Microsoft Word usmon mushafi ziyouz com doc
Yüklə 175,19 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com kutubxonasi
11 deyishdi va «to» bilan yozdilar. Imom Buxoriyning «Kitobut-tafsir»laridagi «Qur’on Quraysh arablari tilida nozil bo‘ldi» degan bobda Usmon ularga: «Agar sizlar va Zayd bin Sobit Qur’onning biror kalimasida ixtilof qilsalaring, uni Quraysh zabonidagisini yozinglar, chunki Qur’on ularning tilida nozil bo‘lgan», dedilar va ular shunday qildilar, deyiladi. «Al-Fath» kitobida Abu Shommadan: «Qur’on Quraysh zabonida nozil bo‘ldi deyilganini, birinchi galda ana shu lahjada nozil bo‘ldi, so‘ngra yengil va oson bo‘lishligi uchun boshqa yetti xil qiroatga ruxsat berildi»,— deb tushunish kerak, degan rivoyat bor. Usmon{r.a.) odamlarni bitta qiroatga o‘tkazmoqchi bo‘lganlarida, Qur’oni Karim ilk nozil bo‘lgan Quraysh qiroat boshqa qiroatlardan avlo ekanini ko‘rdilar va odamlarni shunga o‘tkazdilar. Abu Dovud Ka’bul-Ansoriydan shunday rivoyat qiladilar: Hazrati Umar (r.a.) ibn Mas’udga xat yozib: «Qur’on Quraysh zabonida nozil bo‘lgan, odamlarni huzayl lahjasida emas, Quraysh lahjasida o‘qitgin»,— dedilar. Ibn Mas’ud Huzayl qabilasidan edilar. Abu Qiloba rivoyatlarida: “Usmon (r.a.) Mushafni tayyorlaganlaridan so‘ng, turli yurtlarga xat yozib, Men shunday, shunday ish qildim. O’zimizdagi boshqa nusxalarni yo‘qotdim, sizlar ham o‘zlaringizda bo‘lgan boshqa nusxalarni yo‘q qiling”, deb aytdilar, deyiladi. Ibn Abu Dovud, Taboroniy va ulardan boshqalarning Shuayb rivoyatlarida: «Ularga yuborilgan Mushafga xilof bo‘lgan boshqa hamma mushaflarnk yoqishga amr qildilar», deyiladi. Hazrati Usmon Payg‘ambar (s.a.v.)ning oxirgi xatmlariga binoan Qur’onni yozdirib, undan boshqa nusxalarni tark qilishlikni buyurganlarida sahobalarning hammalari u kishini qo‘llab-quvvatladilar va da’vatlariga javoban o‘zlaridagi mushaflarini yondirib tashlab, hazrati Usmon Mushaflariga o‘tdilar. Bu Mushaf nusxalari turli Islom diyorlariga yuborilganda, ular o‘z maqomiga yarasha kutib olindi va undan juda ko‘plab nusxalar ko‘chirildi. Bosh Mushaf nusxalarining hammasi muqaddas deb bilinib, katta ehtirom ko‘rsatilar edi. Barchasi nuqta va yordamchi shakllardan xoli edi. Al-Olusiy o‘zining tafsirida shunday yozadi: «Usmon (r.a.)ning mazkur ishlarini bir emas, ko‘pgina tadqiqotchilar zikr qiladilar. Usmon Abu Bakr Siddiq ishlariga hech bir yangilik yoki tartibiy o‘zgartirish kiritganlari yo‘q, undan biror narsani olib tashlaganlari yo‘q, faqatgina odamlarni Quraysh lahjasidagi yagona qiroatga o‘tkazdilar xolos. Bu ishni ul zot Qur’on Quraysh lahjasida nozil bo‘ldi, degan hujjatga asosan qildilar». Ibnut Tin va boshqalar aytadilar: «Abu Bakr va Usmonning Qur’onni jam’ qilishlari orasidagi farq shuki, Abu Bakr qoriy va sahobalarning o‘limi bilan Qur’ondan biron-bir narsa yo‘qolib ketmasin, deb jam’ qildilar, chunki, Qur’on o‘sha vaqtda sahifa shaklida jam’ qilinmagan edi. Shuning uchun Abu Bakr Payg‘ambar (a.s) o‘rgatganlaridek, Qur’onning oyat va suralarini tartibi bilan sahifalarga jam’ qildirdilar. Usmon esa qiroat xususida ixtilof ko‘payib ketganligi, har kim o‘z lahjasida o‘qiyverganligi, buning oqibatida bir-birlarini ayblash boshlangani va fitnaning kattalashib ketishidan qo‘rqqanliklaridan, mazkur sahifalardan Quraysh lahjasi asosida, bir qiroat yo‘lida, bir xil Mushaf qilib nusxa oldirdilar. Garchi, boshida mashaqqat va noqulaylik bo‘lmasligi uchun boshqa qiroatlarga ruxsat berilgan bo‘lsa-da, keyinchalik Usmon(r.a.) bunga hojat qolmaganini ko‘rdilar va bitta qiroatga o‘tkazdilar. Yuqorida aytilganidek, Qur’oni Karim uch marta jam’ qilindi. Birinchi marta Payg‘ambar(a.s) zamonlarida, ikkinchi Siddiq (r.a.) davrlarida va uchinchi marotaba Usmon(r.a.) xalifaliklarida. Birinchi jam’ qilish oyatlarni suralardagi o‘z o‘rinlariga qo‘yib, tartibi bilan yozishdan iborat bo‘lib, ammo, Qur’on tarqoq holda edi. Ikkinchisida esa oyat va suralarni tartibi bilan sahifalarda jam’ qilindi. Uchinchi jam’ qilishda, o‘sha sahifalardagi Qur’onni bir xil |