Çaytikanı meyvəsinin fitokimyəvi tərkibi.
Bir sıra alimlərin tədqiqatları nəticəsində müəyyən edilmiĢdir ki, çaytikanı bitkisinin
meyvələrinin kimyəvi tərkibi yayıldıqları ekoloji-coğrafi ərazilərin iqlim, temperatur, iĢıq və
torpağın xüsusiyyətindən asılı olaraq müxəlif olur.
Məsələn Qafqaz və Abxaziya ərazilərində yayılan çaytikanı meyvələrinin tərkibində 73,8-
74,4% su, 0,35-0,63% Ģəkər, o cümlədən 0,14% saxaroza, 2,64-3,2% turĢu və 5,03% yağ tapıldığı
halda, Sibirdə yayılan çaytikanı meyvələrinin tərkibində 82,3-83% su, 2,4-3,0% Ģəkər, o cümlədən
1,6-1,9% qlükoza və 0,1-1,0% fruktoza, 2,3-2,7% müxtəlif tərkibli turĢular, 0,12% aĢı maddələri,
meyvəsinin Ģirəsində və toxumunda isə 8,8-12,3%-ə qədər yağ maddəsi aĢkar edilmiĢdir
(Afanasyeva və b.).
Altay vilayətində yayılan çaytikanının növ və sortlarının meyvələrinin tərkibində isə 3,9-
6,5% Ģəkər, o cümlədən 0,3-1,9% saxaroza, 1,04-2,4% turĢular, 0,02-0,06% aĢı maddələri vardır.
Yayıldığı ekoloji Ģəraitdən asılı olaraq bitkinin kimyəvi tərkibində kəskin dəyiĢikliklər baĢ
verir. Monqolustanda yayılan çaytikanı meyvələrinin tərkibində 15,7-18,6 quru maddə, 2,2-4,0%
Ģəkər, 2,2-3,2% müxtəlif turĢular, 2,2-3,2% kül maddəsi olduğu halda, ġimali Qafqaz zonalarında
yayılan çaytikanı cinsinin növ və sortlarının meyvəsinin tərkibində isə 16,3-20,6% quru maddə, 4,8-
152
5,7% yağ, 3,21-4,06% turĢu maddələri, vitaminlər, makro və mikroelementlər tapılmıĢdır.
Çaytikanı meyvələri mineral maddələrlə də zəngındir. Onun tərkibində 15-ə qədər
mikroelementlər, o cümlədən Mg, Mn, B, S, Si, Zn və s. olduğu müəyyən edilmiĢdir.
F.Əzizov və A.Salamov 1992-ci ildə Azərbaycanın ġəki-Zaqatala ərazilərində yayılan
yabanı çaytikanı bitkisinin müxtəlif orqanlarda mikıoelementləri paylama qanunauyğunluqlarını və
meyvələrinin kimyəvi tərkibini ətraflı öyrənərək maraqlı elmi və pıaktiki nəticələr əldə etmiĢlər.
Çaytikanı meyvəsinin tərkibi bir çox qiymətli maddələrlə zəngindir. Onun tərkibi 5 saylı
cədvəldə göstərilmiĢdir.
Dostları ilə paylaş: |