Tijorat banklarining aktiv opertsiyalari – bu banklarning passiv operatsiyalari
natijasida shakllantirilgan mablag‘larini iqtisodiy jihatdan daromad (foyda) olish
maqsadida turli maqsadlarga joylashtirish va likvidligini ta’minlash bilan bog‘liq
operatsiyalardir. Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari ularning faoliyatida juda
muhim hisoblanadi. Chunki ular ushbu operatsiyalar orqali daromadlarni
shakllantiradilar va aktiv operatsiyalar doimo ma’lum darajada risk, ya’ni
qarzdorning defolti (to‘lovga qobiliyatsizlik) bilan bog‘liq bo‘ladi.
Tijorat banklari aktiv operatsiyalari iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra:
-ssuda operatsiyalari (kreditlash);
-hisob – kitob operatsiyalari;
-kassa operatsiyalari;
-investitsiya va fond operatsiyalari;
-valyuta operatsiyalari va kafolatlar berish bilan bog‘liq operatsiyalardan
iborat.
Ssuda operatsiyalari orqali banklar mamlakatdagi faoliyat yuritayotgan
mulkiy shaklidan qat’iy nazar barcha xo‘jalik sub’ektlariga tegishli kerditlarni
beradi. Ma’lumki, bank kreditlari bir yilgacha – qisqa muddatli, bir yil va undan
ko‘p davrga – uzoq muddatli kreditlarga bo‘linadi.
Hisob – kitob operatsiyalarida banklar mijozlarning topshiriqlariga asosan
turli maqsadlarga ularning hisobvaraqlarini debetlash orqali o‘tkazadi, shuningdek,
ssuda operatsiyalari ham bevosita kredit oluvchining ssuda hisobvarag‘ini
debetlash orqali amalga oshiriladi.
Investitsiya operatsiyalarida banklar ho‘jalik yurituvchi sub’ektlar va
davlatning qimmatli qog‘ozlariga moliyaviy mablag‘larni joylashtiradi. Albatta
ushbu operatsiyalar banklar uchun ma’lum darajadagi riskli operatsiyalar
hisoblanib, banklarning foydasini shakllantirishga xizmat qiladi.
Fond operatsiyalarida banklar qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalar bajarish
bilan birga, fond birjalarida oldi – sotdi qilinadigan qimmatli qog‘ozlar va
veksellar bilan operatsiyalarni amalga oshiradi.
Banklar
kassa operatsiyalari orqali mijozlarga naqd pullarni berish va ulardan
naqd pullarni qabul qilish bilan bog‘liq ishlarni amalga oshiradi.
Banklarning
valyuta operatsiyalaribevosita xorijiy mamlakatlar milliy
valyutasini oldi – sotdisi bilan bog‘liq operatsiyalar hisoblanib, milliy valyutaning
xorijiy valyutalarga nisbatan kursini o‘zgarishi hisobiga foyda yoki zarar ko‘rishi
mumkin.
Banklar yirik va yuqori darajadagi to‘lov qobiliyatiga ega moliyaviy muassasa
sifatida kompaniya, korporatsiya va boshqalarga uchinchi shaxs sifatida
Dostları ilə paylaş: