www.ziyouz.com kutubxonasi
85
— Ha, aldamchi pir! — dedi. — Bizga shuncha yog‘iyliklar qilganingiz ozmidi, endi
soqchilarni aldab, haromi mullochani ham qochiribsiz!
— Men bir begunoh hunarpeshani adolatsiz o‘limdan qutqardim, xolos!
— Soqchilarga yolg‘on muhrlar ko‘rsatishga uyalmadingizmi, aldamchi pir?!
O‘nlab ko‘zlar Xo‘ja Abdullaga tikildi. Agar Xo‘ja Abdulla Tanbaldan qo‘rqib, sarosimaga
tushsa, o‘zini yo‘qotib qo‘ysa, gunohi bo‘yniga tushganday ko‘rinishi mumkin edi. Shuni
o‘ylab, Xo‘ja Abdulla iloji boricha dadil gapirishga tirishdi:
— Men soqchilarga Bobur mirzoning muhrlarini ko‘rsatdim. Chunki Bobur mirzoni
Andijonning yagona podshosi deb bilurmen!
— Sen, imonsiz, muridlaringni yana aldamoqdasen! Bobur mirzo Samarqandda vafot
etgan. Hozir toju taxt Jahongir mirzoniki!
— Musulmonlar, bu gapga ishonmang! Alhamdulilloh, Bobur mirzo tiriklar! Andijonga
yana kelurlar!
— Yolg‘on! Xaloyiq, sizdek muridlarini aldab yurgan, aybini yashirmoq uchun iflos bir
haromini bizdan qochirgan bu imonsiz pir toshbo‘ron qilib o‘ldirilishi kerak! Tosh oting
bunga! Savobtalab bo‘lsangiz tosh oting!
Ahmad Tanbal egar ustidan uloqchilarga o‘xshab pastga engashdi-yu, uzun qo‘li bilan
yerdan mushtday bir toshni oldi. So‘ng qaddini tiklab, toshni Xo‘ja Abdullaga qarab otdi.
Xo‘ja Abdullaning keng ko‘kragiga «to‘p» etib tekkan tosh oq ko‘ylakda changli iz
qoldirib, yerga yumalab tushdi. Og‘riqdan Xo‘ja Abdullaning ko‘zlari yoshlandi, nafasi
qaytdi. Navkarlardan ba’zi birlari ham yerga engashib tosh qidirayotganini ko‘rgan Xo‘ja
Abdulla nafasi titrab:
— Musulmonlar! — dedi va hamon jim turgan xaloyiqqa tikildi. Ularning orasida yigirma
besh yoshlardagi gardani yo‘g‘on bir yigitni ko‘rdi-yu, bir vaqtlar yolg‘on ovoza
tarqatishda ayblanib o‘ldirilgan mirob Darvesh govni esladi. Bu yigit o‘sha mirobning
o‘g‘li edi. Xo‘ja Abdulla o‘shanda yosh Boburga bir og‘iz: «Buni qatl ettirmang!» — desa,
ehtimol mirob hali tirik yurar edi. Xo‘ja Abdulla o‘shanda Ahmad Tanbalga o‘xshash bek-
larning ko‘ngliga qarab Darvesh govni qutqarib qololmagani endi qalbida armon
qo‘zg‘adi. Hozir o‘zi ham o‘sha mirobning ahvoliga tushdi-ku! Nechun o‘shanda loqaydlik
qildi? Mirobning o‘g‘li otasining qasdi uchun Xo‘ja Abdullaga tosh otsa, balki haqli
bo‘lar!.. Lekin begunoh me’morni qutqarib, o‘zi baloga qolayotgan Xo‘ja Abdullaga hech
kim tosh otmadi.
— Musulmonlar! — kuyunib takrorladi Xo‘ja Abdulla. — Men adolat yo‘lida jon berishdan
qo‘rqmaymen! Adolat kim tomonda — shuni bir o‘ylab ko‘ringlar. Inini og‘aga dushman
qilganlar kimlar? Yaxshilarga baxilligi kelib, poyiga bolta urayotganlar kimlar? Bu qora
kunlarni boshimizga solganlar kimlar?!
— Sen o‘zing! — deb qichqirdi Ahmad Tanbal.
— Men Bobur mirzoga kichikligidan ilm o‘rgatdim, lison o‘rgatdim, men uni odil podshoh
bo‘lishga undadim, Movarounnahr yana birlashsinu yurt ichki urushlardan qutulsin,
dedim. Bobur mirzo mardona ishlar qilib, Samarqand bilan Andijonni birlashtirganda
men ezgu orzularimga yetganday suyungan edim. Hayhot, mamlakat yana parchalandi.
Yurt vayron bo‘ldi! Xaloyiq, agar meni o‘ldirish bilan mushkulingiz oson bo‘lsa, mayli,
o‘ldiring!
— Toshbo‘ron qiling! — buyurdi Ahmad Tanbal xaloyiqqa.
Odamlar to‘pining orqarog‘idan yig‘lamsiragan tovush eshitildi:
— Shayxulislom fatvo bermaguncha toshbo‘ron qilishga haqqimiz yo‘q!
Keksa bir kishi:
— Pirning qarg‘ishidan qo‘rqamiz! — dedi.
Navkarlar ham qo‘llaridagi toshlarini Xo‘ja Abdullaga otishga jur’at etolmay, Ahmad