www.ziyouz.com kutubxonasi
7
po‘lat sandiq qulfiga urilayotgan bolta tovush eshitiladi...
Mulla Fazliddinga qadrdon bo‘lgan qo‘shni uning uyiga yomon odamlar tushganini
sezadi-yu, darhol xattotnikiga chopadi. Undan voqeani eshitgan mulla Fazliddin uyiga
yugurib keldi.
Po‘lat sandiqning qulfini sindirib ochib, undagi qog‘ozlarni titkilayotgan bosqinchilar uy
egasini ko‘rib, darchadan ayvonga sakrashdi.
— To‘xta, nobakor! — deb mulla Fazliddin bittasining qarshisidan chiqqan edi, yuziga
qora niqob tutgan ayiqday zo‘r yigit uni yelkasi bilan urib chetlatdi-da, ko‘chaga otildi.
Boshqalari ham ko‘chadagi otlariga minib, bir lahzada g‘oyib bo‘lishdi.
Mulla Fazliddin ularni quvlab yetolmasligini sezdida, to‘s-to‘polon bo‘lgan uyga qarab
intildi va ochiq yotgan po‘lat sandiqning tepasiga keldi. Tokchada qo‘shaloq sham yonib
turibdi. Uning yorug‘ida aralash-quralash bo‘lib ketgan, ba’zi joylari yirtilgan loyihalar va
chizmalar ko‘zga tashlandi. Sandiq ichida podshoh in’om qilgan oltinning bir qismi
hamyoni bilan turgan edi. Shu yo‘q. Lekin hozir mulla Fazliddinning ko‘ziga oltin ham
ko‘rinmas edi. Uning butun xayoli sandiq tubidagi maxfiy tagqutini bekitib turgan silliq
mis parchasida edi. Uni chapga sekin surgan edi, tagqutining kalit solinadigan joyi
ochildi. Mulla Fazliddin atrofiga alangladi — uyda boshqa odam yo‘q, qo‘shnisi
qaznoqdagi xizmatkorning oyoq-qo‘lini yechish bilan ovora edi. Mulla Fazliddin qo‘ynidan
kichkina kalit olib, tagqutining qulfiga soldi. Qulf ochilgandan keyin tagqutining mis
qopqog‘ini sekin ko‘tardi-yu, yupqa jild ichidagi suratlarni ochib ko‘rdi... Keksa
bog‘bonning daraxt payvand qilayotgan payti... Chilmahram tog‘laridagi ov tasviri... Eng
pastda chang chalayotgan go‘zal bir qizning surati...
Bu — Umarshayx mirzoning qizi. Andijon chorbog‘ida podshoh oilasi uchun tillakori
ko‘shk qurgan paytlarida o‘n sakkiz yoshlik Xonzoda begim uning musavvir ham
ekanligini bilib qolib, o‘zining suratini chizdirgan. Mulla Fazliddin bu ishni yashiriqcha
qilgan. Agar shariat peshvolari uning odam suratini chizganini bilib qolishsa, sog‘
qo‘yishmaydi. Yana tag‘in go‘zal malika bilan yashiriqcha til biriktirib surat chizgani qiz-
ning podshoh otasiga ma’lum bo‘lsa bormi, mulla Fazliddinni tilka-pora qilib tashlashlari
hech gap emas.
Shu sababli hozir uni eng qattiq qo‘rqitgan narsa— bu suratning bosqinchilar qo‘liga
tushib qolish ehtimoli edi. Xayriyatki, ular sandiq tagida maxfiy tagquti borligini
sezishmabdi. Lekin sandiqni otlariga o‘ngarib ketishsa nima bo‘lardi? Unda tagqutidagi
suratlarni ham albatta topib olishardi!..
Xizmatkor yigit sal o‘ziga kelgandan so‘ng, mulla Fazliddin undan va qo‘shnisidan
voqeaning tafsilotlarini so‘rab bildi, o‘zining ko‘rganlariga buni taqqoslab, shunday
xulosaga keldiki, uning uyiga tushganlar — oddiy o‘g‘rilar emas, balki qaysi bir zo‘ravon
bekning yigitlari. Ular uyni tintib nimani qidirishgan? Tarhlarni tashlab ketishibdi.
Demak, suratlarni izlashgan... Mulla Fazliddinning surat chizishini biladigan odam... unda
qasdi bor bek yuborgan bo‘lishi kerak bu yigitlarni!..
Iztirobli o‘ylar tuni bilan mulla Fazliddin ko‘ziga uyqu qo‘ndirmadi. Urushning alg‘ov-
dalg‘ovida tobora bo‘yni yo‘g‘on bo‘lib ketayotgan bebosh beklar esiga tushgani sari
ko‘ngli bezovta bo‘lardi.
Andijonlik beklardan Hasan Yoqub degani shu yili bahorda mulla Fazliddinni chorbog‘iga
chaqirtirib, katta bir ish topshirmoqchi bo‘ldi.
— Mirzo hammomidan ham ulkanroq bir hammom qurdirmoqchimen... Yozda
salqinlaydigan marmar xo-nalari bo‘lsin... — Yoqubbek ovozini pasaytirib davom etdi. —
Chiroylik asira qizlar sotib olg‘aymen. Oltinim yetarli. O‘sha qizlar hammomning marmar
hovuzida cho‘milganda men o‘ltirib tomosha qiladigan maxfiy tuynuklari ham bo‘lmog‘i
lozim. Uqdingizmi? — deb Yoqubbek xaxolab kuldi-da, gapning xulosasini ayt-di.— Ana