Şimali Abşeron sahilləri başdan-başa qaranlığa qərq olub

müxtəlif səslər çıxarırdı. O, hovuzların yanından keçəndə begemotları görmədi, amma dəqiq 

bilirdi ki, onlar hələ burdadırlar – iri, məməli heyvanları gələn həftə köçürəcəkdilər. 

 

Nəhayət, Rauf axtardığı qəfəsə çatdı. İt də onun dalınca gəlmişdi bura. Kərgədan yerində idi. O, 

qaranlıqda daş heykələ oxşayırdı; ayaq üstə necə durmuşdusa, eləcə də yatmışdı və astadan 

xoruldayırdı. Rauf, səs çıxmasın deyə çox ehtiyatla çamadanı açdı və iki hissəyə ayırıb qoyduğu 

tüfəngini tez-tələsik yığdı. Sonra o, gödəkcəsinin cibindən yuxu ampulaları ilə doldurulmuş 

patronları çıxarıb lülələrin ağzına verdi. Rauf çox sakit, arxayın görürdü işini, amma görünür, hər 

halda, bir balaca həyəcan da keçirirmiş, çünki kolbasanın artığını çamadana qoymağı yadından 

çıxarmışdı, yol yoldaşı onu da yeyirdi. Rauf isə bu vaxt artıq tüfəngini qaldırıb kərgədanı nişan 

almışdı, gözləyirdi ki, külək bir az da güclənsin, sonra çaxmağı çəksin, amma son anda 

qayınatasının sözü yadına düşdü – kişi yaralı kərgədanın yaman təhlükəli olduğunu söyləyirdi, 

ona görə də o saat sağ əli ilə qəfəsin yoğun dəmir çubuqlarını və içəri açılan qapısını yoxladı, 

arxayın olandan sonra ki, hər şey qaydasındadır, bir az dikəlib iki güllənin ikisini də boşaltdı 

kərgədanın yumşaq yerinə. Güllələrin səsi çox bərk çıxmadı, elə bil uşaq tapançasından atəş 

açılmışdı. İt yüngülcə səksənib təəccüblə Raufa tərəf baxdı ki, yəni bu nə partıltıdır, gecə vaxtı 

salmısan?! Amma kərgədan dik atıldı yerindən, bərkdən xoruldaya-xoruldaya başladı qəfəsdə 

hərlənməyə. O, buynuzlu başını aşağı əymişdi, elə bil ona güllə vurmuş düşməni döşəmənin 

altında idi, onu axtarırdı. Vaxt çox ləng gedirdi, kərgədan isə hey hərlənir, qəfəsin içində nə 

vardısa altını üstünə çevirirdi. 

 

Qəfildən hürməyə başlayan itin səsindən Rauf bərk səksəndi. İt quduzlaşmışdı, başını qəfəsin 

dəmir çubuqları arasından içəri soxub, gah vəhşi heyvanın üstünə hürür, gah da zingildəyirdi. 

 

İti sakitləşdirmək mümkün deyildi. Rauf əvvəlcə muşqurdu, sonra fit çalıb çağırdı, amma axırda 

əlacsız qalıb özünü birtəhər ələ aldı, iyrənə-iyrənə olsa da, onu tumarlamağa başladı və yaş 

tüklərin altında itin bədəninin necə titrədiyini hiss elədi. Bu titrəyiş o saat Raufun özünə də 

keçdi. Birdən başladığı kimi, it birdən də kəsdi səsini, durduğu vəziyyətdəcə donub qaldı. O, 

gözlərini yerə çökən cəmdəkdən ayıra bilmirdi. Kərgədan yavaş-yavaş qatlanmış qıçlarının 

üstünə düşdü. Bu vəziyyətdə başını yırğalaya-yırğalaya bir müddət oturdu, sonra müvazinətini 

itirib böyrü üstə yıxıldı. 

 

Rauf isə vaxt itirmədən tüfəngi yerə qoydu, çamadandan mişarı götürüb, dolanaraq, tez-tələsik 

“Quşlar aləmi” pavilyonuna tərəf qaçdı. Bu tikilinin sakinləri artıq üç gün idi ki, şəhərin o biri 

başındakı cah-cəlallı qəşəng mənzillərində kef çəkirdilər. Xidməti işlərə görə qoyulmuş balaca 

qapı, gözlənildiyi kimi, bağlı idi, amma bu, Raufun kefini qətiyyən pozmadı. O, əlini məftil 

torun altından soxub cəftəni tapdı və onu qaldırdı. Qapını arxasınca örtməyə macal tapmamış, it 

cəld onun dalınca girdi içəri. Rauf inamla pavilyonun bu başından o başına kəsəsinə vurub keçdi 

 

164

və dal divardakı pəncərələrdən birinin qabağında dayandı. Bu pəncərə kərgədanın malikanəsinə 

açılırdı, amma çox hündürdə idi, döşəmədən pəncərə altına qədər azı metr yarım olardı. 

 

Rauf skamyanı pəncərənin altına çəkib, üstünə çıxdı, dəmir şəbəkəli tayları açdı. Pəncərədən 

baxanda kərgədanın yalnız başı görünürdü; özü kolların arxasında qalmışdı. Amma elə onun 

başına baxanda da aydın olurdu ki, binəva heyvan əvvəlki kimi sakitcə uzanıb və “şirin” 

yuxudadır. 

 

Ağıl bomboş idi; kərgədanın özündən və onun daşdan yonulmuş yem təknəsindən savayı orda 

heç nə yox idi. Ona görə də Rauf ağıla düşməzdən əvvəl, geri qayıtmaq üçün tədbir görmək 

qərarına gəldi, çünki ayağının altına bir şey tapıb qoymasaydı, pəncərəyə qalxmaq çətin 

olacaqdı. Uzağa getmək lazım deyildi, pəncərədən üç-dörd metr aralı divarın yanında böyük bir 

taxta yeşik var idi, elə bu onun karına gələ bilərdi. Amma Rauf skamyadan düşüb, yeşiyə 

yaxınlaşanda gördü ki, onun içində nə isə var və bu “nə isə”, demə, quş imiş; özünü gecələməyə 

veribmiş bura. Pavilyondakı yeganə lampanın zəif işığında Rauf eşələnməyə başlayan bu quşun 

növünü o saat müəyyən eləyə bilmədi, ona görə də balaca səs eşidən kimi dərhal iki-üç addım 

geri, təhlükəsiz yerə çəkildi və əlindəki mişarı irəli tutub həyəcan içində gözləməyə başladı. Bu 

vaxt yeşiyin için- 320 dən narazı halda qaqqıldaya-qaqqıldaya qəribə iri bir quş çıxdı; o, uzun 

dimdikli hind xoruzu boyda olardı. Amma bədəninə yapışmış narın tüklü balaca qanadları və 

lümək quyruğu onu daha çox adi cücəyə oxşadırdı. Di gəl ki, xasiyyəti cücə xasiyyəti deyildi. İt 

qaçıb onun üstünə atılmaq istəyəndə, o, dəqiqə, nişan almadan itin burnuna bir dimdik vurdu və 

cəld öz taxta yuvasına tərəf getdi. 

 

Amma Rauf onu qabaqladı, yeşiyi götürüb mişarla bir yerdə ağıla atdı və sonra özü onların 

dalınca pəncərədən aşdı. O, qarşısında iri tabaq boyda bir sifət gördü, ehtiyatla bu sifətin 

yanından keçib arxadan kərgədana yaxınlaşdı. Küləyin səsinə baxmayaraq, onun xorultusu aydın 

eşidilirdi. Rauf işə başlamazdan əvvəl, yeşiyi pəncərənin altında divara söykədi və onun üstünə 

çıxandan sonra əmin oldu ki, əgər kərgədan vaxtından qabaq ayılarsa, qaçıb aradan çıxa bilər. 

Hə, indi işə başlamaq olardı, amma Rauf heç cür özünü səfərbər eləyə bilmirdi. Bir də saatına 

baxdı, gördü ki, qiymətli dəqiqələr durmadan ötüb keçir. Nəhayət, özünü birtəhər məcbur eləyib, 

əli ilə buynuza toxundu: əvvəlcə qorxa-qorxa barmaqlarının ucunu vurdu, sonra cürətə gəlib, 

hətta tumarladı da. Amma bu, onun cürətinin son həddi oldu, bundan o yana kişiliyi çatmadı ki, 

yatmış heyvanın içində gərilib durmuş qəzəbin vahiməsindən çıxsın. Onda Rauf ağlı köməyə 

çağırdı – nəyin, hansı gözəl məqsədin naminə bura gəldiyini xatırlamağa özünü məcbur etdi. 

Sonra qayınatası ilə ova getməklərini yaddaşında təzələdi: yuxu güllələri ilə yatırılmış maralların 

və çöl donuzlarının necə uzun müddət ayıla bilməmələri gəlib gözünün qabağında durdu. 

Bundan sonra ürəyinin qətiyyətli, güclü səsi ilə özünü, öz kişilik ləyaqətini və dözümünü 

bütünlüklə, son qətrəsinə kimi bərpa eləməyə çağırdı. Ürəyi yavaş-yavaş toxtamağa başlamışdı 

və Rauf da mişarı qaldırıb buynuzun üstünə qoymuşdu, amma elə bu vaxt onun gərgin əsəbləri 

yerindən oynadı və o, çığırıb yerindən dik atıldı: hardansa yuxarıdan kərgədanın cəmdəyinin 

üstünə şappıltı ilə qara yumaq kimi bir şey düşdü, elə o dəqiqəcə belindən üzüaşağı, Raufa tərəf 

yuvarlandı. İtin o hündürlükdə pəncərədən atıla biləcəyi, həmçinin bu bədheybət qıllı yumağın 

da məhz it olduğu ona bir az sonra çatdı: qəfəsin təzə qonağı canfəşanlıqla kərgədanı iyləməkdə 

idi. Rauf isə yerindəcə donub qalmışdı, key-key baxır, amma heç nə görmürdü. 

 

Qəribədir ki, itin qəfil gəlişi onu ürəkləndirdi; çünki it zərblə kərgədanın üstünə düşdüsə də, 

kərgədan nə yuxudan ayıldı, nə də xoruldamağını kəsdi, deməli, kərgədan div yuxusuna getmişdi 

və hər cüzi şeydən ötrü ayılan deyildi. Hələ üstəlik də it özünü çox saymazyana aparırdı. Elə bil 

qabağındakı kərgədan yox, küçük idi. 

 

Rauf bütün bunları məmnuniyyətlə müşahidə edəndən sonra cəsarətlə mişarı əlinə aldı. 

Təcrübəsizlikdənmi, ya buynuzun son dərəcə möhkəm olmağındanmı, əvvəlcə bir şey alınmadı – 

 

165

mişar sürüşürdü buynuzun üstündə, o yana-bu yana qaçırdı. Onun şirmayı üzünü yalnız azca 

cızırdı. Nəhayət, min bir əziyyətlə buynuzun üzərində ensiz bir şırım aça bildi və bundan sonra 

iş, necə deyərlər, yağ kimi getdi. İt də atılıb-düşməkdən bezikdi, gəlib Raufla üzbəüz şöngüdü. 

Qəfəsin içində itdən baxılası heç nə yox idi – kərgədanın sir-sifətindən iyrəndiyinə görə buynuzu 

mişarlaya-mişarlaya gözünü yayındırırdı – və bu bir həftəlik tanışlıqları ərzində Rauf ancaq indi 

iti əməlli-başlı gözdən keçirə bildi. Bu, tünd boz rəngli köpək, çox güman ki, Qafqaz qoyun iti 

ilə həyət itinin “izdivacı” nəticəsində bu işıqlı dünyaya təşrif gətirmişdi. Raufun uşaqlıqda itdən, 

