«Fiziki və kolloid kimya-1»

 

---

7 
İdeal qaz qanunları, onların real qazlara tətbiqi.
Qaz qarışığı. 
Boyl (və ya Boyl - Mariott) qanunu.1662 – ci ildə Robert Boyl özünün 
qazlarının sıxılmasına həsr olunmuş işində göstərdi ki, sabit temperaturda, 
sabit kütləli hər hansı qazın V həcmi onun P təzyiqi ilə tərs mütənasibdir : 
pV=const 
Sabit temperaturda sistemin halının dəyişməsi izotermik proses adlanır.
Sonrakı illərdə aparılmış tədqiqatlar nəticəsində müəyyən olundu ki, heç 
də istənilən şəraitdə qazlar Boyl qanununa tabe olmur. Lakin sıxlıqları az 
olan bütün qazlar bu qanuna nisbətən yaxşı tabe olurlar. 
Gey-Lüssak qanunu. Bu qanunu 1802-ci ildə fransız fiziki Gey-Lüssak 
Jozef 
Lui 
(1778-1850) 
təcrübi 
olaraq 
müəyyən 
etmişdir. 
● Sabit təzyiqdə verilmiş kütləli ideal qazın həcminin onun mütləq 
temperaturuna nisbəti sabitdir (p = const, m = const) 
Gey-Lüssak qanunu belə də ifadə olunur: 
● Sabit təzyiqdə verilmiş kütləli ideal qazın həcminin nisbi dəyişməsi 
temperaturun dəyişməsi ilə düz mütənasibdir (p = const, m = const).
Burada V
0
- verilən ideal qazın sabit təzyiqdə 0°C temperaturundakı 
həcmi, V - son haldakı həcmi, α - həcmi genişlənmə əmsalıdır. Təcrübələr 
göstərir ki, başlanğıc temperaturu 0°C olan verilmiş kütləli bütün 
seyrəldilmi 
● Sabit təzyiqdə (p = const) verilmiş ideal qazın halının dəyişmə 
prosesi izobarik proses adlanır (
c
). İzobarik prosesdə verilmiş kütləli ideal 
qazın həcmi onun temperaturundan düz mütənasib asılıdır.
.

---

8 
 
Şarl qanunu. Bu qanunu 1787-ci ildə fransız fiziki Şarl Jak Aleksandr 
Sezar (1746-1823) təcrübi olaraq müəyyənləşdirmişdir: 
● Sabit həcmdə verilmiş kütləli ideal qazın təzyiqinin onun mütləq 
temperaturuna nisbəti sabitdir (V = const, m = const) 
Qazın başlanğıc halındaki p
1
təzyiqinin T
1
temperaturuna olan nisbəti bu 
parametrlərin qazın ixtiyari halındaki p
2
və T
2
qiymətləri nisbətinə 
bərabərdir. 
P
1
/T
1
=P
2
/T
2
Şarl qanunu belə də ifadə olunur: 
● Sabit həcmdə verilmiş kütləli ideal qazın təzyiqinin nisbi dəyişməsi 
temperaturun dəyişməsi ilə düz mütənasibdir (p = const, m = const)
● Sabit həcmdə (V=const) ideal qazın halının dəyişmə prosesi izoxorik