Mavzu: XIX asrning 2 yarmi XX asrda jaxon pedagogika faning rivoji

Komenskiyning bolani yosh davrlarga bo’lishi. Bunda u tabiiylik prinsipiga 
amal qilib, bola yoshini 4 davrga bo’ladi.
1. Tug’ilganidan 6 yoshgacha — ona maktabi. Bu davrda bolaning sezish 
organlarini o’stirishga, bolaning qabul qilishini, atrofdagi dunyo bilan tanishtirishga 
katta ahamiyat beradi. Bolani mehnatga o’rgatish, o’z-o’ziga xizmat qilishga jalb etish 
kerak. Ona boladagi axloqiy tarbiyaning asoslarini, to’g’rilik, haqqoniylik, mehnatni 
sevish va boshqalarni vujudga keltiradi. Ona maktabi bog’cha yoshidagi bola 
tarbiyasini ko’zda tutadi. 
2. 6—12 yoshgacha — xalq maktabi yoki ona tili maktabi. Bunda o’quvchi 
esda saqlashi, so’zlashga o’rganishi, yozish, boshlang’ich maktab ko’nikmasini hosil 
qilishi kerak bo’lib, buning uchun geometriya, geografiya, tabiiyot fanlarini o’rganishi 
lozim. 
3. 12—18 yoshgacha — gimnaziya. Bu o’quv yurtining vazifasi bola 
tushunchasini, tafakkur qobiliyatini o’stirishdan iborat bo’lib, unda klassik tillar, 
tabiiyot bilimlari, axloq, ilohiy fanlar o’qitilishi kerak. 

---

4. 18—24 yoshgacha — Universitet. Akademiya. Bu o’quv yurtlari 
o’quvchining irodasini, shaxsini bir butun o’stirishi kerak. 
Shunday qilib, maktab Komenskiy qarashicha o’quvchilarni o’ylashga, 
harakatlantirishga, masalalarni amalda mustaqil yecha bilishga, o’quvchilarni 
so’zlashga, o’z fikrini to’g’ri ifoda qilishga va isbotlab berishga o’rgatishi kerak. 
Mehnat kishini ulug’laydi, deydi Komenskiy. SHuning uchun mehnatga ham 
yoshlikdan o’rgatish kerakligini ilgari suradi. 
Komenskiyning pedagogik nazariyasida ta’lim-o’qitish, ya’ni didaktika katta 
o’rinni egallaydi. Bunda u tabiiylik usulini asos qilib oladi. Bu usulning mohiyati 
shundan iboratki, bunda bolaning yoshi, bilim darajasi, psixologik xususiyatlari 
hisobga olinib, darsni tabiat borlig’iga moslab olib borish kerak, degan g’oya ilgari 
suriladi. 
Masalan: Qush o’ziga uya yasaydi, uya issiq va yumshoq bo’lishi kerak. 
Maktab ham xuddi shunday bo’lishi kerak. 
Komenskiy o’zining «Buyuk didaktika» asarida maktabda o’qitish tizimini 
amalga oshirishda quyidagi didaktik tamoyillarga amal qilishni tavsiya etadi. 
1. Ko’rsatmalilik tamoyili; 
2. Onglilik tamoyili; 
3. Izchillik va tizimlilik tamoyili; 
4. Mashq qilish, bilim va malakalarni puxta egallash tamoyillari.