T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

           5.Almancada  kiplik  tümleçler  (Modalergänzungen),  cümledeki  eylemin  tarzını 
bildirir;  Türkçede,  zarf tümleci (örn. arılar gibi hızlı)  ya da ilgeç tümleçleriyle (Örn. 
yapılan işe göre, ellerinde eski bir gazeteyle)   ifade edilir.                       

---

 
318 
           6.  Almancada  kiplik  alanın  en  önemli  dilbilgisel  ulamı  olan  kiplik  fiiller 
cümleye    tarz,  kiplik  anlamı  verir,  ifade  cümlelerinde    2.  yerdedir.  “Kiplik  fiiller  
Präteritopräsentia’dır. Yani şimdiki  zamanda diğer eylemlerin şimdiki zaman hikâyesi  
gibi çekilirler, önünde zu bulunmayan bir mastar alırlar.”(EISENBERG, 1999: 90-91) 
Kiplik  fiillerle    istisnalar  dışında  emir  kipi    oluşturulamaz.  Asıl  fiil    olarak 
kullanılabilirler, nadir örnekler dışında asıl fiil olarak edilgen cümle yapılamazlar.            
           Kiplik fiiller gibi kullanılan fiiller, cümleye bir tarz kazandırır, bir kısmı kiplik 
fiil gibi asıl fiilin önüne ‘zu’ gelmeyen bir cümle içinde yer alır: (sehen, helfen, lassen, 
lernen, lehren, gehen, vd.) Bir kısmı da   ‘zu+Inf.’ ile birlikte kullanılır. Çalışmada  44 
adet fiil ele alınmıştır. Bunlar   hören,  sehen, helfen,  lernen,  lehren,  gehen,  bleiben, 
spüren,  fühlen,  lassen,  bleiben  zu+Inf.,  stehen+zu  Inf.,  kommen  zu+Inf.,  brauchen 
zu+Inf., pflegen zu+Inf., bekommen zu+Inf. v.d.                                  
          Kiplik  fiillerin  nesnel  anlamları,  konuşan ile   ifade olunan  olay, iş   ya da  
oluş   arasındaki  ilişkinin  nesnel  kipliğini  ortaya koyar.   
  Können kiplik fiilinin nesnel anlam kategorileri ve Türkçe karşılıkları:    
  1)  Bilmek,  kavramak,  anlamak:[-EbĐl],  [bilmek,  anlamak,  kavramak]  2) 
Yetenek:[-EbĐl],    [-abilmektedir,  -abilme  becerisi,  yeteneği  vardır]vb.  3)  Fırsat:  [-
EbĐl],  [fırsatı olmak, fırsatını bulmak, fırsatını elde etmek] vb. 4) Đmkân : Yeterlik fiili 
ve  olumsuzu  [-EmE]  biçimbirimi,  [imkânı  var,  yok,  olanağı  var,  yok]  vb.    5)  Đzin:  [-
EbĐl], [-mAm mümkün mü] vb., [-mEz] olumsuz anlam ve resmi yasaklarda kullanılır. 
6)  Başarmak:  [başarmak,  başarılı  olmak,  bir  şeyi  sonuçlandırmak,  başarıyla 
tamamlamak, gerçekleştirmek, muvaffak olmak] vb. 7) Uygun koşul: [-EbĐl],  [mümkün 
olmak, imkânı olmak ] vb.   
           Dürfen kiplik fiilinin nesnel anlam kategorileri ve Türkçe karşılıkları ise: 

---

 
319 
           1)  Đzin:  [-EbĐl]  ve  [Đznim  var,  izinliyim,  izinli]  vb.;  (yasak):  [-mEz,  -AmAz] 
biçimbirimleri  2)  Resmi  izin:    olumlu:  [-EbĐl];  (yasak):    [-mEz,  yasak]  vb.    3)  Hak, 
yetki: [-EbĐl],  [-meye  yetkisi  var, selâhiyeti var, hakkı var] vb. 4) Doğru muamele: [-
EbĐl] ve 
[
-mAlI
]
,  [gerekir,gereklidir, lâzımdır, şarttır] vb.  
         Mögen  kiplik  fiilinin  nesnel  anlam kategorileri ve Türkçe karşılıkları: 
        1) Sempati: [Hoşlanmak, sevgi duymak, hoşa gitmek, beğenmek, sempati duymak, 
sempati beslemek]  2) Arzu etmek: [Đsteğinde olmak, arzu etmek, dilemek istemek], [-A] 
Đ
stek  kipi  biçimbirimi  3)    Đstek,  eğilim:  [Đstemek,  isteği,  arzusu  olmak,    arzu    etmek,