Sədi Şirazi GÜLÜstan

 
5. Hekayət 
 
Bir necə səyyah yoldaş olub, səyahətə çıxmışdı. Onlar qabaqları-
na gələn bütün əziyyətlərə birgə qatlaşır, mənzillərdə birgə rahatla-
şırdılar. Mən də onlarla qonşu olmaq istədim, razı olmadılar. Dedim: 
–Miskinlərin söhbətindən üz döndərib, onları öz söhbətinin 
ləzzətindən məhrum etmək kərəm sahiblərinə yaraşmaz. Mən isə öz 
nəfəsimdə elə bir təsir və qüdrət bilirəm ki, adamların xidmətində 
ürək sıxan daş deyil, könül acan yoldaş ola bilərəm. 
 
Beyt 
 
Gedərəm piyada yanınızla mən,  
Olum yəhər tutan, üzəngi çəkən. 
 
Onlardan biri dedi: 
– Sözümüzdən incimə, çünki bu günlərdə bir oğru özünü dərviş 
qiyafəsinə salıb yanımıza gəldi. 
 
Beyt 
 
İnsanın qəlbini göstərməz paltar,  
Yazan özü bilər kağızda nə var. 
 

 
78
Dərvişlər saf ürəkli olduqlarından heç nədən şübhələnməyib onu 
yoldaşlığa qəbul etdilər. 
 
Şer 
 
Arifin geyimi köhnə olsa da,  
Ona xəlqiliyi bəsdir dünyada. 
Nə geysən özün bil, yaxşı ol ancaq,  
Ya tac qoy, ya da tut çiynində bayraq,  
Zahid atmalıdır eyşi–işrəti  
Nə təkcə paltarı, varı, dövləti,  
Döyüşdə mərdanə olmağı öyrən,  
Lakin müxənnəsə qarşı durma sən. 
 
Bir gün axşamacan yol gedib, gecəni bir qalanın yanında qalmalı 
olduq. Biz yuxuda ikən o uğursuz oğru, yoldaşının qumqumasını 
götürüb, həyətə çıxmaq bəhanəsi ilə oğurluğa getmişdi. 
 
Beyt 
 
Möminə bax, xirqə geyib necə vüqarla gedir.  
Kəbəninsə örtüyünü eşşəyinə çul edir. 
 
O, yoldaşlarının gözündən yayınıb qalanın bürcündən içəri 
girmiş, bir sandıq cavahir oğurlamış, gecə ikən oradan qaçıb 
uzaqlaşmış, biz isə heç şeydən xəbərimiz olmadan, yatıb yuxuya qal-
mışdıq. Səhər açılan kimi qala gözətçiləri gəlib hamımızı qalaya 
apardılar, döydülər və həbsa saldılar. O gündən bəri yadlarla dostluğu 
tərk edib, başqalarından kənar gəzməyi qərara admışıq. Məsəl var 
deyərlər: tək başım dinc başım. . 
 
Şer 
 
Tayfadan bir qanmaz çıxarsa, əlbət,  
Böyük də, kiçik də çəkər xəcalət.  
Eşitməmisənmi bir məsəl də var:  
«Bir dana naxırın adını korlar.» 
 
 
79
Dərvişin bu söhbətini dinlədikdən sonra dedim: 
–Allahın izzət və calalına şükür olsun zahirən dərvişlərdən ayrı 
düşüb tək qalsam da, onların verdiyi bu öyüd mənim kimi adamlar 
üçün ömür boyu bəsdir. 
 
Şer 
 
Məclisdə bir nəfər nanəcib olsa,  
Bütün məclis əhli incik görünər.  
Doldursan gülabla bir hovuzu sən.  
Bircə it düşərsə, çirkaba dönər 
 
6. Hekayət 
 
Bir zahid bir padşaha qonaq idi. «Hökmdarın yanında hörmətim 
artsın» – deyə o, süfrə başında əyləşərkən adətindən az yedi, ibadətə 
başladıqda isə namazı həddən artıq uzatdı. 
 
Beyt 
 
Kəbəyə çatmazsan ərəb, ayıq ol,  
Türküstan yoludur bu getdiyin yol. 
 