pişikdən, ümumiyyətlə, heyvanlardan bir elə xoşu gəlməzdi, amma indi qarşısında şöngüyüb ona 

sonsuz məhəbbət və heyranlıqla baxan bu itdə o, nə isə bir yapışıq gördü və təəssüf elədi ki, özü 

ilə az kolbasa gətirib. Buynuz öz keçmiş sahibindən həmişəlik ayrılıb yerə düşəndə, Rauf mişarı 

keyimiş əlində saxlaya bilməyib buraxdı, kərgədan isə hələ yatmağında idi. Rauf daxilində 

təsvirə gəlməyən bir yüngüllük hiss elədi – təhlükə demək olardı ki, sovuşub getmişdi – o, nəinki 

dünyadan, hətta özündən də xəbərsiz, uzanıb yatmış bu heyvana (artıq ona kərgədan deməyə 

adamın dili gəlmirdi) son dəfə nəzər yetirib pəncərəyə tərəf yönəldi. Rauf “quşlar aləmi”ndə 

daha ləngimədi, ondan tez çıxdı və qapını ardınca bağlamazdan əvvəl ətrafa ötəri bir nəzər saldı. 

Qəfəslərin üstündə baş-başa vermiş ağacların yarpaqları bayaqkı kimi xışıldayırdı, yorulub əldən 

düşmüş gözətçilər də öz komalarında yenə bayaqkı kimi şirin-şirin yatırdılar. Rauf çömbələrək 

oturub tüfəngini sökdü və buynuzla, mişarla bir yerdə, hamısını səliqə ilə çamadana yığıb 

qapağını örtdü. Duranda o, iti gördü. İt o saat onun baxışını hiss elədi, həyəcanla yerində atılıb 

düşdü və sevincək quyruğunu bulayıb zingildədi. 

 

Rauf fikirləşdi ki, it qəfəsdən heç cür çıxa bilməyəcək, çünki qəfəsin döşəməsi quş pavilyonunun 

döşəməsindən də aşağı idi, pəncərədən bir az aralı isə kərgədan uzanıb yolu kəsmişdi, bu da 

köpəyə qəti imkan vermirdi ki, qaçaraq hoppansın. 

 

O, çamadanını götürüb üz qoydu getməyə. Bir neçə addım atandan sonra dönüb geri baxdı. İt 

zingildədi, yəni ona öz razılığını bildirdi. Bütün bunlar gözlənilmədən Raufa təsir etdi və o çıxıb 

getmək əvəzinə geri döndü. Quş pavilyonuna çatanacan düz iki yağlı söyüş söydü: bir iti söydü 

ki, niyə lazım olmayan yerə burnunu soxur, bir də bu hərəkətinə görə özünü söydü ki, işlərin 

yaxşı getdiyi bir vaxtda geri qayıdıb hər şeyi korlaya bilər. 

 

O, çamadanını “Quşlar aləmi”nin girəcəyində qoyub, tez-tələsik ağıla keçdi, iti qarmalayıb 

qucağına götürdü, yeşiyin üstünə qalxıb onu pəncərədən aşırdı. 

 

Pavilyonun girəcəyində Rauf yenidən quşa rast gəldi. O, ədəbərkanla çamadanın üstünə qonub 

inadla eyni bir nöqtəni dimdikləyirdi: 

 

bilmək olmurdu niyə? Bəlkə elə acından?! Raufun itlə gəlib bura çıxmağına quş qəti əhəmiyyət 

vermədi, amma elə ki, Rauf onu təpiklə vurmaq istədi, son anda cəld kənara çəkilib onun 

ayağına əməlli bir dimdik vurdu; zalımın dimdiyi demə, biz kimi imiş. Sonra o, tələsik kənara 

çəkilmiş itin yanından məğrur bir görkəmlə keçib, kolların arxasında gözdən itdi. 

 

Külək artıq yatmışdı. Hava yavaş-yavaş işıqlaşmağa başlayırdı, göy üzü açılmamışdı, buludsuz 

idi. 

 

Rauf əlindəki ağır çamadanla hasarın uçuq yerindən bayıra çıxdı, dalınca düşüb gəlmiş iti qovdu, 

quşla olan ikinci münaqişədən sonra tamam zəhləsi getmişdi ondan. 

 

O, qarşıdakı çətin enişi düşməzdən qabaq dayandı ki, bir az nəfəsini dərsin. Hasarın o üzündən it 

məhəbbətlə ona baxırdı, amma yaxınlaşmağa cürət eləmirdi. 

 

 

166

Yəqin, yorulduğundan, gecəni yuxusuz qaldığından aşağı enəndə cığır Raufa iki dəfə uzun gəldi. 

Sürüşkən döngələrdə müvazinətini saxlamaqçün o, oleandr kollarından tutmalı olurdu. Yolun 

axırına yaxın lap əldən düşmüşdü, amma sonuncu oleandr kolunu keçib öz maşınını görən kimi 

bir anın içində bütün əhvalı dəyişdi, sevinc işığının istisi canındakı yorğunluğu çıxartdı. 

 

Küçədə gediş-gəliş çox az idi, hərdənbir böyük sürətlə maşın gəlib keçirdi. 

 

Rauf maşının yük yerini açanda yenə o qəribə quşu gördü və əlbəttə, bu görüş onun kefinə soğan 

doğradı. Zalım quş hardan peyda olmuşdu?! O, bir göz qırpımında çamadanın dalınca maşının 

yük yerinə tullandı. Rauf bu həyasız quşu elə orda qoyub yük yerinin qapağını örtmək əvəzinə 

özünü itirdi, başladı əl-qol atıb söyüş söyməyə və axır ki, birtəhər onu ordan itələyib bayıra saldı. 

Quş acıqla qaqqıldaya-qaqqıldaya ayağa durdu, dimdiyini qabağa verib yenə maşının yük yerinə 

cumdu. Elə bu vaxt Rauf DAM-ın yolla gəlib-keçən motosikletini görüb, müfəttişlərlə 

salamlaşmaq üçün bir dəqiqəliyinə əl saxladı. O, DAM-ın işçiləri ilə həmişə salamlaşardı; 

fikirləşirdi ki, bundan adama ziyan dəyməz. 

 

Quş fürsətdən istifadə edib, bu dəfə qabaq tərəfdən maşına yaxınlaşdı; eşidilən səsdən belə aydın 

olurdu ki, qabaq təkəri dimdikləyir. 

 

Rauf buna əhəmiyyət verməyib tez maşına mindi, qapısını sakitcə bağladı və quşun yaraladığı 

sağ ayağı ilə akseleratoru basıb maşını yerindən tərpətdi. 

 

O, güman eləyirdi ki, ədalət qalib gəlib, həyasız quş daha cəzasını alıb, amma bir neçə metr 

gedəndən sonra, dönüb bir yığın qanlı quş lələyi yerinə ayaq üstə sağ-salamat dimdik duran 

düşmənini gördü: zalım dayanıb diqqətlə onun maşınının nömrəsinə baxırdı. 

 

“Dəlidir, vallah, dəlidir, elə ona görə də onu təzə heyvanxanaya aparmayıblar” – deyə Rauf 

fikirləşdi və qərara aldı ki, qayınatasıgilə gedəndə mütləq ondan quşların arasında ruhi xəstələrin 

olubolmamasını soruşsun. 

 

Əsas və çətin iş görülüb qurtarmışdı, indi onu qarşıda yalnız xoş dəqiqələr gözləyirdi. 

 

Raufun əhvalına uyğun olaraq, günəşin ilk şüaları təbiətin təzəcə yuduğu asfaltda, ağacların yaşıl 

yarpaqlarında, hətta qonşuları yuxudan oyatmamaqçün onun ehtiyatla açdığı qarajın qapısında 

çilçıraq kimi bərq vururdu. 

