Fiziologiya, genetika va biokimyo kafedrasi


Muskullarning  reflektor  tonusi



Yüklə 351,77 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/20
tarix30.01.2022
ölçüsü351,77 Kb.
#51834
növüReferat
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   20
markaziy asab tizimi (1)

Muskullarning  reflektor  tonusi.  Organizmdagi  muskullar  umr  bo’yi  bir 

qadar  tarang  turadi.  Uyqu  vaqtida  ham,  ya’ni  muskullar  bo’shashib  qoladigan 

vaqtda ham ular bir qadar tarangligini saqlaydi. Muskullarning uzoq taranglanib va 

hammadan ko’p qisqarib turgan holati muskul tonusi deb ataladi.   

Yangi murdaning muskullari butunlay boshqacha bo’ladi: ular ilvillab turadi, 

tarangligi tamomila yo’qoladi. 




Muskullar tonusning borligi baqalar ustida qilingan tajribalarda isbot etilgan. 

Bu  tajribalarda  spinal  baqa  (bosh  miyasi  olib  tashlangan  baqa)  shtativga  osib 

qo’yiladi. Shu baqaning keyingi oyoqlariga e’tibor berilsa, ular garchi osilib tursa 

ham bir qadar bukilganligini ko’rish mumkin. 

Shunday  baqaning  bir  tomonidagi  orqa  miya  ildizlari  qirqib  qo’yilsa,  o’sha 

tomondagi muskullar tonusi yo’qoladi va baqa oyog’i shalpillab osilib tushadi. 

Orqadagi  ildizlardan  o’tadigan  sezuvchi  yoki  markazga  intiluvchi  yo’llar 

qirqib  qo’yilganda  tonusning  yo’qolishi,  muskullar  tonusi  refleksdan  iborat 

ekanligini  va  reflektor  yoy  zararlanganda  tonus  yo’qolishini  ko’rsatadi.  Ana  shu 

refleksning yoyi bilan tanishaylik. 

Muskullarning  vaziyati  o’zgartirilganda  yoki  cho’zilganda  ularning 

retseptorlarida qo’zg’alish kelib chiqadi, bu qo’zg’alish markazga intiluvchi tolalar 

orqali orqa miyaga o’tadi. Qo’zg’alish to’lqinlari orqa miyadan muskullarga kiradi 

va  ularni  qo’zg’ab,  hamisha  ma’lum  darajada  tarang  holda  ushlab  tutadi,  ya’ni 

muskullar  tonusini  vujudga  keltiradi.  Muskullarning  tarangligi  va  vaziyati 

uyg’oqlik va uyqu davrida to’xtovsiz o’zgarib turganligidan orqa miyaga uzluksiz 

impulslar kirib turadi, shuning natijasida muskullarda o’zgarib turadigan, lekin umr 

bo’yi saqlanadigan tonus vujudga keladi. 

Shunday  qilib,  refleks  yoyi  muskullarda  boshlanadi,  muskullardagi 

retseptorlar (proprioretseptorlar) refleks yoyining bosh qismi hisoblanadi. So’ngra, 

markazga  intiluvchi  tolalar  va  orqa  miyaga  keladi.  Orqa  miyada  qo’zg’alish 

markazdagi  refleks  yoyining  keyingi  qismi  markazdan  qochuvchi  nerv  va  uning 

muskuldagi oxirlaridir. 

Reflektor tonus  yurishda,  qo’l-oyoqni harakatlantirishda va  gavda  vaziyatini 

saqlashda g’oyat muhim ahamiyatga ega. Gavdani yoki ayrim organlarni uzoq vaqt 

muayyan  vaziyatda  tutish,  masalan  kitob  o’qiganda  yoki  xat  yozganda  boshni 

engashtirish  nerv  markazlari  bilan  muskullar  tonusi  tufayligina  mumkin  bo’ladi. 

Harakatlarimizning  tekis,  uyg’un  bo’lishi  uchun  muskullar  tonusining  ahamiyati 

muhim.  Bu,  mehnat  jarayonlarida  va  boshqa  harakatlarda  ayniqsa  muhimdir.  Shu 

refleks  yoyining  qanday  bo’lmasin  biron  qismi  buzilgan  bo’lmasin  biron  qismi 

buzilgan bo’lsa, harakatlarimiz uyg’un bo’lmasdan, uzuq-yuliq bo’lgan bo’lur edi. 

Odamda orqa miya markazlarining tonusini va muskullar tonusini bosh miya 

nazorat qiladi. 

 


Yüklə 351,77 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin