MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
X
əbərçi gizli qalmır, Əvvəl-axır bilinir. 115 Çuval da gizl əyəmməz Onun cida dilini (97, 241). Dedin, eşitdim, qardaşım, vətən oğlum, Adın nədir – Rəşid, qurban olum, m ən də deyim sən eşit (53, 140). Nahaq güv ənmişəm mən sizə, dağlar, Dem ə, üstünüzü qar alacaqdır. Hardan bil əydim ki, bu ayrılıq var, Sevginin ocağı qaralacaqdı (97, 168). Üslubi-semantik z ənginliyi, ifadə potensiallığı frazeoloji birl əşmələrə daimi bədii şüalanma xisləti bəxş edir. Onun b ətnindən həmişə təravətli ifadələrin, yeni məcazi sözlərin, obrazlı tərkiblərin nəşət etməsi olduqca təbii prosesdir. Aktuallaşdırılmış frazeoloji birləşmələrin üslubi keyfiyyətlərinə g əldikdə, qeyd etməliyik ki, onlar obrazlılığa konkretlik verən linqvistik vahidl ərdir və buna görə də obrazlı təfəkkürün sənət dilind ə əyaniləşməsi və konkretlik qazanması da müəyyən hallarda frazeologizml ərin təkrarolunmaz poetik imkanlarına söyk ənir. Bütövlükdə şeirin yaşamaq hüququnu təmin etməkdə aktuallaşma frazeoloji birləşmələrə fəal məna və məzmun tutumu verir, lirik ünsür v ə məqamlarla müşayiət olunur. İde- yanın tam bir qüvvətlə ifadəsində, fikri münasib dil faktlarının deyim işığında dərk etmək və qiymətləndirmək işində də frazeoloji dil materalları müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Frazeoloji birl əşmələrin obrazlı mahiyyəti və xarakteri əzəmətli poetik ovqatı yaratmağa yönəldilərkən müəllifin m əzmunlu və dolğun planda genişləndirdiyi poetik niyyətini münasib üslubi z əmində açır, lirik formanı məzmunlu cizgilərlə əhəmiyyətli miqyasda dərinləşdirir. 116 Ümumiyy ətlə götürdükdə, 1960-1980-ci illər şeirində frazeoloji birl əşmələr və onların aktuallaşma tempi aşkar və qabarıq şəkildə diqqət çəkir. Bu dövr şeirindəki canlı danışıq dilin ə yaxınlıq onun əsas məziyyətlərindən biri kimi nəzəri cəlb edir. N əzərdən qaçmır ki, xalq dilinin kolorili ünsürlərindən, ilk əvvəl də frazeoloji birləşmələrdən mayalanması şeirin anla- şıqlığının təminatçısı olur, şeiri təravətli xalq dili ilə bəzəyir. Yağ, ey yağış, yağ, Göyd ən asılmış fişəng kimisən. Yayda g əzirdim Yazda əlimə düşən kimisən (99, 50). Utanma, qara qız, Çör əyi gözəllik Olanlar utansın. Bir xalq m əsəlinin t ərsini deyim mən. Boğazından görünər Ağ üzüm yesən. Qaralıqda şöhrət Yanaşı olur bəzən, Ağlıqla da nifrət Yanaşı olur bəzən (54, 37). Dilin poeziyasını duymaq və onun şeriyyətini obraza çevirm ək olduqca maraqlı və mürəkkəb yaradıcılıq prosesidir. Bu m əziyyət şeir yaradıcılığının təməlidir: söz bu etibarlı özül üz ərində bədii obraz səviyyəsinə qalxır. Dild ə hazır şəkildə mövcud olub qapalı modelli frazeoloji birl əşmələr elə semantik məna vüsətinə malikdirlər ki, şairin söz işlətmə bacarığından asılı olaraq bütöv bir kontekstin poetik dayağına, aktuallaşaraq əhatəli bədii məzmunun obrazlı 117 daşıyıcısına, leytmotivinə çevrilə bilir. Ruhu və şirəsi milli z əmindən sorulan bu rəngarəng qəlibli və diləyatımlı ifadələrin reallığa, həyat hadisələrinə emosional-ekspressiv münasibəti xüsusi olaraq vurğulanmağa layiqdir. Obrazlılıq frazeoloji birləşmələrin, ibarələrin, atalar sözlərin v ə zərb-məsəllərin mayasında, poetik mənasında və semantikasında mövcuddur. Sənətkarın bu ifadə qəliblərinə müdaxil əsi obrazların yeni çalarlarla dolğunlaşdırır. Söz s ənətkarı aktuallaşdırılmış idiomatik ifadələri, sabit söz birl əşmələr mətnin səciyyəsinə uyğun, bədii qayə ilə əlaqədar elə m əharətlə işlədir ki, poetik düşüncələr arasında assosiasiyalar gücl ənir, yeni ifadə ilə müəllif sanki onu ilkinliyindən, əslindən uzaqlaşdırıb «özününküləşdirir». Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|