 

Gur elektrik işığında buynuz son dərəcə fövqəladə görünürdü və əgər Rauf onu şəxsən özü ələ 

keçirməmiş olsaydı, heç vaxt ağlına da gəlməzdi ki, şirmayı kimi par-par parıldayan bu ağır əşya 

həqiqətən hansı canlı vücudunsa bədəninin bir hissəsidir. 

 

O biri günü gecə Rauf qarajında tək oturub ecazkar iksiri hazırlamağa başladı. O, qədim reseptin 

surətini qabağına qoyub, orda necə yazılıbsa, eyni ilə: nəyi isə həvəngdə döyür, nəyi isə bir 

qabdan başqasına boşaldır, qatır, qarışdırır, qızdırırdı. Səhər açılanda isə Rauf artıq içi ağzına 

qədər kəhrəba rəngli içki ilə dolu yeddilitrlik iri bir şüşə balonu əlində tutmuşdu. 

 

Bir neçə gündən sonra Rauf balonun qapağını açdı və qarajın içi adamın ağlını başından çıxaran 

qəribə bir xoş ətirlə doldu. Hətta Raufun başı gicəlləndi və o, təsadüfən salıb sındırmamaqçün, 

balonu ikiəlli möhkəm-möhkəm qucağına sıxdı. Bu qeyri-adi ətrin təsiri altında birdən-birə 

Raufun başında bir yığın dumanlı fikir və qırıqqırıq xatirələr hərləndi – aydın qavranılmayan, 

amma ruhunu oxşayan xatirələr. 

 

 

167

O, özünün müxtəlif ehtiyaclarını qənaətlə ödəməyə adət etmişdi, odur ki, bu zəka bolluğu ona 

maraqlı göründü və o, həyatında ilk dəfə keçirdiyi bu xoş anların ömrünü uzatmağın əsla 

əleyhinə deyildi, amma birdən ağlına gəldi ki, balonun içinə dolan hava iksirin yaxşı yetişməsinə 

ziyan eləyə bilər. Rauf tez şüşə tıxacla balonun ağzını bərk-bərk bağladı və bu qiymətli sərvətini 

qarajın uzaq küncündə yığılmış qab-qacağın arxasında gizlətdi, özünə söz verdi ki, dünya dağıla, 

vaxtı çatmayınca ona əlini də vurmayacaq: 

 

düz “yeddi dəfə yeddi gün”, yəni yeddi həftə. 

 

O, qapını bağlayanda qonşu qarını gördü: bu qarı, son dərəcə qıvraq, amma yaman da müzür bir 

adam idi. İki il əvvəl, həyətdə qarajların tikintisi başlanan vaxt yer qalmamışdı şikayət məktubu 

yazmasın, ağzına gələni döşəmişdi gələcək qaraj sahiblərinin, o cümlədən – Raufun da ünvanına. 

Yazırdı ki, bu, qanunsuz işdir və tikinti dayandırılmalıdır. Ona dəfələrlə arayış göstərib izah 

eləyirdilər ki, bəs, qarajların tikintisində rayon arxitektura idarəsinin rəsmi icazəsi var, yenə də 

tutduğundan əl çəkmirdi. 

 

O vaxtdan bəri qarı Raufla danışmırdı və onun salamını da açıqaşkar ağızucu alırdı. Ona görə də 

səhər-səhər birinci özü Raufa “sabahın xeyir” deyib, hələ üstəlik, skamyadan qalxıb qənşərinə 

gələndə, o diksindi: “xeyir ola?!” Qarının büzüşüb qırışmış sifətində təkcə gözləri diriydi, o, 

xəstə pişiyə oxşayırdı, üzündə inamsız bir təbəssüm var idi. 

 

Rauf fürsətdən istifadə eləyib ona ibrət dərsi vermək istədi: 

 

– Görürsünüz də... – dedi. – Axırıncı komissiya da qarajın qanuni tikildiyini təsdiq elədi. Siz indi 

hara, kimə yazacaqsız? 

 

– Hiss eləyirsiz? – deyə qarı soruşdu. Raufun sözlərini o, elə bil heç eşitməmişdi – ətirə bir baxın 

ey! Mən ömrümdə belə qoxu, belə ətir görməmişəm. Cənnət ətridir elə bil. Hətta başım hərləndi. 

