  məcburi  dövlət 

tələbləri  ümumiyyətlə,  müəyyən  edilmir,  onlar  texniki 

sənədlər  və  ya  müəssisə  standartları  üzrə  hazırlanır  və 

reallaşdırılır.  

Qanunun  məzmunu  göstərir  ki,  satılan  məhsula 

texniki  reqlamentlərdə  müəyyən  edilməmiş  tələblər 

müəssisənin  standartlarında  təyin  edilə  bilər.  Bu  zaman 

müəssisə  standartlarının  tələbləri  texniki  reqlamentlərdə 

müəyyən edilmiş tələblərdən daha yüksək ola bilər.  


450 

 

Qanun  nəzərdə  tutur  ki,  texniki  reqlamentlərin 



tələblərini  ümumməcburi  sahə  sənədlərinin  qəbul  edilməsi 

yolu  ilə  deyil,  milli  standartların  və  müvafiq  təşkilatların 

tövsiyələrini  nəzərə  almaqla,  hər  bir  təşkilatın  müstəqil 

olaraq  qəbul  etdiyi  standartları  işləmək  yolu  ilə  yerinə 

yetirmək  lazımdır.  Deməli,  məhsul  texniki  reqlamentlərin 

məcburi tələblərinə, eləcədə müəssisələrin standartlarının və 

bağlanmış müqavilənin tələblərinə uyğun olmalıdır.  

Standartlaşdırma  sahəsində  sənədlərə  aid  edilən 

təsnifatlar  və  texniki-iqtisadi  və  sosial  informasiyanın 

ümumrusiya  təsnifatları  “Standartlaşdırma  haqqında” 

Qanunda 

müəyyən 


edilmiş 

standartlaşdırmanın 

məqsədlərinə nail olunmasına yönəldilmiş sənədlərdir.  

Lakin  onların  hüquqi  statusu  bu  sahədə  digər 

sənədlərin 

statusundan 

prinsipial 

olaraq 


fərqlənir. 

Təsnifatların  əsas  təyinatı  fəaliyyətin  bütün  sahələrində 

informasiya  uyğunluğunun  təmin  edilməsindən  ibarətdir. 

Odur ki, özünün hüquqi təbiəti etibarilə təsnifatlar tətbiqi və 

yerinə yetirilməsi üçün məcburi sənədlər statusuna malikdir.  

Təsnifatın  əsas  obyektləri  iqtisadi  fəaliyyətin, 

məhsul,  müəssisə,  təşkilatlar,  ixtisaslar,  sənədlər  və 

xidmətlərin  növləridir.  Hazırda  xeyli  sayda  ümumrusiya 

təsnifatları qüvvədədir.  


451 

 

 



13.6. Azərbaycan Respublikasında    

      standartlaşdırma üzrə milli orqan 

 

Qanuna 



görə 

Azərbaycan 

Respublikasında 

standartlaşdırma üzrə bütün işlərin təşkilini standartlaşdırma 

üzrə ölkənin Milli orqanı həyata keçirir.    Milli orqan: 

-milli standartları təsdiq edir; 

-milli standartların işlənməsi proqramını qəbul edir; 

-milli  standartların layihələrinin ekspertizasını təşkil 

edir; 

-milli standartlaşdırma sisteminin milli iqtisadiyyatın 



maraqlarına,  maddi─texniki  bazanın  vəziyyətinə  və  elmi-

texniki tərəqqiyə uyğunluğunu təmin edir; 

-milli  standartların,  standartlaşdırma  qaydaları, 

normaları  və  bu  sahədə  tövsiyələrin  nəzərə  alınmasını 

həyata keçirir və maraqlı tərəflərin razılığını təmin edir; 

-standartlaşdırma  üzrə  texniki  komitələr  yaradır  və 

onların fəaliyyətini koordinasiya edir; 

-milli  standartların  dərc  olunması  və  yayılmasını 

təşkil edir; 

-beynəlxalq  təşkilatların  Nizamnaməsinə  uyğun 

olaraq  beynəlxalq  standartların  işlənməsində  iştirak  edir  və 


452 

 

onların  qəbul  edilməsi  zamanı  Azərbaycan  Respublikasının 



maraqlarının nəzərə alınmasını təmin edir; 

-milli standartlara uyğunluq nişanının təsvirini təsdiq 

edir; 

-standartlaşdırma sahəsində fəaliyyəti həyata keçirən 



beynəlxalq  təşkilatlarda  Azərbaycan  Respublikasını  təmsil 

edir.  


