MühaziRƏ intellekt sistemləRİNİn komponentləRİNİn müvafiq quruluşU

MÜHAZİRƏ 3. VƏZİYYƏTLƏR SAHƏSİNDƏ AXTARIŞ METODU İLƏ 

MƏSƏLƏLƏRİN HƏLLİ. REDUKSİYA METODU İLƏ MƏSƏLƏLƏRİN HƏLLİ.  

QEYRİ-MONOTON MƏNTİQDƏN   VƏ EHTİMAL MƏNTİQDƏN  İSTİFADƏ 

ETMƏKLƏ DEDUKSİYA SEÇİMLİ MƏSƏLƏLƏRİN HƏLLİ.

 

 

 

 Beləliklə, BB-də biliklərin strukturlaşdırılması lazımi informasiya axtarışı problemi ilə 

sıx əlaqədardır. Ən yaxşı axtarış strategiyası məsələnin həllinin bütün mərhələlərində BB-də 

olan  bütün  informasiyanın  deyil,  ona  uyğun  olan  hissəsinin  istifadə  olunmasıdır.  BB-nin 

düzgün  strukturlaşdırılması  zamanı  verilən  məsələnin  həlli  üçün  axtarış  və  lazımi  biliklərin 

seçilməsi problemi asanlaşır.

 

 

Şəkil 2. Biliklər bazasının ümumiləşmiş quruluşu

 

Yuxarıdakı şəkildə (şəkil 2) göstərildiyi kimi rasional obrazda həllərin çıxış mexanizmini 

reallaşdıran qaydalar interpretatoru funksiyalarını BB-nin yüksək pilləsi olan metabiliklər (və 

ya metabiliklər bloku) yerinə yetirir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, BB-nin təşkili və onun 

intellektual sistemlərin digər komponentləri ilə qarşılıqlı əlaqəsində müxtəlif variantlar vardır.

 

 Aşağıdakı şəkildə (şəkil 3) süni intellekt sisteminin biliklərin axtarış və generasiyasında 

əsas  sistem  modulları  ilə  BB-nin  qarşılıqlı  əlaqəsini  əks  etdirən  fraqment  verilib.  BB-də 

faktoqrafik informasiya və evristika və ya qaydalar təqdim olunur.

 

---

 Bundan  əlavə,  BB-nin  yüksək  pilləsində  axtarışın  rasional  strategiyasının 

təkmilləşdirilməsi üçün lazım olan metabiliklər verilmişdir. Lakin biliklərin çıxışı yeni qayda 

və  biliklərin  generasiyası  burada  BB-də  qayda  və  verilənlərin  interpretasiyasında  BB-nin 

metasəviyyəsi ilə qarşılıqlı əlaqədə olan çıxış blokunun köməyi ilə həyata keçirilir.

 

 

Şəkil 3. Məhsuldar sistemlər üçün intellektin istehsalat sisteminin əsas komponentləri 

ilə BB-nin qarşılıqlı quruluşu

 

 

 

Məsələnin həlli, qayda və verilənlərlə iş, xüsusi blok olan işçi sahəsində həyata keçirilir. 

İşçi sahəsində sorğunun təsviri və ya həll olunan məsələnin, BB-nin qayda və verilənləri, çıxış 

mexanizminin prosedur və ya strategiyası təqdim olunur.

 

 Hal-hazırda nisbətən yayılmış məhsuldar sistemlərin istifadəsi zamanı biliklərin təqdim 

olunmasının  aşağıdakı  şəkildə  (şəkil  4)  verilmiş  sistemin  əsas  komponentlərinin  quruluş  və 

funksional təşkili variantı mövcuddur. 

 

 Tədqiqat sahəsi haqqında faktlar və evristikalar məhsuldar qaydalar şəklində saxlanılan 

zaman, BB bir çox hallarda “qaydalar bazası”, çıxış mexanizmi isə “qaydalar interpretatoru” 

kimi təqdim olunur. BB-də tədqiqat sahəsinin fakt və təsvirləri, həmçinin problemlə bağlı olan 

evristikalar  saxlanılır.  İdarəedici  quruluş  (qaydaların  çıxış  və  interpretasiyası  mexanizmini 

reallaşdıran) problemin həllində BB-dən istifadə edir. İşçi yaddaşında (və ya qlobal verilənlər 

bazasında) konkret məsələyə daxil olan verilənlər, problem və ya məsələnin vəziyyəti haqqında 

informasiya saxlanılır.

 

---

 

Şəkil  4.  Məhsuldar  sistemlər  üçün  BB  ilə  intellektual  sistemlərin  əsas  komponentləri 

arasında qarşılıqlı əlaqənin quruluşu

 

Layihələşdirilən  intellektual  sistemin  biliklər  bazasının  hazırlanması  zamanı  qeyd 

edildiyi kimi sərəncamda olan bilkləri, yəni məlum olan fakt və informasiyaları təyin və tədqiq 

etmək vacibdir. Bunlar, ölçülər haqqında istehsal informasiyaları, dəyişənlər arasında əlaqələr, 

tənzimləmənin avadanlıq və əməliyyatları, prosesin idarə edilməsi zamanı müxtəlif vəziyyətlər 

ola bilər. İstehsal informasiyalarının əsasını biliklərin iki tipi  –  əsas (dərin) və ekspert bilikləri 

təşkil edir.