O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. U. Xamidova maxsus pedagogika
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sistemali nutq buzilishlari Alaliya (grekcha a-yo‘q, lali-nutq, gapiraman)-umumiy nutq rivojlanishining kattagina kamchiligi, fiziologik eshitish qobilyati saqlangan holda gapira olmaslik, soqov bo‘lish.Bu nuqson nutqning batamom yo‘qligi yoki uning kam taraqqiy etganligi bilan xarak- terlanadi. 140 Olimlarning ta’kidlashicha, alaliya bosh miyaning chap yarim sharidagi nutqni idora etuvchi zonalarning homiladorlik davrida yoki bolaning ilk yoshida jarohatlanishi, kam taraqqiy etganligi natijasida vujudga keladi, analizatorlarning faoliyati sekinlashadi. Alalik bolalarning butun nutq sistemasi, ya’ni barcha tomonlari: fonetik- fonematik, leksik va grammatik komponentlari rivojlanmagan bo‘ladi. Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, alalik bolalarning ba’zilarida jismoniy va aqliy rivojlanish ham sekinlashadi.Bu hol ularni boshqa kamchiliklari bor bolalardan ajratib olishda qiyinchiliklarni tug‘di- radi. Alalik bolalarda aqliy va boshqa kamchiliklar ikkilamchi hodisa sifatida vujudga keladi.Gapira olmaslik serjahillikka, odamlarga aralashmaslik, parishonxotirlikka, ruhan qiynalish va boshqa noxush fazilatlarning kelib chiqishiga sabab bo‘lishi mumkin. Alaliya barham topib, nutq tiklanadigan bo‘lsa, ulardagi ikkilamchi hodisalar kamayadi yoki batamom yo‘qolib ketadi. Alalik bolalar oligofren bolalardan o‘zining ongi, idrokliligi bilan ajralib turadi. Logopediya fanida alaliyaning turli xil tasniflari mavjud.Shartli ravishda alaliya motor va sensor turga bo‘linadi. Afaziya (grekcha a-yo‘q, fazis-ovoz, nutq)-ovoz chiqmasligi, gapira olmaslikdan iborat nutq buzilishidir. Bu nuqson markaziy nerv sistemasi nutqini idora etuvchi zonalarning zararlanishi natijasida vujudga keladi. Ko‘p hollarda afaziya keksa yoshdagi kishilarda, gipertonik- larda (qon bosimi baland kishilarda) miyaga qon quyilishi natijasida paydo bo‘ladi. Biroq bu nuqson bolalarda ham kuzatilishi mumkin. Psixolog A.R.Luriya va safdoshlarining asarlarida katta miya yarim sharlari jarohatlanishi, kasallikka uchrashi natijasida paydo bo‘ladigan nutq kamchiliklarining hammasi afaziya qatoriga kiritiladi. Ular afaziyaning quyidagi turlarini ajratib ko‘rsatadilar: 1) Dinamik afaziya 2) Efferent motor afaziya 3) Afferent motor afaziya 4) Semantik afaziya 5) Sensor afaziya Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|