Azərbaycan  Respublikasında  standartlaşdırma  üzrə 

milli  orqanın  funksiyalarını  Azərbaycan  Respublikası 

Metrologiya,  Standartlaşdırma  və  Patent  üzrə  Dövlət 

Komitəsi  yerinə  yetirir.  Bu  Komitənin  əsas  vəzifələrinə 

aşağıdakılar aiddir:  

-standartlaşdırma  üzrə  milli  orqanın  funksiyalarının 

reallaşdırılması; 

-ölçmələrin vəhdətinin təmin edilməsi; 

-sertifikatlaşdırma  üzrə  orqanların  və  sınaq 

laboratoriyalarının (mərkəzlərinin) akkreditləşdirilməsi üzrə 

işlərin həyata keçirilməsi; 

-texniki  reqlamentlərin  və  standartların  məcburi 

tələblərinin yerinə yetirilməsinə dövlət nəzarətinin (təftişin) 

həyata keçirilməsi; 



453 

 

-texniki  reqlamentlər  və  standartların  Respublika 



informasiya  fondunun  və  texniki  tənzimləmə  üzrə  vahid 

informasiya sisteminin yaradılması və aparılması; 

-dövlət 

ehtiyacları 

üçün 

məhsulun 



kataloqlaşdırılmasının  sisteminin  aparılması  üzrə  təşkilati-

metodiki rəhbərliyin həyata keçirilməsi; 

-texniki  reqlamentlərin  tələblərinin  pozulması 

səbəbindən  ziyan  dəyməsi  hallarının  uçotu  üzrə  işlərin 

aparılmasının təşkili; 

-keyfiyyət  sahəsində  Hökumətin  mükafatını  almaq 

üçün  və  keyfiyyət  sahəsində  digər  müsabiqələrin 

keçirilməsinin təşkilati-metodiki təmin edilməsi; 

-standartlaşdırma, 

texniki 


tənzimləmə 

və 


metrologiya sahəsində dövlət xidmətlərinin göstərilməsi.  

         Komitə öz fəaliyyətini bilavasitə, tabeliyində olan və 

vahid  bir  sistemi  təşkil  edən  təşkilatlar  vasitəsilə  həyata 

keçirir. Həmin sistemə daxil olur: 

-mərkəzi aparat; 

- dövlət idarələri – standartlaşdırma, metrologiya və 

sertifikatlaşdırma mərkəzləri; 

-elmi-tədqiqat institutları; 

-təcrübə zavodları; 

-ərazi orqanları; 



454 

 

-tədris müəssisələri və digər təşkilatlar . 



 

13.7. Milli standartlar və müəssisələrin standartları 

 

Milli  standartlar  və  texniki-iqtisadi  və  sosial 



informasiyanın  ümumrespublika  təsnifatları,  o  cümlədən 

onların  işlənməsi  və  tətbiqi  qaydaları  standartlaşdırmanın 



milli sistemini təşkil edir.  

Milli standartlar standartlaşdırmanın qaydalarına, bu 

sahədə  normalar  və  tövsiyələrə  uyğun  olaraq  Komitə 

tərəfindən təsdiq edilir.  

Komitəyə  milli  standartların  işlənməsi  proqramını, 

həmçinin  standartlaşdırma  üzrə  texniki  komitələrin 

yaradılması və fəaliyyəti qaydalarını işləmək və təsdiqləmək 

hüququ verilmişdir.  

Milli  standartlar  standartlaşdırma  üzrə  milli  orqan 

tərəfindən  standartlaşdırmanın  qaydaları,  bu  sahənin  norma 

və  tövsiyələrinə  uyğun  olaraq  təsdiq  olunur.  Milli 

standartların  işlənməsi  və  təsdiqi  prosedurları  Qanunla 

müəyyən edilmişdir.  

