Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken

İkinci Bölüm
Tanım  II.  -  Bu  tanımı  Court  Traité  ile  karşılaştırınız  (II,  Önsöz,  5)  ve 
ona ait olan açıklayıcı nota bakınız (cilt I, s. 521).
Tanım III ve IV. - Bu esaslı tanımların en iyi şerhi Spinoza’nın kendisi 
tarafından  “Zihin  Reformu”  adlı  eserinde  verilmiştir.  Bunun  için  başlıca, 
paragraf 41’de zihin özeliklerine, paragraf 62 ile ondan sonrakilere ona ait 
açıklayıcı notlara bakınız. (Cilt I, s. 540).
Tanım  V.  -  Ezeliliğe  karşı  olması  bakımından  süre  için,  bölüm  I, 
tanım 8’e ait nota bakınız. Bu tanımın Spinoza tarafından verilmiş açıkla­
masından apaçık şu sonuç çıkar ki, ölçülebilir bir zaman ile ifade edilmesi 
bakımından bir şeyin süresi bu kelimeye verdiği anlamda, bilinebilir de­
ğildir.  “Descartes  felsefesinin  ilkeleri”  adlı  kitabına  (bölüm  II,  tanım  4) 
verilen tanıma göre (eğer varsa) sınırları insan zihni ile meydana çıkarıla­
mayan şey, belirsizdir (indéfinie). (Etika II, önerme 30 ve 31).
Tanım  VI.  -  Spinoza  felsefesinde  esaslı  önemli  olan  bu  tanımı  4’üncü 
bölümün  önsözü  ile  ve  Court  Traité  ile  (I,  fasıl  VI,  8  ve  fasıl  X,  2,  3) 
karşılaştırınız, bunlara ait olan notlara da bakınız. (Cilt I, s. 518 ve 519).
Aksiyom  II.  -  Hollanda  dilinde  ilk  çeviri  bu  aksiyomun  bildirilişini 
şu  kelimelerle  tamamlıyor:  “başka  deyişle,  düşündüğümüzü  biliyoruz.” 
Bu  aksiyomu  önceki  ile  karşılaştırınca  Spinoza’nın  Descartes’daki  cogito 
ergo
  sum’dan  sakladığı  ve  reddettiği  şey  görülüyor;  ezeli  hakikat  olarak 
cogito’yu  kabul  ediyor  ve ergo  sum’  u  reddediyor; düşünce her birimizde 
kendi  varoluşunun  olumlanmasını  ezeli  olarak  kuşatır;  fakat  hiçbir  özel 
ve düşünen varlığın varoluşu bununla konulmuş olmaz. “Descartes Felse­
fesinin llkeleri”nin önsözünü yazan Louis Meyer’in bu önsözün sonlarına 
doğru söylediği şey budur. (Cilt I, s. 300).
Aksiyom III. - Spinoza’nın bu aksiyomu konusunda M. Brunschvicg’in 
yaptığı  gözlem  ilgi  ile  okunacaktır:  Quelques  préjugés  contre  la  philosophie 
(Revue de Métaphysique et de Morale,
 1894, s. 401).
Aksiyom  V.  -  Tekil  şeylerin  yaratılmış  tabiata  ait  olan  sonlu  şeyler 
olduğunu  göstermek  lüzumsuz  olmayacaktır  (tanım  7).  (Nature  naturée’ye 
tam olarak “yaratılmış tabiat” demek yerinde değildir. Eskiden bunun için 
“Tabiatı  Fatıra”  ve  “Tabiatı  Mefture”  deniyordu.  Fakat  bunların  Türkçe 
ile karşılaştırılmaları güçlüğü yüzünden, “yaratılmış” kelimesini, müphem 
olsa da, kullandık. - Çeviren).

---

NOTLAR 307