T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

           3.Kiplik edatları (Modalpartikeln), bildirim cümlesinin anlamını değiştirmeyen; 
ancak  belli  bir  nüans  katan,  bazen  güçlendiren  bazen  de  zayıflatan  sözcüklerdir. 
Genelde konuşma dilinde sık kullanılır ve cümlelere bir akıcılık katar. Kiplik  edatlar 
[Modalpartikeln:  Abtönungspartikeln]    çekime  girmezler,  konuşanın  öznel  görüşünü 
yansıtırlar, cümle başında yer almazlar, tüm cümleyle ilgilidirler, her zaman vurgusuz 
olarak  kullanılırlar,  bağımsız  cümle  öğesi  olarak  kabul  edilmezler,  cümlede  zorunlu 
değillerdir  ve  cümleden  atılabilirler,  genelde  tek  heceli  olarak  cümlede  orta  alanda 
bulunurlar.  Kiplik  edatları  metinsel  ve  konuşmanın  durumsal    bağlamı  içinde 
yorumlanmalıdır.  Bir  metin  ne  kadar  konuşma  dilini  ve  diyalog  dilini  yansıtırsa,    o 
denli daha fazla kiplik  edatı içerir.
 
 
           Kiplik  edatları,  cümleye  nesnel,  daha  ziyade  öznel  anlam,    nüans  ve  anlamsal 
açıdan renk katarlar. Özellikle konuşma dilinde akıcı bir üslup oluştururlar. Onaylayıcı 
(also),  kısıtlayıcı  (aber),  güçlendirici  (auch),  derecelendirici  (etwa),  vurgulayıcı 

---

 
302 
(besonders), anlamı zayıflatıcı (etwas),  genelleştirici (immer), zamansal ilişki (schon,  
erst)  ve ekleme ve katma belirtici (auch) bir nitelik taşırlar. 
           4. Almancada kiplik cümleler (Modalsätze) şu anlamsal gruplara ayrılmıştır: 1) 
Araç Cümleleri (Instrumentalsätze): indem, dadurch, dass; 2) Karşılaştırma Cümleleri 
(Vergleichsätze):  so…wie,  genauso  wie,  ebenso    ...  wie,  Komparativ,  als, 
während/wogegen/wohingegen,  wie,    als  dass,    als  zu+Inf.  cümleleri;  3)    Gerçek 
Dışılık  Đfade  Eden  Karşılaştırma  Cümleleri:  als  ob/als  wenn/  wie  wenn,  als+ 
Konjunktiv  II;    4)  Eksik  Ek  Durumlu  Kiplik  Cümleler:  ohne  dass/ohne  zu;  5)  Uygun 
Olmayan Davranışı Anlatan Kiplik Cümleler: an/statt, dass; an/statt zu; 6) Orantılılık 
Cümleleri:je+Komparativ.., um so/desto, Insofern (…), als /…, insofern (als); insoweit 
(…), als /…, insoweit(als); Was ... betrifft (angeht/anlangt/anbelangt) 7) Sınırlandırıcı 
Anlam Belirten Cümleler:  soviel/soweit,  nur dass, außer dass, außer wenn, außer um 
zu+Inf.  8)  Anlamsal  Yoğunluk  Đfade  Eden  Kiplik  Cümle:  so+  (Adverb/Adjektiv). 
Almancada  bağlaçlarla  ifade  edilen    bu  yapılar  Türkçede  genelde  zarf-fiil,  başka  bir 
deyişle  ulaçlarla  ifade  edilir.  Bu  da  Türkçedeki  belirteçleşme  işlevini  ortaya 
koymaktadır.  Örn.  Almancada  indem  bağlacının  karşılığı,  [-(y)ErEk]  zarf-fiil 
biçimbirimi yan cümleyi temel cümleye, iki önermeyi birbirine bağlar. 
 
           Türkçenin  anlambilim  açısından  da  önemli  olan  bir  sözdizim  özelliği,  bileşik   
ve girişik cümlelerde kendini gösterir. Hint-Avrupa dillerinde görülenin tersine, genel 
olarak yan cümleler (değişik yargılar) ana, temel cümlelere ilgi adıllarıyla değil, ortaç  
(Partizip,  participle)    ve  ulaç  (Gerundium,  gerund)larla  bağlanmakta,  böylelikle  daha 
kısa yoldan, daha kıvrak bir anlatım sağlanmaktadır. Bu da Türkçenin bu kategorideki 
anlatım gücünü göstermektedir. 

---

 
303