Giriş İnsanın mənəvi-iradi xüsusiyyətləri çox geniş və bu günümüz üçün aktual olan bir problemdir. Buraya insan mənəviyyatından və əxlaqından başlamış insanların bir-birinə olan münasibəti, mədəniyyəti, ünsiyyət qurmaq bacarığı, mübarizliyi

34
MƏKTƏBƏQƏDƏR və İBTİDAİ TƏHSİL, 2019, №4

---

Nəticə 
Bu tədqiqatdan belə bir nəticə hasil olur ki, bədən tərbiyəsi dərslərində
məktəblinin xarakterinin sosiallaşması baş verir, möhkəmlənir və kollektiv
münasibətlərin mexanizmləri ortaya çıxır. Fiziki tərbiyə dərslərində yalnız hərəki
bacarıq və vərdişlər yaranmır, həm də insanın digər qabiliyyətləri – intellektual
keyfiyyətləri, estetik qabiliyyətləri, ünsiyyət bacarıqları, mənəvi davranış normaları
formalaşır. Fiziki tərbiyə özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir. İnsan bu prosesdə
müxtəlif hərəkətləri öyrənməklə öz fiziki keyfiyyətlərini inkişaf etdirir və
təkmilləşdirir. İnsanın təkmilləşməsində mənəvi-iradi keyfiyyətlər mühüm rol
oynayır. Hərəki qabiliyyətlər müxtəlif fiziki təmrinlər nəticəsində formalaşır və
iradi hərəkətlərin məqsədyönlü icrasına səbəb olur.
Mənəvi-iradi fəaliyyətin səviyyəsinin yüksəlməsi nəticəsində insan özünü ələ
alır və bu, dözümlülük, soyuqqanlılıq bacarıqlarında təzahür edir. Beləliklə,
soyuqqanlılıq arzuedilməz, təhrikedici qüvvələri şüurlu şəkildə özünə tabe etmək
bacarığıdır. İradə insanın özü tərəfindən də bəyənilməyən hisslərin: əsəbiliyin,
qorxu, hiddət, qəzəb, ümidsizlik affektlərinin və s. təzahürünün qarşısını almaq
bacarığında ifadə olunur. 
Beləliklə, müəyyən yaş həddində şəxsiyyətin mənəvi-iradi keyfiyyətlərinin
inkişafı prosesinə təlim-tərbiyə prosesində mühüm amil olan özünütərbiyə də
əlavə olunur. Həmin dövrdə məktəbli nəinki öz davranışını tənqidi cəhətdən
qiymətləndirməyi bacarır, həm də qarşısına özünütərbiyə və öz şəxsiyyətinin
keyfiyyətini dəyişmək vəzifələrini qoyur. 
Scientific and theoretical bases of formation of moral 
qualities of schoolchildren
Namig Jafarov
Azerbaijan State Pedagogical University, Doctoral student. 
E-mail: [e-mail]
Summary. The article discusses the scientific and theoretical basis for the forma-
tion of the moral qualities of school children. It is mentioned that in order to be
successful in life, a person needs moral qualities such as discipline and responsi-
bility, diligence and dedication. These qualities help the individual to adapt to
the moral and legal norms of society, and to adhere to it voluntarily. When moral
qualities are mastered, it creates condition qualitatively fulfill their duties, be dili-
gent in achieving success, and reach their goals. The article also emphasizes that
social progress requires every person to have a sense of responsibility, personal
Namiq Cəfərov. Məktəbli şəxsiyyətinin mənəvi-iradi