Elə ki, evinə qayıdıb gəldi, yemək istədi. Onun ağıllı bir oğlu var 
idi, atasından soruşdu: 
–Ata, nə üçün hökmdar hüzurunda doyunca yemədin? Zahid 
dedi: 
–Hökmdar hüzurunda karlı bir şey yeyə bilmədim. Oğlu dedi: 
–Elə isə namazını da təzələ, çünki karlı namaz da qıla bilmədin. 
 
Şer 
 
Ey məğrur, ey əli hünər bilməyən.  
Eyiblə, nöqsanla öyünürsən hey... 
Pis günə düşərsən, işin əyəndə,  
Belə qəlp puluna verməzlər bir şey. 
 
7. Hekayət 

 
80
 
Yadımdadır, uşaqlıqda gecələr ibadətlə  məşğul olur, dindarlığa 
maraq göstərirdim. Bir gecə atamla birlikdə səhərə qədər yatmayaraq, 
quran oxuyurduq. Ətrafımızda isə hamı yatmışdı. Atamdan 
soruşdum: 
–Bunların biri də başını qaldırmır ki, heç olmasa iki rükət namaz 
qılsın, onlar elə  qəflət yuxusuna gediblər ki, sanki yatmamışlar, 
ölmüşlər. 
Atam dedi: 
–Ey  əziz oğlum, xalqın qeybətini etməkdənsə, yatsaydın daha 
yaxşı olardı. 
 
Şer 
 
Müddəi özündən qeyrisin görməz, 
Çünki xudpəsəndlik tutmuş gözünü  
Allahı görməyi bacarsa hər kəs,  
Hamıdan zavallı görər özünü. 
 
8. Hekayət 
 
Böyük adamlardan birini məclisdə  tərifləyir və yaxşı sifət-
lərindən uzun–uzadı danışırdılar. Nəhayət o, başını qaldırıb Dedi: 
– Mən özüm bilirəm ki, mən kiməm. 
 
Beyt 
 
Ey mənə hey tərif deyib incidən,  
Kaş xəbər tutaydın bu batinimdən. 
 
Şer 
 
Bütün aləm mənə baxıb zahirimi xoşlayır.  
Bu natəmiz batinimsə məni edir xəcalət.  
Xalq heyrandır min rəng ilə gəzən tavus quşuna.  
Tavus isə ayağına baxıb çəkir xəcalət. 
 
9. Hekayət 
 
81
 
Ərəb ölkələrində öz kəramətilə şöhrət tapmış bir Livan şeyxi bir 
gün Dəməşq məscidində daş hovuz kənarında dəstəmaz alarkən ayağı 
sürüşüb hovuza düşdü. Çox çətinliklə oradan çıxa bildi. Namaz 
qurtardıqdan sonra əshabələrindən biri dedi: 
–Bir şey mənə qaranlıqdır, icazə versəydiniz soruşardım.  
Dedi: – O nədir? 
Dedi: – Şeyxim, yadımdadır deyirdiniz ki, siz Məğrib dənizinin
48
 
üzərində yeriyir, heç ayağınız da islanmırmış, indi nə oldu ki, siz az 
qala balaca bir hovuzda boğulmuşdunuz? 
Şeyx bir müddət fikrə daldı, sonra başını qaldırıb dedi: 
–Eşitməmisənmi ki, peyğəmbəri–aləm (Məhəmməd) səlləllahi 
əleyh vəsəlləm demişdir: «Mən bəzən allaha o qədər yaxın oluram ki, 
heç mələklər və nəbilər də bizə yaxınlaşmağa cürət etmirlər». Lakin 
o deməmişdir ki, həmişə belə olur. 
Bildiyin kimi, bəzən o Cəbrail və Mikaili
49
 yanına buraxmazdı, 
bəzən isə Həfsə və Zeynəbi
50
 yanından buraxmazdı. 
Şeyxlər
51
 demişlər ki, müqəddəs adamların haqqı  dərk etməsi 
zühur ilə qeyb arasındadır. O gan görünər, gan yox olar. 
 
Beyt 
 
İşvəylə üz göstərib, qaçıb uzaq durursan,  
Bazarı qızışdırıb, bizə də od vurursan 
 
Şer 
 
Haçan ki, sevgilim keçir fikrimdən,  
O zaman yolumu itirirəm mən,  
Eşqinin oduyla yandığım zaman,  
Lütfüylə söndürür bu odu haman. 
 
