«Fiziki və kolloid kimya-1»

Maddənin aqreqat halı, ideal qazın hal tənliyi, ideal qazın
molekul- kinetik nəzəriyyəsi və müddəaları
. 

Maddənin aqreqat halı (
lat.
 aggrego 'toplaşma') — Maddələr əsasən dörd 
aqreqat halında olur: bərk, maye, qaz və plazma. Maye və bərk hallar 
həmçinin kondensləşmiş hal adlanır. Bu və ya digər aqreqat halının 
mövcudluğu maddəni təşkil edən hisəciklərin təbiətindən və onların 
qarşılıqlı təsir xarakterindən asılıdır.maye öz formasını asanlıqla 
dəyişir,həcmini isə sabit saxlayır.Qazların xüsusi hecmi yoxdur,verilen 
bütün həcmi tutur. 
Bütün maddələr kifayət dərəcədə alçaq temperaturda bərk halda olur. 
Bərk maddəni təşkil edən hissəciklərin hərəkəti olduqca məhduddur. Buna 
əsasən hissəciklərin həmin yerlərdə olma ehtimalı maksimuma çatır. Bütün 
bunların sayəsində bərk maddələr müəyyən forma və həcmə malik olur. 
Mayedə hissəciklər arasındakı məsafə əksər hallarda bərk maddələrə 
nisbətən böyük, cazibə qüvvələri isə nisbətən zəif olur. Maye aqreqat halı 
öz təbiətinə görə müəyyən quruluşa malik olan bərk və heç bir quruluşu 
olmayıb, nizamsız hərəkətdə olan hissəciklərdən ibarət qaz aqreqat halları 
arasınd aralıq yer tutur. Mayelər üçün müəyyən həcmin olması və 
formanın olmaması xarakterikdir. 
Maye maddə buxarlanma, qaynama nəticəsində qaz halına keçir. Bu 
halda hissəciklər arasındakı məsafə mayedə olduğundan daha çox artaraq, 
onların öz ölçülərinə nisbətən bir neçə dəfə böyük olur. Buna əsasən 
hissəciklər arasındakı qarşılıqlı təsir qüvvələri daha artıq zəifləyir. Bu 
halda isə hissəciklər öz yerlərini sərbəst surətdə dəyişə bilir. 
Maddənin dördüncü halı da mövcuddur. Çox yüksək temperaturlarda 
maddələr ionlaşmış qaza - plazmaya çevrilir. Maddənin "plazma" adlanan 
bu halını yerlərini fasiləsiz dəyişən elektron, ion, atom və hətta nüvələrin 
qarışığı təşkil edir. Temperaturu 10000-100000 
0
C-yə bərabər olan plazma 
"soyuq", 1000000 
0
C-yə qədər olan plazma isə "qaynar" plazma adlanır. 
Axırıncı halda plazmada neytral atomlar olmur. O yalnız elektron, ion və 
atom nüvələrinin qarışığından ibarət olur. Buna görə də, plazma 
elektroneytral olsa da, o, elektron və ion keçiriciliyinə malik olur.