T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
316 
ÖZET 
           Kiplik  Fiiller  ve  Türkçedeki  Karşılıkları  konulu  karşılaştırmalı  dilbilim 
çalışması,  teorik  bölümde  eşsüremli  (synchronisch)  olarak  Almancada  kiplik  fiillerin 
anlamsal  ulamlarını,  bunların  Türkçe  karşılıklarını  saptamayı  hedeflemektedir. 
Uygulamalı  bölümde  ise,    seçilen  Almanca  edebi    metinlerde  yer  alan  kiplik  fiillerin 
anlamsal  ulamları  ele  alınmış  ve  Türkçe  karşılıkları  biçimbilimsel  olarak  analiz 
edilmiştir.  Geleneksel  dilbilgisi  çerçevesinde,  betimleyici,  yorumlayıcı  dilbilgisi 
yöntemine  göre  içerdiği  anlamsal  ulamlar  tanımlanmıştır.  Sonuç  bölümünde 
Karşılaştırmalı Dilbilim ve  Yabancı Dil Olarak Almanca Öğretimi ile ilgili sonuç ve 
öneriler sunulmuştur.  
           Kiplik,  evrendeki  anlamların  dilsel  anlamlara  dönüşümünü  inceleyen 
anlambilimsel bir kategoridir, kip ise bu  ulamın dilbilgisel işaretleyicileridir.  
           BÜNTING/EICHLER’e  (1978:156)  göre  konuşan/yazan  kiplik  ifadelerle 
söylenilenin  gerçekliği,  gerçek  dışılığı,  istenebilirliği,  olasılığı,  zorunluluğu  hakkında 
yargı ve tahminlerini belirtir. Kiplik, konuşmanın ben temelli ifadesidir.  
           Almancada    sık  görülen  kiplik  türleri,  bilgisel    (epistemisch),    yükümlülük  
(deontisch),  oluşa  ilişkin  (ontisch:  alethisch),  fiziksel  (physisch),    istek  (volitiv, 
bulethisch,), tanıtsal (evidentiell) kipliktir. 
          Türkçede 
sıklıkla 
görülen 
kiplik 
türleri 
ise 
gereklilik/zorunluluk  
(Notwendigkeitsform), istek (volitiv, Optativ), bilgisel (epistemisch), değişmez, nesnel  
(objektiv), tanıtsal (evidentiell) ve yükümlülük (deontisch)  kiplikleridir.   
           Almanca’da  kiplik  yapılar  (Modalstrukturen)    kiplik  alan  (Modalfeld)  olarak 
tanımlanır ve  genelde aşağıdaki öğelerden ve yan cümlelerden oluşur: 

---

 
317 
          1.  Kiplik  Zarflar  (Modaladverbien),  KORKMAZ’a  (1992:187)    göre  “nitelik 
zarflarıdır [Modaladverb]”  ve KORKMAZ’a (1992:112) göre bunlar “fiilin meydana 
geliş biçimini, sıfat ve zarfların niteliklerini belirtir” ve   Türkçede  niteleme belirteci 
ile ifade edilir.  
2.SCHULZ/GRIESBACH’a (1982b: 349) göre “kiplik sözcükler (Modalwörter) 
konuşanın,  öznel  düşüncesini  ifade  eder,    bildirim,  soru,  emir  ve  ünlem cümlelerinde 
yer  alır  ve  konuşanın  ifadesini  farklılaştırır.”  Örn.  Er  ist  vermutlich  nach  Hause 
gegangen > Es ist zu vermuten, dass er nach Hause  gegangen ist. DEMĐR’e (2008: 
86) göre, “kiplik söz terimi, işlev bakımından  zarflara görece benzeyen; bir kısmı kip-
kişi  ve  sayı  için  çekimli  bir  yükleme  sahip  cümle  görünümüne  rağmen,  bağımsız  bir 
cümle oluşturmaktan çok, yarı gramatikal-görevli bir öğe gibi kullanılan; bir kısmı ise 
basit  bir  yapıda  ya  da  öbek  yapısında  olan;  konuşurun  beklenti,  tutum  ve  tavırlarını 
yansıtan,  anlamsal  bakımdan  cümlenin  belirli  bir  öğesini    ya  da  bütününü  etkileyen 
birimler… Örn. bakalım, istersen, olmaz mı, değil mi.” olarak ele alınır.   
           3. Kiplik edatları(Modalpartikeln), bildirim cümlesinin anlamını değiştirmeyen; 
ancak    bir  nüans  katan,  bazen  güçlendiren  bazen  de  zayıflatan  sözcüklerdir.  Genelde 
konuşma  dilinde  sık  kullanılır  ve  bir  akıcılık  verir.  Örn.:Was  machst  du  denn  da? 
Burada ne yapıyorsun acaba? Denn, hayret (Verwunderung) ifade eder.                      
           4. Almancada kiplik alanın diğer ulamı kiplik yan cümlelerdir (Modalsätze) ve 
Türkçede genelde zarf-fiil cümleleriyle ifade edilir.