MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Gözümün alt ına almışam səni Öls əm də, gözümün üstə yerin var. (73, 18) Tük ənib dözümüm, gödəlib səbrim Ta b ıçaq sümüyə dirənib tamam S ən özü-özünə alışan kibrit M ən quru qov kimi od tutan adam. (83, 107) S ən sönməyə qoymadın babaların odunu Üzün ağ olsun, oğul, üzümü ağ elədin. (93, 238) Dedin ömrümüzün odu bir qar ış Yüz ocaq söndürür b əzən bir ömür. Vallah, gözümüzü aç ıb yumunca Qap ının ağzını kəsdirir ölüm. (102, 28) Frazeoloji söz birl əşmələrinin işlənmə intensivliyi ilə seçil ən şeir mətnlərinin dili, adətən, zəngin və cazibədar, poetik v ə səmimi olur. Frazeoloji dil materiallari söz sənətkarlarinin poetik duyğularina, ruhi-emosional vəziyyətinə uyğun kökl əndikcə təbiilik və səmimiyyət şeirin əsas atributlarina çevrilir, oxucunun zövqünü, estetik duyumunu intensiv şəkildə formalaşdirmağa istiqamətlənir. Şeir dilində öz işlənmə fəallığını artırmaqla frazeoloji birl əşmələr bədii sözə sənətkar məsuliyyətinin yüksəlməsinə t əsir edir və səmimi poetik ovqat onun birbaşa nəticəsi kimi d əyərləndirilməyə layiqdir. Frazeoloji tərkibləri şeirə daxil 6 etm əyin sənətkarlıq meyari, bədii sənət ölçüləri ilə ah əngdarlığı gözlənilməklə yaradıcılıq effektinə sahib olunur. Doğrudan da həqiqi qələm sahibi üçün xalq danışıq frazeologiyas ı poetik düşüncənin, incə lirik duyğuların açarıdır. Mövcud olan bütün ibar ə və idiomlar poeziya sənətinin obrazli potensialina arxalandiği, ifadəlilik imkanlarina söyk əndiyi ən güclü və tükənməz qaynaqlardandir. Poetik idrakin x əlqi səviyyəsini büruzə verən dil göst əricilərindən biri kimi frazeoloji birləşmələrdən istifadə bacar ığı xalq kimi duymaq və xalq kimi demək səriştəsinin bariz nümayişidir. Bu cəhət poetik təfəkkürün xəlqilik yönümünü əyaniləşdirən vasitəsi, milli koloritin tutarlı əlaməti v ə düzgün yaradıcılıq yolunun göstəricilərindəndir. Dilin emotiv funksiyasi frazeoloji birl əşmələrinin k əmiyyət və keyfiyyət etibarilə intensivləşdirilmiş şeir m ətnlərində özünü daha qabariq şəkildə göstərir. Emotiv funksiya, m əlum olduğu kimi, şeir müəllifi, onun subyektiv al əmi, şəxsi baxışları və təsvir obyektinə fərdi bax ışlari ilə əlaqədar meydana çıxır. Başqa sözlərlə desək, söz s ənətkarinin hiss və emosiyalarinin onun nitq predmetinə, təsvir olunan əşya və hadisəyə, ondan doğan təəssürata, bədii şəraitin doğurduğu əhvali-ruhiyyəyə, şeirin mövzusuna müxtəlif s əviyyələrdə münasibət şeir nitqində emotiv funksiyanin m əğzini təşkil edir. Ümumiyyətlə götürsək, bu funksiya şeir mü əllifinin özü ilə əlaqədardir. Real h əyata qlobal baxımın bütövlüyünü təmin edən yarad ıcılıq prizmasında frazeoloji birləşmələrinin emotiv funksiyaya istiqam ətləndirilməsi o deməkdir ki, frazeoloji birl əşdirmələrin semantik cəhətdən müəyyən bir cəhətini, anlay ışı adlandırmaqla kifayətlənmir, eyni zamanda onu qiym ətləndirməyə meylli olur, səciyyəvi cəhətlərini qabariq şəkildə diqqətə çatdırır. B əlkə, min suçumu bilmisən mənim, |