 

Rauf başını yuxarı qaldırıb burnu ilə havanı içinə çəkdi: 

 

– Hə, aləmdir, – dedi. Ürəyində isə qarını lənətlədi. 

 

– İndi daha iy gəlmir, – qarı təəssüflə dedi. – On dəqiqə bundan əvvəl iy bütün havaya 

hopmuşdu. İndiyə kimi əllərim əsir, baxın... 

 

Doğrudan, siz heç nə hiss eləmədiz? Amma mənə elə gəldi ki, o iy sizin qarajdan gəlir. 

 

Rauf tez etiraz elədi: 

 

– Ordan ancaq benzin, bir də yağ iyi gələ bilər. – O, barmağını ağzına salıb islatdı və başı 

üzərinə qaldırdı. – Hər şey aydındır, külək karamel fabriki tərəfdən əsir. Arada görünür, bir an 

bərkiyib, özü ilə də dediyiniz iyi gətirib. Orda heç olmamısız? O fabrikdə o qədər müxtəlif tamlı, 

ləzzətli şeylərin cövhəri var ki... 

 

– O, nə idisə başqa aləm idi, – deyə qarı zəif səslə təkrar etdi və daha Raufa fikir vermədən 

yavaş-yavaş çıxıb getdi. 

 

Səhəri rayon prokurorunun müstəntiqi Əsgərov familli bir nəfər Raufa zəng vurdu. Rauf 

tanımadığı, ömründə üzünü görmədiyi bu adamdan soruşdu ki, bəlkə o, nömrəni səhv salıb. 

Biləndə ki, yox, səsinə təəccüb ifadəsi verdi; onun fikrincə, ömründə istintaq orqanları ilə əlaqəsi 

olmayan hər bir ləyaqətli adam məhz belə eləyərdi. 

 

168

 

Görüş vaxtını razılaşandan sonra Rauf dəstəyi asdı. 

 

Maşınını tinin dalında saxladı; Rauf istəmirdi ki, prokurorluğun qabağında onu görüb-eləyən 

olsun. Girəcəkdə oturmuş növbətçi ilə salamlaşandan sonra familini dedi. Növbətçi siyahıya 

baxıb onun familini tapdı və içəriyə dəvət elədi. 

 

Qapını döyməzdən əvvəl Rauf qalstukunu düzəltdi və bığına sığal verdi. Bir an duruxandan 

sonra barmağındakı qızıl üzüyü də çıxarıb cibinə qoydu; fikirləşdi ki, tanımadığı vəzifə adamına 

barmağı üzüklü pis təsir bağışlaya bilər. 

 

Müstəntiqin kabinetində iki podpolkovnik oturmuşdu, amma Əsgərov – o, tünd-boz rəngli 

kostyum geymişdi, sarı da qalstuk 326 taxmışdı – Raufu heç bir dəqiqə də qapı dalında 

saxlamadı, içəri dəvət edib, yer göstərdi, elə o saat da mətləbə keçdi. O, görüşməkçün ayağa 

duranda məlum oldu ki, balacaboy adamdır, özü də qalın qaşlı, xırda gözlü arıq üzü Raufa tanış 

gəldi. 

 

Oturanda Rauf gözucu gördü ki, ağsaçlı yekəpər zabit zorla nəzərə çarpacaq bir tərzdə başını 

yırğaladı. 

 

– Sizə zəhmət verdiyimizə görə çox üzr istəyirəm, – deyə müstəntiq Raufa müraciət edərək sözə 

başladı. Amma Rauf imkan vermədi ona davam eləsin, dedi ki, heç bir zəhməti yoxdur və əgər 

orqanın işinə azacıq da olsa köməyi dəysə, xoş olar onunçün və ümumiyyətlə, o, sözünü 

ürəyində saxlamağı xoşlamır, yeri gəlmişkən demək istəyir ki, həyatında müstəntiq yanına bu ilk 

gəlişi (“ilk” sözünü o, xüsusi vurğu ilə dedi) ona çox yaxşı təsir bağışlayıb. 

