İmdat avşar (Türkiyə)

 
 
 
Türkcədən çevirən: Eyvaz ZEYNALOV 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
 
Həmdi kirvə 
 
 
Çöldə sinfin şüşələrini sarsıdan bir külək əsirdi... Qar yağırdı... 
Bir əlimdə quru taxta heç cür yanmayan tənəkə soba ilə əlləşirdim. Sobadakı meşə odunları 
heç cür od almır, içəri tüstü dolurdu. Nədənsə sonra odunlar birdən qorlanıb alovlandı. Qapını, 
pəncərəni açıb sinfin havasını dəyişdim. 
Şagirdlər göstərdiyim cümlələri pıçıltı ilə oxuyur, sonra yaddaşlarına həkk etmək üçün göz-
lərini yumub təkrarlayırdılar... 
Birdən sinfin qapısı gurultu ilə açıldı. İçəri soyuq hava doldu. Oxuduğum cümlələri bərk-
dən təkrarlayan şagirdlər içəri girən adamı görən kimi qəhqəhə ilə gülüşməyə başladılar. 
Gələn adamın bir əlində uzun bir dəyənək, o biri əlində iki yumurta vardı. Başına köhnə, 
əzik-üzük, çirkli şapka qoymuş, əyninə yaxası cırılmış, cibləri yamaqlı palto geyinmişdi. Şalva-
rının balaqlarını corablarına salmışdı, ayağındakı qaloşlar, üstü-başı qardı... Tikanlı kol kimi ağ-
zına doğru uzanmış bığlarının ucu buz bağlamışdı. Adam əlindəki uzun dəyənəyi və pərişan gör-
kəmi ilə orta əsrlərdəki dərvişlərə oxşayırdı. Sanki indicə kəşkülünü irəli uzadacaqdı. Anlaşılmaz 
və çaşqın bir gülüşlə gülür, kiçik, qara gözləri yerində oynayırdı. 
Bu uzaq dağ kəndində bir aydı işləyirdim. Kəndlilərdən bir qismini artıq tanıyırdım, amma 
bu adamı ilk dəfəydi görürdüm. Şagirdlərin bu adamı tanıdıqları bir-birinin arxasında daldalana-
raq davamlı şəkildə gülmələrindən bəlliydi. Uşaqlara, “sakit olun  görək”,  - dedim, sobanın  ya-
nındakı bu qəribə adama tərəf döndüm: 
- Buyurun, xoş gəlmisiniz... 
Adam gülüb əlini mənə sarı uzatdı. 
- Götür, sənə yumurta gətirmişəm, atam, - dedi. 
Şagirdlərin qəhqəhəsi yenidən yüksəldi. Qabaq sıradakı şagirdlər adamın paltosundan tutub 
dartışdırır, gülüşürdülər. Şagirdlər güldükcə adam da gülürdü. 
Qaşlarımı çataraq şagirdləri susdurdum. Adamın qoluna girib “gəl”, - dedim. Sinifdən çıxıb 
müdirin otağına keçdik. Yumurtaları masanın üstünə qoyub üzümə baxdı. Gözlərində anlaşılmaz 
bir ifadə vardı. Birdən boynuma sarıldı, üz-gözümdən öpdü. Karıxdım, bir söz belə söyləyə bil-
mədim. Adam içəri girərkən divara söykədiyi dəyənəyini qapıb: 
- Qurban, - dedi, - çörəyin qurtarsa mənə çatdır, sən burda qəribsən, atam, yollar da bağlı... 
Di sağ ol, görüşənədək. 
- Dayan, dayan, - dedim, - sən kimsən, adın nədi? Hələ bir otur. 
- Adım Həmdidi, qurban! 
- Bunları niyə gətirmisən? 
- Vayy! Müəllim, mən Bağdat var ha, onun atasıyam. Sən ona qələm, dəftər… 
-  Həə,  aydındı,  amma  bunlara  ehtiyac  yoxdu.  Mən  şəhərdən  alıram,  bu  yumurtaları  apar, 
uşaqların yesin. 
