Telekonferensiya və videotelefon xidmətləri: Bu xidmətlər öyrədən və
öyrənənlərlə ikitərəfli əlaqənin yaradılmasını təmin edir. Bu zaman iştirakçıların sayı
çox olsa da, eyni vaxtda yalnız iki istifadəçi arasında qarşılıqlı informasiya
mübadiləsi aparıla bilər. Digər iştirakçılar onlar üçün imkan yaradılana qədər yalnız
müşahidəçi rolunda olurlar. Bu növ xidmətin təşkili üçün nəzərdə tutulan aparat və
proqram təminatı özünəməxsusluğu ilə fərqlənsə də, əsasən elektron konferensiaların
aparat və proqram təminatı ilə üst-üstə düşür. Telekonferensiya və videotelefon
xidmətlərini digər internet xidmətlərindən fərqləndirən ən mühüm cəhət iştirakçılar
tərəfindən ötürülən və qəbul edilən informasiyanın ölçüsünə məhdudiyyətlərin
qoyulması və bu məhdudiyyətlərin də materialın keyfiyyətinə təsir etməsidir.Bu tip
şə
bəkə xidmətlərinin didaktik xüsusiyyətləri tədris məqsədli proqramlarla paralel,
təsvirlərin, səsin, qrafik informasiyanın və s. real vaxt müddətində istifadəçilərə
çatdırılması imkanlarının geniş olmasıdır[13, s.11-20].
Təhsil müəssisələrinin kompüterləşdirilməsi təhsil sistemində çox ciddi dəyişikliklər
yaradır.İnformasiya texnologiyalarından bu gün nəinki təhsil müəssisələrinin idarə
olunmasında, həm də müəssisədən kənar tədbirlərin həyata keçirilməsində də geniş
istifadə olunur.Xüsusən də internetin yaranması, gənclər arasında onun çox populyar
olması, təhsilin çox müxtəlif sahələrində yeni istiqamətlər yaradır.Bu günə qədər
pedaqoqlar fərdi kompüter kimi güclü təlim vastəsinə tarixən heç vaxt malik
olmamışlar.Təlimdə elə texniki vastə yoxdur ki, didaktik imkanlarına görə onunla
müqayisə edilə bilsin.İnformasiyaların sürətli artımı şəraitində təhsilin məzmunu və
təşkilinə verilən tələblər də dəyişir.Bu günün təhsili şagirdlərə daha çox informasiya
yadda saxlamaq yox, tənqidi və məhsuldar düşünməyi, öyrənməyi, problem xarakterli
məsələləri sərbəst həll etməyi öyrətməlidir.
37
Multimediya vasitələrinin tədris prosesində tətbiqi müvafiq pedaqoji texnologiyanın
hazırlanmasını tələb edir.Multimediya avadanlığı mühüm didaktik vasitə olaraq
özündə üç mühüm komponenti birləşdirir: tədris materialının məzmunu, onun şərh
metodu və təlim texnologiyasını.Bu komponentlər bir-biri ilə sıx əlaqədə olub,
öyrədici sistem əmələ gətirir, şəxsiyyətin özünütəhsil prosesini reallaşdırmağa
hərtərəfli imkan yaradır.
Multimedianın hərfi mənası çox mühitli rabitə qurğularının birgə inteqrasiyası və
istifadə edilməsidir.Multimedia, bu günün və gələcəyin tədris, rabitə formalarını
dəyişdirə biləcək və insanın fərdi, sosial həyatında kompüterin rolunu
müəyyənləşdirə biləcək ölçüdə bir hadisədir.O, nə sadə texnologiya, nə proqram
təminatı (software) nə də istifadəçinin məharətidir.O, texnologiya, uyğun proqram
təminatı və məhsuldar, bacarıqlı istifadəçidən ibarət olan üçlüyün istifadə edilməsilə
ortaya çıxan bir tədris texnologiyasıdır.Bu üçlüyün reallaşdığı ABŞ və Yaponiya kimi
ölkələrdə multimedia insanların düşünmə və öyrənmə tərzlərində dəyişikliklər
etməkdədir.