Bu  Komitənin  Qərarı  ilə  müəyyən  edilmişdir  ki, 

Azərbaycan  milli  standartlaşdırma  sisteminin  əsasverici 

standartlarının  qüvvəyə  minməsinədək  ölkənin  milli 



455 

 

standartlarının  və  müəssisələrin  standartlarının  işlənməsi, 



tərtibi, izahı, təsdiqi, uçotu, rəsmi dərci, onlara dəyişikliklər 

edilməsi və ləğv edilməsini aşağıdakı sənədlərə görə yerinə 

yetirmək lazımdır: 

  AZS  1.0-96  “Azərbaycan  Respublikasının  dövlət 



standartlaşdırma sistemi.Əsas müddəalar”; 

  AZS  1.2-96  “Azərbaycan  Respublikasının  dövlət 



standartlaşdırma  sistemi.Dövlət  standartlarının  işlənmə 

qaydaları”; 

  AZS  1.3-96  “Azərbaycan  Respublikasının  dövlət 



standartlaşdırma 

sistemi.Texniki 

şə

rtlərin 


işlənməsi, 

razılaşdırılması, təsdiqi və qeydiyyatı qaydaları”; 

  AZS  1.4-96  “Azərbaycan  Respublikasının  dövlət 



standartlaşdırma 

sistemi.Müəssisə 

standartları.Ümumi 

müddəalar. 

  AZS  1.5-96  “Azərbaycan  Respublikasının  dövlət 



standartlaşdırma  sistemi.Standartların  tətbiqinə,  şərhinə, 

rəsmiləşdirilməsinə və məzmununa olan ümumi tələblər; 

  AZS  1.6-96  “Azərbaycan  Respublikasının  dövlət 



standartlaşdırma 

sistemi.Sahə 

standartlarının 

işlənib 


hazırlanması, razılaşdırılması, təsdiq edilməsi və qeydiyyatı 

qaydaları. 



456 

 

Nəzərdə tutulur ki, standartın tətbiqi barədə könüllü 



qərar  qəbul  etmiş  subyekt  onun  tətbiq  qaydalarını 

pozmayacaqdır.  Lakin  belə  hal  baş  verərsə,  subyekt  dövlət 

qarşısında  məsuliyyət  daşımır  və  ona  qarşı  heç  bir  ölçü 

müəyyən və tətbiq edilə bilməz 

Ə

vvəllər  deyildiyi  kimi,  milli  standartı  tətbiq  edən 



subyektin  (istehsalçı,  satıcı,  icraçı)  əmlakına  hər  hansı  bir 

ziyan dəydiyi halda,  mülki-hüquqi məsuliyyət, daha dəqiqi 

ölkənin Mülki Məcəlləsinə uyğun olaraq müqavilədən kənar 

(delikat) cavabdehlik tədbiri tətbiq edilir.  

Beləliklə,  milli  standartların  ikili xarakter  daşıdığını 

bir  daha  vurğulamaq  lazımdır.  Ölkə  məhsulu,  işləri  və 

xidmətlərinin  rəqabət  qabiliyyətinin  yüksəldilməsində, 

texniki  reqlamentlərin  lazımi  elmi─texniki  səviyyədə 

saxlanılmasında mühüm əhəmiyyət kəsb etdiklərindən milli 

standartların  işlənməsi  və  təsdiq  edilməsinin  əsas  qaydaları 

qanunla  müəyyənləşdirilmişdir  və  buna  görə  də  ümumən 

məcburi qüvvəyə malikdir.  

Bununla yanaşı, milli standartların tətbiqinin könüllü 

xarakteri  bazar  iqtisadiyyatının  tələblərini  əks  etdirir, 

rəqabətin  inkişafına  şərait  yaradır  və  mütərəqqi  qərarların 

tətbiqinə müəssisələrin fərdi hazırlıq səviyyəsini nəzərə alır.  

 


457 

 

13.8. Standartlaşdırma və keyfiyyət üzrə 



beynəlxalq təşkilatlar 

 

Standartlaşdırma üzrə Beynəlxalq Təşkilat (İSO). 

İ

SO BMT-nin standartların koordinasiyası üzrə Komitəsinin 



iclasında  yaradılmışdır.  Elə  həmin  il  Baş  Assambleyanın 

iclasında 

İ

SO-nun 


Nizamnaməsi 

qəbul 


edilmişdir. 

Nizamnamə 

təşkilatın 

statusunu, 

strukturunu, 

ə

sas 



orqanlarının  funksiyaları  və  iş  metodlarını  müəyyən 

etmişdir.  

İ

SO-nun  məqsədi  beynəlxalq  mal-əmtəə  mübadiləsi 



və qarşılıqlı yardımı asanlaşdırmaq üçün dünya miqyasında 

standartlaşdırmanın 

inkişafına 

köməklik 

göstərmək, 

həmçinin  intellektual,  elmi,  texniki  və  iqtisadi  fəaliyyət 

sahələrində əməkdaşlığı genişləndirməkdir.  