- Tövbə! Vallah, götürmərəm, vayy! Heç elə şey olar, atam? Bunları sən yeyəcəksən, şəhər 
yumurtası yaxşı deyil, qurban. Vayy! Gəl səni bir də öpüm. 
- Bəsdi, bəsdi, vallah, zəhmət çəkmisən, ehtiyac yoxdu, bir də gətirmə, qoy uşaqların yesin, 
yaxşımı? 
- Uşaqlar yeyir, atam, sən xatircəm ol. Biz səndən çox razıyıq, qurban, haydı, işin avand ol-
sun! 
- Dayan, dayan, sənə… - sözlərimi tamamlaya bilmədim. 
- Ya Allah, ya şıx, ya mədət, - deyib Həmdi oturduğu kürsüdən qalxdı. 
Pilləkənə  qədər  yola  saldım.  Dəyənəyini  yelləyə  yelləyə,  qara  bata-bata  getdi.  Arxasınca 
baxa-baxa qaldım. Birdən arxaya dönüb necə bağırdısa səsi küləyə qarışıb kəndə dağıldı: 
- Görüşənə qədər, müəllim! Bundan belə biz sənnən qardaşıq, atam! 
Sinifə daxil oldum. Bir neçə şagird eyni sözləri birdən təkrarladı: 
- Müəllim, Bağdat ağlayır! 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
- Müəllim, Bağdat ağlayır! 
- Müəllim… 
Gözlərim  Bağdadı  axtardı.  Arxa  sırada,  pəncərənin  yanında,  başını  aşağı  əyərək  hıçqıra-
hıçqıra ağlayırdı… 
Məktəb açılanda şagirdlərin hamısının dərs ləvazimatı var idi. Bağdat bir-iki həftə məktəbə 
dəftər-qələmsiz gəldi. Önlüyü də yox idi. Soruşanda “atam alacaq, müəllim”, - deyirdi. Maaş al-
mağa gedəndə bir kiçik qız önlüyü, bir çanta, bir neçə dəftər, qələm, boya da aldım. Bir gün qə-
ləmləri, dəftərləri, boyaları, önlüyü çantaya yığıb Bağdada verdim. Neçə gündü Bağdadın gözləri 
gülürdü. Amma indi Həmdi bunun qarşılığında iki yumurta ilə sinifə girəndə Bağdat özünü sax-
laya bilməmiş, ağlamağa başlamışdı. Bəlkə də atasını görməyimi istəmirdi. Ona atasının bu və-
ziyyətindən hali olmağım toxunmuşdu. 
Yoxluq hansı dildə danışırsa danışsın, anlayardım. Ancaq hamının “dəli” dediyi saf, təmiz, 
qəribə bir çobanın uşağı olmağın ağrı-acısını ilk dəfəydi dadırdım… 
Bağdadın halı mənə otuz il əvvəli xatırlatdı. 
Dördüncü sinifdə oxuyurdum. Mənim də önlüyüm yox idi. Bir gün müəllim qulağımı çə-
kib, “bir də önlüksüz gəlmə!” - dedi. Anam qonşunun çörəyini bişirirdi. Məktəbdən çıxan bir də 
qonşunun təndirxanasında nəfəsimi dərdim. “Önlüyüm yoxdu”, - deyə ayaqlarımı yerə döyüb ağ-
lamağa  başladım.  Una-urvaya  batmış  qadın  çarəsizdi.  Üst-başını  çırpıb  çölə  çıxdı.  “Önlüyüm 
yoxdu”, - deyib ağlayanda o da ağladı. “Alacağam, quzum, deyirdi, haydı, evə get…” Sonra Üm-
müxan xala gəlib anama nəsə pıçıldadı. Anam: “Get evə, axşam sənə önlük alıb gətirəcəyəm”, - 
dedi. Anam o axşam çox uzun, rəngi solmuş bir önlüklə evə qayıtdı. Önlüyün ətəyi dizimə qədər 
sallanırdı. Həm də önlük qız önlüyü idi… Anam ətəyini kəssə də önlüyün düymələri arxada idi. 