Kompüterlər nəşriyyat dünyasının dizayn və çap sahəsində böyük dəyişikliklər
etdi.Digər
tərəfdən
TV-də
animasiya
proqramlarının,
cizgi
filmlərinin
yaradılmasında, surət emal etmə və dəyişdirmədə inqilab etdilər.İndi isə bu inqilabın
məhsulları bir araya gətirilərək multimedia adı altında tədris prosesində tətbiq
olunmağa başlanmışdır.Multimedia texnologiyası yazı, səs, surət, qrafik və
animasiyanın birlikdə təlim-tərbiyə vasitəsi kimi tətbiqinə imkan verir.Ondan istifadə
etmək, insanlığın ən əski öyrənmə metodu olan görmə və eşitməni keyfiyyətli şəkildə
təlim-tərbiyə prosesində tətbiq etməyin digər bir yoludur.Son tədqiqatlar öyrənmə
vasitəsi olan kitabların təhsildə təkbaşına istifadə edilməsinin çox effektli olmadığını
göstərməkdədir.Bu baxımdan da multimedia, insanın bütün öyrənmə və məlumat əldə
etmə yolları olan görmə, eşitmə, oxuma kimi ünsürləri bir araya gətirən bir sistem
olduğu üçün öyrənməni və dərk etməni artırır.Köməkçi bir vasitə kimi sadəcə
videonun aktiv şəkildə istifadə edilməsi dərslərə olan marağı və öyrənmə faizini 30-
60% nisbətində artırdığına dair məlumatlar get-gedə çoxalmaqdadır.Əsas məsələ
videonun, kompüterin və multimedia vasitələrinin tədris prosesində hansı
38
formada,hansı miqdarda istifadə ediləcəyinin müəyyən edilməsi və bunun praktik
olaraq sınaqdan keçirilməsidir.Bu müəyyən edilməzsə, bütün bu qiymətli, təhsilə
yardımçı cihazlar və vasitələrin istehsalına qoyulan investisiyalar heç bir işə yaramaz
və faydasız hala gələ bilər.Qeyd edək ki, ölkəmizdə ən böyük problem, bu cihazları
və vasitələri təmin etmək deyil, onlardan istifadə edə biləcək insanları
yetişdirməkdir.İstifadəçilər olan müəllimlər bu işi öyrənməyə maraqlı deyillərsə, bu
cihazların və vasitələrin istehsalına investisiyaların qoyulması lazımsızdır.Bu
baxımdan kompüter dəstəkli təhsilə keçərkən təhsil müəssisələrinin öz kollektivinə
nəzarət etmələri lazımdır. Çünki multimedia texnologiyasından istifadə edən müəllim
yaxşı təlim görmüşsə, o zaman o sadəcə dinləyən və seyr edən deyil, bilavasitə
hadisələrə müdaxilə edən, öyrənən, istifadə edən və dəyişdirə bilən bir şəxs kimi
qəbul edilə bilər.
Multimedia vasitələrinin təlim prosesində istifadə edilməsi nəticəsində aşağıdakı
nəticələr əldə edilir:
-
Vərdiş halına gəlmiş tədris metodları ilə (kitab və yazı taxtasından istifadə
etmə) müqayisədə insanı daha uzun müddətdə və qarşılıqlı əlaqə ilə mövzuya
istiqamətləndirir;
-
Kompüterlə işləyə bilən şəxs anlaşılmış biliyə sahib olmaqla yanaşı, bu
biliklərdən necə və harada istifadə edəcəyi məsələsində təcrübə qazanır.
Video və TV-nin kompüterlərə görə olan surət və səs üstünlüyü təhsildə kifayət
qədər qiymətləndirilməməkdədir. Buna səbəb olan əsas faktor kimi film, musiqi və
başqa əyləncə sahələrində, video və TV-yə qoyulan investisiyaların qısa müddətdə
daha çox xeyir gətirməsindən fərqli olaraq, təhsil sahəsinə qoyulan investisiyaların
yalnız uzun illər sonra meyvə verəcəyi baxımından əlaqədar müəssisələrə və
insanlara əlverişli gəlməməsini göstərmək olar. Bundan başqa Avropa ölkələrinin
insan fəlsəfəsi, insanı öyrətməkdən daha çox onu əyləndirməyi hədəf aldığından
təhsil, sənət, texnologiya əməkdaşlığı lazımı səviyyədə deyildir.Ölkəmizdə TV
vasitəsilə tədris məktəblərdə tətbiq edilməməkdədir.Multimediadan istifadə
edilməsində kompüterlərin keçilməz bir vasitə olmasının əsasında TV və video ilə
müqayisədə onların inkar edilməz üstünlükləri durmaqdadır. Bunlar şagirdlərin
39
kompüterlərlə ünsiyyətə girə bilməsi, yoxlama və yanılma yolu ilə şagirdə geri alma
imkanının verilməsi, yüksək əməliyyat sürəti sayəsində bir çox modellərin
seçilməsinin mümkün olması, xüsusilə real həyatda belə edilməsi mümkün olmayan
və ya təhlükəli olacaq hadisələri ekranda görmə və izləmə imkanının verilməsi,
surətləri istənilən sürət və ardıcıllıqla canlandıraraq istifadə etməyə imkan verməsidir.
Bu xüsusiyyətlər hər sahə üçün hazırlanmış tətbiqi proqramların istifadəçi tərəfindən
ə
ldə edilməsi mümkün olduqda ortaya çıxır. Sevindirici olan hal, son on il ərzində
hazırlanan proqramların olduqca ümidverici olmasıdır.Önümüzdəki bir neçə il
içərisində bu boşluğun böyük sürətlə doldurulacağı ehtimal olunmaqdadır.Əslində
ustalıqla hazırlanmış multimedia tədris proqramları olarsa və bunlar dövrəyə
buraxılarsa,insan beyninin istifadə edilmə həcminin artırılması yenidən diqqət
mərkəzində olacaqdır.
Dostları ilə paylaş: |