BIBI SESHANBA, Seshanba ona-diniy-xurofiy tasavvurlarga ko‘ra ayollar sig‘inadigan
avliyo, afsonaviy shaxs (ona); charx yigiruvchi ayollarning homiysi, oila baxtining
himoyachisi. Qad. diniy e’tiqodlarning islomga moslashib saqlanib qolgan ko‘rinishlaridan
biri. Dindor ayollar B.S.ga sig‘inib, seshanba kunlari uning sharafiga ziyofat beradilar.
Soddadil ayollar B.S.dan, muruvvat, madad tilaydilar, "mushqullarini oson qilish"ni iltijo
qiladilar. B.S.ga sig‘inish, unga atab marosimlar o‘tkazish hoz. vaqtda juda kam
uchraydi va shirk amallardan sanaladi.
BIBLIYA (yun. Viblia - kitoblar) - yahudiylik va xristianlikda muqaddas hisoblangan
diniy kitoblar va risolalar majmuasi. B. ikki asosiy qism - Qadimgi ahd va Yangi ahdga
bo‘linadi. "Ahd" so‘zi Xudoning insonlar bilan maxsus aloqasini ifodalaydi. Qad. ahd
yahudiylikda ham, xristianlikda ham muqaddas sanaladigan va eng qad. davrlarda
yaratilgan diniy adabiyotlardan, Yangi ahd esa, faqat xristianlar muqaddas deb
biladigan, ular dini shakllanishiga aloqador diniy asarlardan iborat. Mazkur dinlarning
aqidalariga binoan, B. - Xudoning kalomi, barcha insonlarga yo‘llagan, dunyo va
odamzodning paydo bo‘lishi va "oxirat" sirini ochib beruvchi muqaddas kitobidir. Uning
asosiy mavzusi - yagona haq Xudoning fazilatlari va insoniyat bilan munosabati
haqidadir. B. mil. av. 8-a. va mil. 2-a.lar oralig‘ida oromiy hamda yunon tillarida
yozilgan. B. matnlari tadqiq etilganda shu narsa tasdiqlandiki, ular qariyb ming yil
davomida xilma-xil joylarda yaratilgan. B. eng qad. adabiy yodgorliklardan biri bo‘lib,
diniy pand-nasihatlar, aqidalar, bashoratlar, duolar, solnomalar, masallar, ishqiy va
falsafiy dostonlar, hikoyat, rivoyat va maktublardan iborat. B.da, bir yoqdan,
odamzodning gunohkor bo‘lib, Xudo tomonidan rad etilishi, abadiy halokatga mahkum
qilinishi to‘g‘risida gap ketsa, ikkinchi yokdan, Xudo insonni qutqarish uchun qanday
rejalar tuzgani haqida hikoya qilinadi. Ayniqsa, odamlarga najot yo‘lini ochgan Iso Masih
(as) to‘g‘risida to‘laqonli xabar beriladi.
Jami qad. yahud tilida 66, lotin tilida 70 kitob (bo‘lim)ni o‘z ichiga olgan B. 13-a.da
kardinal Stefan Lengton tomonidan hoz. ko‘rinishga keltirilgan, kitoblarni she’rlarga
bo‘lish va raqamlashtirishni parijlik matbaachi Rober Stefan (16-a.) amalga oshirgan.
B. - dunyodagi 1-bosma kitob (1452-55) bo‘lib, jahon bo‘yicha keng tarqalgan, asrlar
mobaynida ko‘pgina xalqlarning axloqi, ma’naviyati, madaniyati, adabiyoti, musiqa va
rangtasvir san’atiga barakali ta’sir ko‘rsatgan. B.ning ayrim qismlari 1891, 1913 ylarda
Leyptsig sh.da arab imlosida, 1981, 1983, 1986, 1996 ylarda B.ni tarjima qilish in-ti
(Stokgolm) tomonidan kirill yozuvida o‘zbek tilida chop etilgan.