Şer 
 
Birisi, soruşdu qoca Yəqubdan. 
Ey qəlbi nur saçan ağıllı insan. 
Bir köynək iyini duydun Misirdən. 
Kənanda quyunu görmədin nədən
52
 

 
82
Dedi ki, halımız bir kəhkəşandır. 
O gan əyandırsa, gan da nihandır. 
Edərəm gan yüksək səmayə pərvaz. 
Gah öz önümü də görmərəm bir az 
Dərviş qalsa əgər durğun halda bil. 
Hər iki aləmdə o salmaz mənzil. 
 
10. Hekayət 
 
Vaxtilə Bəlbək
53
 məscidində bir dəstə cahil, korafəhim adamlara 
moizə edirdim. Hələ zahiri aləmin bəhsini qurtarıb, batini adəmə 
keçməmişdim ki, taqətdən düşdüyümü hiss etdim; nə  qədər 
danışırdımsa göz yaş odunu yandıra bimədiyi kimi, mənim də 
sözlərim onlara təsir etmirdi. Xülasə, belə heyvanların tərbiyəsi üçün 
çalışdığıma təəssüflənir və sanki korlar məhəlləsində güzgü 
gəzdirirdim. Lakin artıq məna xəzinəsinin qapıları açılmış, söz, 
mirvariləri silsiləsi düzülməyə başlamışdı. «Və  nəhnu  əqrəbu ileyhi 
min həblil vərid»
54
 ayəsini izah edib deyirdim: 
 
Şer 
 
Dost mənə məndən də yaxında ikən.  
Bəs niyə mən onun fərağındayam?!  
Dərdimi mən kimə, necə söyləyim.  
Ki yar yanımda, mən sorağındayam 
 
Mən bu sözün badəsi ilə məst olub sanki axırıncı qədəhi əlimdə 
tutmuşdum ki, bu zaman kənardan gecənlərdən biri son sözümün 
təsirindən elə bir nərə  çəkdi ki, bütün məclis cuşə  gəldi, elə bil 
yatmışlar huşə  gəldi. Öz–özümə dedim: Aman allah! Necə oldu ki, 
uzaqdakı gözüaçıqlar yaxınlaşdı, yaxındakı korlar isə uzaqlaşdılar. 
 
Şer 
 
Sözü əgər anlamırsa dinləyən,  
Söz deyənin təbi artmaz dünyada.  
Acıq, geniş, təmiz bir meydan gərək.  
Ta natiq də at çapa, top oynada. 
 
83
 
11. Hekayət 
 
Bir gecə  Məkkə  səhrasında yuxusuzluqdan ayaq atmağa halım 
qalmamışdı, başımı yerə qoyub dəvəçiyə dedim: sən məndən əlini üz! 
Şer 
 
Necə yol yerisin yazıq piyadə,  
Ki dəvə yorulub ahü vay edər.  
Bir kök arıqlayıb çöpə dönüncə,  
Arıq çoxdan ölüb dünyadan gedər. 
 
Dedi. – Ay qardaş, hərəm qarşıdadır, hərami dalda, ayaq atsan 
sağ qalacaqsan, yıxılıb yatsan həlak olacaqsan. 
 
Beyt 
 
Səhrada kol altında yatmaq xoş olsa da, sən  
Köç gecəsi kərəkdir canından əl çəkəsən. 
 
12. Hekayət 
 
Bir dəniz kənarında bir zahid gördüm, onu pələng yaralamışdı və 
heç bir dərmanla sağalmırdı. Çoxdan idi ki, yara ona əziyyət verir, o 
isə hey allaha şükür edirdi. Soruşdular: – Bəs şükür nə üçündür? 
Dedi: – Şükür edirəm, yaxşı ki, xəstəliyə yatmışam, günaha 
batmamışam. 
 
Şer 
 
Gər mənim qətlimə fərman verə ol yari–əziz,  
Sən güman etmə çəkəm mən bu yazıq can qəmini  
Deyərəm ki, nə günah etdim o yar incidi ah,  
Çəgərəm mən belə bir hissilə canan qəmini. 
 
13. Hekayət 
 
Bir dərvişə böyük ehtiyac üz verdi. Sadiq dostunun kilimini 

 
84
oğurladı. Qazı əlini kəsməyi əmr etdi. Kilim sahibi rəhmə kəlib dedi: 
– Mən malımı ona halal edirəm. Qazı dedi: – Sənin halal etməyinlə 
şəriət qanununu poza bilmərəm. Kilim sahibi dedi: – Doğru 
buyurursunuz, lakin yoxsul malı  vəqf
55
 malıdır, vəqf malını 
oğurlayanın isə əlini kəsməzlər. 
Qazı oğrunu bağışlayıb danlamağa başladı və dedi: – Başına yer 
qəhət idi ki, gedib belə bir dostunun evini yardın? 
Dedi: – Qazı sağ olsun, eşitməmisən ki, deyiblər: 
«Dost evini sil–süpür et, düşmən qapısına getmə?!» 
 
Beyt 
 
Ruhdan düşmə, üz verərsə sənə çətinlik günü  
Soy düşmənin dərisini, dostunsa al kürkünü. 
 
14. Hekayət 
 
Bir hökmdar bir zahidi görüb soruşdu: –Bizi heç yada 
salırsanmı? 
Dedi: 
– Bəli, allahı unudanda. 
 
Beyt 
 
Kimi allah qovarsa, onu sərkərdan edər,  
Kimə olsa rəğbəti, salşaz onu dərbədər. 
 
15. Hekayət 
 
Əməli saleh adamlardan biri yuxuda gördü ki, padşah cən-
nətdədir, zahid cəhənnnəmdə. Soruşdu ki, bunun belə yüksəlməsinin 
və onun belə alçalmasının səbəbi nədir? Camaat bunun əksini 
gözləyirdi. Nida gəldi ki, bu padşah yoxsullara yaxşılıq etdiyi üçün 
cənnətdə, o zahid şahlara yaxınlıq etdiyi üçün cəhənnəmdədir. 
 
Şer 
 
Nəyinə lazımdır bəzəkli paltar  
 
85
Yaxşıdır özünü pis işdən qurtar.  
Dəri papaq qoyub çox qaldırma boy.  
Dərvişsifət olub sadə papaq qoy. 
 
16. Hekayət 
 
Hicaz karvanı Küfədən
56
 kecərkən ayaqyalın, baş açıq, çılpaq 
piyadə bir yoxsul bizə qoşuldu. O, yorğun bir halda gedir və deyirdi: 
 
Şer 
 
Nə dəvəyə minmişəm, nə dəvə tək yüküm var  
Nə ağaya bir qulam, nə də qula şəhriyar.  
Qəmim yoxdur dünyada bilmərəm qorxu nədir,  
Asudəyəm, dərdu qəm ruhuma biganədir. 
 
Dəvəyə minmişlərdən biri ona dedi: 
–Ey dərviş hara gedirsən; qayıt yol çətindir, ölərsən. Dərviş qu-
laq asmayaraq yoluna davam etdi. Karvanımız Nəxleyi–Məhmuda
57
 
yetişəndə həmin dəvəyə minmiş adamın əcəli çatdı. 
Dərviş onun başı üstə gəlib dedi: 
– Mən piyadə ölmədim, sən isə dəvə üstündə həlak oldun! 
 
Beyt 
 
Ağladı bütün gecə bir adam xəstə üstə,  
Ağlayan gündüz öldü, sağaldı, durdu xəstə. 
 
Şer 
 
Çox olmuş qaçan at yollarda batmış.  
Çolaq eşşək isə mənzilə çatmış.  
Çox sağlam ağlayıb qəbrə kömüldü.  
Yaralı ölmədi, sağaldı, güldü. 
 
17. Hekayət 
 
Nağıl edirlər ki, şah bir abidi yanına çağırmışdı. Abid fikirləşdi: 

 
86
«Bir az dərman atıb zəifləyim, bəlkə çox ibadət etdiyim zahirimdən 
məlum ola, mənə olan etiqadları bir qədər də arta». Deyirlər dərman 
öldürücü zəhər imiş, atmağı ilə ölməyi bir oldu. 
 
Şer 
 
Püstə kimi məğz hesab eylədiyim,  
Soğan kimi pərdəliymiş o yaramaz.  
Çox zahidi gördüm xalqa üz tutaraq  
Qibləsinə dal çevirib qılır namaz. 
 
Beyt 
 
Allahını salanda hər bir bəndəsi yada,  
Lazımdır ki, başqa şey tanımasın dünyada. 
 
 
87
18. Hekayət 
 
Yunan ölkəsində yol kəsənlər bir karvanı çapıb, çoxlu qənimət 
ələ gətirdilər. Tacirlər nə qədər ağlayıb, sızlayıb, allaha–peyğəmbərə 
and verdilərsə, bir faydası olmadı. 
 
Beyt 
 
Oldusa bir qəddar oğru kamiran,  
Qəm yeməz, ağlasa bütün karivan 
 
Həkim Loğman da həmin karvanda idi. Karvandakılardan biri 
ondan xahiş edib dedi: 
– Oğrulara öyüd, nəsihət ver, moizə oxu, bəlkə mallarımızın bir 
hissəsi əlimizdə qala. Heyifdir bu qədər mal tələf ola. 
Loğman dedi: – Heyif hikmətli sözdür ki, onlara deyilə 
 
Şer 
 
Pas yemiş dəmirdən mümkün deyildir,  
Silməklə yenidən saf dəmir almaq.  
Daş qəlbə kar etməz öyüd–nəsihət,  
Dəmir mıxı olmaz qayaya çalmaq. 
 
Şer 
 
Şad günündə sınıq qəlbləri güldür,  
Zorla könül qırmaq yamandır bilsən, 
Sayil nə istəsə, xoşluq ilə ver,  
Yoxsa zalim alar zorla əlindən. 
 
19. Hekayət 
 
Görkəmli alim, böyük şeyx mərhum Əbülfərəc ibn Cövzi
58
 mənə 
məclisində iştirak etməyi mən edərdi. Lakin başımda gənclik havası, 
qəlbimdə eyş–işrət həvəsi olduğundan qoca ustadın dediyinə qulaq 
asmır, musiqi məclislərinə getməkdən həzz alırdım.  Şeyxin verdiyi 
öyüd–nəsihəti xatırladıqda isə öz–özümə deyir: 

 
88
 
Beyt 
 
Qazi bizlə otursa, eyləyər rəqsə həvəs,  
Darğa içsə mey özü, məsti müqəssir etməz. 
 
Yenə bir axşam bir kef məclisinə yetişdim, orada elə bir ki, 
 
Beyt 
 
Qırır qəlbin tellərini mizrab ilə nəki var,  
Səsi mərhum atasının səsi kimi xırıldap. 
 
Məclisdəkilər onun səsini eşitdikdə gah öz qulaqlarını tuturdular, 
gah «sus!» – deyə barmaqlarını dodaqlarına qoyurdular. 
 
Beyt 
 
Sevərlər səs ilə hər xanəndəni,  
Sən sussan daha çox sevərlər səni 
 
Beyt 
 
Səsin razı salmaz heç bir adamı 
Susduqda sevinib şadlanar hamı. 
 
Şer 
 
Elə ki, səsləndi o bərbət yenə,  
Dedim kəndxudaya: «allah eşqinə,  
Ya tök qulağıma civə kar olum,  
Ya aç bu qapını tez kənar olum.» 
 
Xülasə, dostların xatirinə bütün kecəni bu qayda ilə  səhər 
eylədim. 
 
Şer 
 
 
89
Müəzzin qışqırır yersiz, mövqesiz,  
Bilməyir nə qədər keçib gecədən. 
Soruş göslərimdən uzun gecəni, 
Çünki bircə an da yatmamışam mən. 
 
Dan yeri sökülərkən qurşağımdan bir dinar çıxarıb, başımdakı 
çalmanı açdım və onları xanəndəyə bağışladım, sonra qucaqlayıb 
minnətdarlıq elədim. Dostlar mənim ona qarşı göstərdiyim bu 
ehtiramı adətdən xaric bilib, ağılsızlığıma yozdular. Dostlarımdan 
biri diliuzunluq edib məni danlamağa başladı ki, ovcunda bir gümüş, 
dəfində bir qruş görməyən xanəndəyə şeyxlik paltarını bağışlamaqda 
ağıllı iş görmədin. 
 
Şer 
 
Bu məclisdən uzaq olsun, var idi bir nəğməxan,  
Ki, bir yerə iki dəfə cağrılmazdı heç zaman. 
Rast oxumaq istər ikən məlum oldu hünəri, 
Eşidənin bədənində biz–biz oldu tükləri. 
Saray quşu qorxusundan eyvandan uçdu getdi, 
Boğazını yırtdı özü, bizi yarımcan etdi. 
 
Dedim: 
– Məncə ağzını yumub, etiraz etməsən, daha yaxşıdır. Çünki bu 
adamın kəraməti mənə aydın oldu. 
Dostum dedi: 
– Elə isə nə üçün səbəbini mənə demirsən ki, mən də ona hörmət 
edib, zarafatla dediyim sözün üzrünü istəyim? 
Dedim: – Səbəbi budur ki, hörmətli  şeyxim mənə çoxlu öyüd–
nəsihət verər, musiqi məclisində  iştirak etməyimi qadağan edərdi. 
Mən isə qulaq asmazdım. Bu axşam isə  mənə böyük bir səadət üz 
verdi, uğurlu taleyim gətirib məni bu evə  çıxartdı. Burada həmin 
xanəndənin səsini eşitdikdə tövbə etdim ki, nə  qədər bir də belə 
məclislərdə iştirak etməyim. 
 
Şer 
 
Gözəl ağız, şirin dodaq, xoş boğazdan gələn səs  

 
90
Nəğmə desə, deməsə də, sevər onu hər bir kəs.  
Amma Üşşaq, İsfahan və hicaz kimi müqamlar. 
Çirkin, kobud bir ağızdan çıxsa heç kim dinləməz 
 
Hikmət. Loğmandan soruşdular:  
– Ədəbi kimdən öyrəndin, 
–Ədəbsizlərdən. Onlarda gördüyüm xoşuma gəlməyən hərəkət-
ləri təkrar etmədim. 
 
Zarafatyana da deyilsə bir söz,  
Ağıllı o sözdən götürər ibrət. 
Əkər anlamaza yüz hikmət desən,  
Oyüncaq görünər ona bu hikmət. 
 
20. Hekayət 
 
Yadımdadır, bir dəfə bütün gecəni karvanla yol getmiş, səhərə 
yaxın bir meşənin kənarında yatmışdıq. Bir dəli aşiq də bizimlə idi. 
Birdən nərə  çəkib yerindən qalxdı. baş götürüb səhraya qaçdı, 
səhərə qədər bir an da belə aram olmadı. Gündüz ondan soruşdum: –
O nə hal idi? 
Cavab verdi: – Gördüm ağacdakı bülbüllər naləyə gəlmiş, dağ-
dakı kəkliklər, göldəki qurbağalar, meşədəki heyvanlar səs–səsə ver-
mişlər. Dedim insafdan deyil ki, hamı vird edib, zikr oxusun, məni 
isə qəflət yuxusu aparsın. 
 
Şer 
 
Dünən sübhə yaxın inlərdi bir quş, 
Naləsi alırdı məndən əql, huş. 
Səmimi dostlardan birisi demə – 
Mənim halətimdə xəbərdar olmuş. 
Demiş ki, heç güman etməzdim buna, 
Səni bir quş səsi eyləsin mədhuş. 
Dedim ki, adamlıq şərti deyildir, 
Quş razü niyazda, mən isə xamüş 
 
21. Hekayət 
 
91
 
Vaxtilə hicaz səfərinə  çıxıxmışdım. Arif cavanlardan neçəsi də 
mənimlə idilər. Onlar bəzən astadan zümzümə edib, hikmətamiz 
şerlər oxuyurdular. 
Dərvişlərdən xoşu gəlməyən, onların mənəvi aləmlərindən 
xəbərdar olmayan və hənəfi
59
 məsləkinə mənsub bir zahid də bizimlə 
həmsəfər idi. Bəni–hilal
60
 tayfasına çatdıqda bir qarasifət ərəb uşağı 
rastımıza gəldi. O elə bir avazla oxudu ki, uçan quşlar göydən yerə 
endilər. Birdən gördüm zahidin dəvəsi də oynamağa başladı. Zahidi 
yerə vurub biyabana doğru baş aldı. Zahidə dedim:  
– Ey şeyx, bu necə  işdir ki, xanəndənin səsi heyvanı oyadır, 
lakin səndə heç bir təsir oyatmır? 
 