 

Girişdəki diqqətcil növbətçidən, idarənin içindəki səliqəsahmandan tutmuş ta bu kabinetdə tanış 

olduğu gözəl, son dərəcə istiqanlı adamlara kimi. Rauf haqlı olaraq belə hesab eləyirdi ki, hər bir 

işdə tərəfdarların olmağının ziyanı yoxdur, ona görə də sonuncu sözləri deyəndə üzünü 

podpolkovniklərə tutdu və ikisi də ona təbəssümlə cavab verdi. 

 

– Məsələ belədir. – Əsgərov sıxıla-sıxıla mətləbə keçmək istədi. 

 

– Avqustun 13-dən 14-ə keçən gecə 35-30 nömrəli maşını Bayılda görüblər. O sizin 

maşınınızdır? 

 

– Kül rəngində “Jiquli”? Mənimkidir. Çox güman ki, orda dayanan elə o olub, – deyə Rauf cavab 

verdi. – Əgər mən bilsəydim ki, dediyiniz tarix həftənin hansı günü imiş, daha dəqiq cavab 

verərdim sizə. 

 

Əsgərov tez təqvimə baxıb dedi: 

 

– 13-dən 14-ə, şənbədən bazar gününə keçən gecə. 

 

– Tamamilə düz buyurursuz, o gün orda dayanan mənim maşınım olub. – Rauf fikirləşmədən 

əvvəlki ehtimalını qəti təsdiq elədi. 

 

– Necə məyər? 

 

– Deyəcəm, darıxmayın... Yaxşı, niyə bəs maşını gecə orda saxlamısız? 

 

Axı siz şəhərin o biri başında olursuz? 

 

169

 

Rauf bu sualın cavabını bir az ləngitdi. O, artıq imkan tapıb Əsgərovu yaxşı-yaxşı gözdən keçirə 

bilmişdi, ona görə də qərara gəldi ki, əvvəl fikrində tutduğu niyyətdən imtina etməyi 

məsləhətdir. 

 

– Bilirsiz, – Rauf utana-utana gülümsəyib, – mən nərdbazam, – dedi. – Yaxın bir dostum var, o 

da nərd xəstəsidir. Rast gəldik bir-birimizə ha, vəssalam, hər şey yaddan çıxır. Bizi saxlamaq 

mümkün deyil. Hər dəfə səhərəcən çəkir oyunumuz. İnanmazsız, amma arvadımla hətta buna 

görə aramızda xoşagəlməz söz-söhbət olur. Min dəfə başa salıram onu ki, ağlı olan qadın sevinər 

ki, əri arvadbaz döyül, karta uymayıb, nərdə salıb meylini, öz milli oyunumuza – qəti təsir 

eləmir. Üzr istəyirəm, – Rauf sanki birdən ayıldı, – hə, o gecə mən həmən dostumgildə idim. O, 

yaxın olur o yerə, amma onların evinin yanında maşın saxlamaq qorxuludur. 

 

Bilirsiz, qaranlıq bir döngədir, ömründə işıq yandırmırlar. 

 

– Müstəntiqin üzünün ifadəsindən və dostunun dəqiq ünvanını, familini soruşmamasından Rauf 

başa düşdü ki, hər şey ona aydındır, heç bir şübhə yeri qalıb eləməyib. 

 

– Maşını yalnız özünüz sürürsüz? – Hiss olunurdu ki, bu sualı Əsgərov elə-belə, rəsmiyyət 

xatirinə verir. – Demək istəyirəm ki, oğlanlarınızdan, ya qardaşınızdan, bacınızın uşaqlarından 

hərdən maşını götürmürlər ki? 

 

– Yox, – Rauf qəti cavab verdi. – Mənim maşınımın sükanı arxasında ancaq mən özüm 

otururam. Bütün dostlarım da bilir bunu – Rauf axırıncı köynəyini çıxarıb verər, deyirlər, amma