İ

SO-ya  ölkələrin  üzvülüyünün  iki  növü  müəyyən 



edilmişdir: komitə üzvləri və müxbir üzvlər. Komitə üzvləri 

standartlaşdırma sahəsində daha geniş nümayəndəliyə malik 

milli  orqanlardır.  Bu  növ  üzvlük  üçün  İSO-nun  büdcəsinə 

hər  il  ödənilən  məbləğ  təyin  edilmişdir.  Bu  məbləğ  hər  bir 

ayrıca  ölkənin  dünya  ticarətində  xüsusi  çəkisi  və  sənaye 

məhsulu  istehsalının  həcmindən  asılı  olaraq  şkala  üzrə 

müəyyən edilir.  


458 

 

Müxbir  üzvlər  İSO-nun  büdcəsinə  kiçik  bir  üzvlük 



haqqını  ödəmək  hesabına  bütün  dərc  olunan  beynəlxalq 

standartları,  habelə  digər  informasiya  nəşrlərini  almaq 

hüququ qazanırlar.  

Müxbir  üzvlər  komitə  üzvləri  olmayan  yerlərdə 

standartlaşdırma  ilə  məşğul  olan  milli  orqanlardır.  Texniki 

Komitələrin  iclaslarında  onların  nümayəndələri  yalnız 

müşahidəçi qismində iştirak edirlər.  

İ

SO-nun  rəhbər  orqanlarına  aiddir:  ali  idarəetmə 



orqanı  olan  Baş  Məclis,  Şura,  İcra  bürosu,  Texniki  büro, 

Ş

uranın texniki komitələri, Mərkəzi katiblik (şək. 13.1).  



İ

SO-nun  vəzifəli  şəxsləri  prezident,  vitse-prezident, 

xəzinədar  və  baş  katibdir.  Baş  Məclis  İSO-nun  ali  rəhbər 

orqanıdır  və  komitə  üzvü  olan  bütün  milli  təşkilatların 

nümayəndələrindən  ibarətdir.  Baş  Məclis  İSO-nun 

fəaliyyətinin bütün əsas məsələlərini həll edir və üç ildə bir 

dəfə  iclasını çağırır.  

Baş Məclisin sessiyalarında İSO-nun prezidenti üç il 

müddətinə seçilir.  

Baş  Məclisin  sessiyalarında  sənayenin  aparıcı 

mütəxəssislərinin iştirakı ilə beynəlxalq standartlaşdırmanın 

ə

n vacib problemləri və tendensiyaları müzakirə edilir.  



459 

 

Baş  Məclisin  sessiyaları  arasındakı  dövrdə  İSO-ya 



rəhbərliyi  Şura  həyata  keçirir,  Şuranın  başında  prezident 

durur. Şura Baş Məclis tərəfindən üç illiyə seçilən 18 komitə 

üzvündən ibarət olur.  

Ş

ura  öz  iclaslarına  ildə  bir  dəfədən  az  olmayaraq 



yığışır  və  İSO-nun  fəaliyyətinə  dair  bütün  məsələləri,  o 

cümlədən  texniki  orqanların  strukturunu,  beynəlxalq 

standartların  dərc  olunması  məsələlərini  həll  edir.  Şura 

orqanlarının  üzvlərini  təyin  edir,  habelə  komitələrin 

sədrlərini seçir.  

İ

cra  bürosu  Şuranın  tapşırığı  ilə  maliyyə 



məsələlərinə, həmçinin İSO-nun texniki fəaliyyətinin təşkili 

və rəhbərliyi məsələlərinə baxır. İcra bürosu vitse-prezident 

(Şuranın 

sədri) 


və 

komitə 


üzvlərinin 

doqquz 


nümayəndəsindən ibarət olur.  

460 

 

 



P

la



ko

m

it



əs

i(

P



L

A

K



O

İs



te

hl

ak



çı

la



m

ar



ın

ın



 m

üd

af



si

 ü



zr

ə 

ko



m

it

ə 



(K

O

P



O

L

K



O

   



   

   


 

üz



 k

om

it



ə 

()

  



E

lm

i-



te

xn

ik



in

fo



rm

as

iy



ko

m



it

əs



N

F



K

O



İn

ki

şa



et

m



ək

 o



la

 ö



lk

əl

ər



ə 

ya

rd



ım

 



st

ər

il



m

əs



üz

 K



om

it

ə 



(D

E

V



K

O



Texniki Komitələr 

Yarımkomitələr 

İ


Yüklə 7,93 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   46




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin