Nizami SÜleymanov
Yüklə 1,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Əfzəl ət-təvarix” (“Tarixlərin ən dəyərlisi”) kitabının I və II
cildləri dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. Şah Abbasın dövrünə həsr olunmuş III cildi bu günə qədər tapılmamışdır. Görkəmli Azərbaycan tarixçisi İsgəndər bəy Münşi (1560-1633) Məhəmməd Xudabəndənin sarayında divan ka- tiblərindən biri, şah Abbasın dövründə saray tarixçisi vəzi- 193 fəsində işləmişdir. Onun yazdığı “Tarixi aləmara-yi Abbasi” (“Abbasın dünyanı bəzəyən tarixi”) əsəri XVI əsrin sonu XVII əsrin əvvəllərində Səfəvilər dövlətinin siyasi, ictimai, iqtisadi və mədəni həyatı haqqında məlumat verən ən qiymətli mə- xəzdir. O dövrün Azərbaycan tarixinin öyrənilməsində Xondəmir ləqəbli Q iyasəddin Hüseyn (1475-1536) və Mir Yəhya Qəzvini (1482-1555) kimi İran tarixçilərinin də əsərləri çox qiymətlidir. XVI əsrdə xalqın mədəni-tarixi irsinin öyrənilməsi üçün “Təzkirə” adlanan əsərlər yazılırdı. I Şah İsmayılın oğlu Sam Mirzə “Töhfeyi-Sami” (“Samın töhfəsi”), Şah İsmayılın nəvəsi İbrahim Mirzə “Fərhəngi İbrahimi” (“İbrahimin lüğəti”), I Şah Təhmasib “Təzkireyi Şah Təhmasib” adlı əsərlərini yaz- mışdılar. Azərbaycan Səfəvi dövlətinin tarixinin öyrənilməsində Xondəmirin (Qiyasəddin Hüseyn (1475-1536)), Mir Yəhya Qəzvininin (1481-1555) “Hədid üs-siyər”, “Lübbət-təvarix (Ta- rixlərin qəlbi) adlı əsərləri, I Şah İsmayıl və I Şah Təhmasib dövrünün siyasi tarix məsələlərinə geniş yer verən Hindistanın I Təhmasib dövründə Təbrizdə elçisi olmuş Xurşah ibn Qubad Əl-Hüseynin “Tarixi elçiye Nizamşah”, XVI əsrdə Osmanlı- Səfəvi tarixinə və münasibətlərinə geniş yer vermiş Şərəfxan Bidlisinin (1543-1598) iki cildlik “Şərəfnamə”, I Şah Təh- masibin hakimiyyəti dövrünün hadisələrinə həsr olunmuş Xacə Zeynəlabdin Əli Əbdi bəyin 1570-ci ildə yazdığı “Təkmilətül əxbar” (Xəbərlərin təkmili), I Şah Təhmasib, II Şah İsmayıl, Şah Məhəmməd Xudabəndə və Şah Abbasın 1612-ci ilə qədərki hakimiyyət dövrünü qələmə almış Cəlaləddin Məhəm- məd Yəzdinin “Tarix- i Abbasi”, Məhəmməd Yusif Qəzvininin Səfəvi şahlarının hakimiyyətinə həsr olunmuş 8 cildlik “Xolde bərin” (Daimi cənnət), XVII yüzillikdə yaşamış Seyid Hüseyn ibn Murtuza Hüseyni Astrabadinin “Əz Şeyx Səfi ta Şah Səfi” əsərləri Səfəvi dövlətinin tarixinin öyrənilməsində əvəzsiz mənbələrdir. |