Şer 
 
Heç bildin nə dedi səhər bülbülü?! 
Dedi: «Ey eşqdən xəbərsiz insan,  
Dəvə də rəqs edir ərəb şerilə,  
Sənin zövqün yoxsa, pissən heyvandan». 
 
Şer 
 
Onun zikrində hər bir şey gəlir vəcdə, edir tüğyan 
Bunu dərk eyləyər ancaq ürəklə dinləyən insan 
Güman etmə gülə bülbül oxur nəğmə, olub mayil,  
Onun tərifinə bax ki, tikanlar da açıbdır dil. 
 
22. Hekayət 
 
Bir padşahın ömrü sona çatırdı, lakin taxtında  əyləşəcək varisi 
yox idi. Vəsiyyət etdi ki, səhər tezdən  şəhər darvazasından kim ilk 
daxil olsa, şahlıq tacını onun başına qoyub, ölkənin işlərini ona 
tapşırsınlar. Təsadüfən darvazadan ilk girən bir dilənçi oldu. O, bütün 
ömrünü tikə–tikə çörək yığmaq, cındır paltarına yamaq üstündən 
yamaq vurmaqla keçirmişdi. Dövlət xadimləri və ölkənin mötəbər 
adamları şahın vəsiyyətini yerinə yetirdilər. Qala və xəzinənin bütün 
açarlarını dilənçiyə verdilər və o bir necə müddət padşahlıq etdi. 
Necə deyərlər: loğmaya həsrət qalan, halva yedi bol, kalan. 

 
92
Lakin çox çəkmədi ki, dövlət xadimlərindən bir neçəsi ona itaət 
etməkdən boyun qaçırdılar, qonşu hökmdarlar isə düşmənçiliyə 
başlayıb, hər tərəfdən ölkənin üstünə qoşun çəkdilər. Nəhayət 
camaatla qoşun birləşib üsyan etdi. Ölkənin bəzi şəhfrləri hökmdarın 
əlindən getdi. 
Bu hadisələr yeni padişahı  həddən artıq kədərləndirdi. Elə bu 
zaman keçmiş dilənçilik dövrü yoldaşlarından biri səfərdən qayıtdı, 
dostunun çox yüksək bir mərtəbəyə çatdığını görcək dedi:  
-  Şükür olsun allahın izzət və çalalına ki, nəhayət sənin qızıl 
külün tikandan xilas oldu, yoxsulluq tikanı isə ayağından çıxdı. 
Yüksək taleyin, böyük səadətin yar olub, səni belə bir mənsəbə 
çatdırdı. Deməli, bütün çətinlik və  əziyyətin axırda belə rahatlıq və 
asudəliyi də varmış. 
 
Beyt 
 
Çiçək gah açıqdır, kah da pünhandır,  
Ağac gah keyimli, kah da üryandır. 
 
–Ey əziz dostum. sən gördüyün günlər çörəyin dərdini çəkir, indi 
isə dünyanın qəmini yeməli oluram. 
 
Şer 
 
Var–dövlət olmasa dərd çəkər insan,  
Olanda, rahatlıq yox olur ondan.  
Xülasə, belədir bu qoca dünya  
Əzabdır olsa da, ya olmasa da. 
 
Şer 
 
Dövlətli olmağı istəsən bil ki, 
Ancaq qənaətdir səfalı dövlət. 
Dövlətli pul töksə ətəyinə, sən, 
Onun səvabından götürmə minnət. 
Atalar söyləmiş:Yoxsulun səbri 
Varlı bəxşişindən yaxşıdır əlbət! 
 
 
93
Beyt 
 
Bəhram
61
 əgər gur ovlayıb görünsə də qəhrəman 
O, zəifdir bir çəgirtkə sürüyən qarıncadan.