Yoldaşlarım bunun bir qız önlüyü olduğunu bilirdi. Həmin gün məktəbə qız önlüyü ilə getdim… 
O gün mənə gülən yoldaşlarımın qəlbimə vurduğu yara indi təzələnmişdi. 
Uşaqları  çölə  çıxartdım.  Otuz  il  əvvəl  qəlbimdə  açılan  yara,  illər  ötəndən  sonra  bu  qızın 
ürəyində qövr eləmişdi. Bağdat başını partadan qaldırmadan hıçqıraraq ağlayırdı. Bağdadın göz-
lərindən tökülən yaşlar mənim yanaqlarımdan süzülməyə başladı. 
Toparlanıb gözlərimi sildim: 
- Ağlama qızım, niyə ağlayırsan? - dedim. Saçlarını oxşadım, gur, qara saçları əlimi yandır-
dı. Hıçqırdı, zorla danışırdı: 
- Müəllim, mə… mənim atama dəli, deyirlər. 
- Elə şey olmaz. Sənin atan dəli deyil, üstəlik çox yaxşı bir insandı. Bax, mənə yumurta gə-
tirib, bunda pis nə var? Yaxşı fikirləşib, evdə heç yumurta yox idi. Atan çox xoşuma gəldi… 
Başını qaldırıb yaşlı gözləriylə gözümə baxdı. 
- Amma hamı də… dəli deyir, at… at… atama gülürlər, müəllim. 
- Olmaz, mən onlara təpinərəm. Həmdi qardaş mənim çox xoşuma gəldi. Mənim atam da 
onun kimidi. 
- Mənim atam də… dəli deyil. 
- Əlbəttə, dəli deyil, sənin atan çox yaxşı bir insandı. 
- Dəli deyil, müəllim. 
Saçlarını oxşadım. Razı qaldı, gözləri güldü, gözyaşlarını sildi: 
- Sabah sizə ceviz gətirimmi, müəllim? Çoxlu cevizimiz var, - dedi. 
- Gətir, - dedim. 
Öz-özümə düşündüm: “Gətir, Bağdad, müəlliminə ceviz gətirmək az da olsa ağrılarına məl-
həm olacaqsa, gətir.” 
- Müəllim, olarmı atam bir də məktəbə gəlməsin? 
- Olar, gəlməsin. Mən deyərəm, bir də gəlməz, amma gəlsə, sən buna görə üzülmə… 
Hər dəfə şəhərə gedəndə Bağdada qələm, dəftər, boya, telbasan, bant alırdım. O da mənə 
ceviz, kömbə, qatıq, süd gətirirdi, əvəz-əvəz olurduq. 
Həmdi bir gün yenə məktəbə gəldi. Gözləri gülürdü. Birbaşa sözə başladı, danışmır qışqı-
rırdı: 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
- Müəllim, - dedi, - bir oğulum olub, qurban! Onun adını sən qoyacaqsan, atam. Biz sənnən 
qardaşıq, gəl səni bir öpüm. 
-  Bəsdi,  Həmdi,  -  dedim.  Gözucu  Bağdada  baxdım.  Ağlamırdı.  Qardaşı  olmuşdu.  Başqa 
uşaqlar kimi o da gülümsəyirdi. 
Həmdinin səbri çatmadı: 
- Di haydı, qardaş, bunlar oxusun, biz gedək, atam! 
- Dərsdən sonra gedək, Həmdi. Mən Bağdat ilə gələrəm. 
- Vayy! Səni gözləyirlər, atam, di haydı, qardaş, sənə qurban. 
Uşaqlara tapşırıq verdim. Həmdi ilə məktəbdən çıxıb kəndin arasına girdik. 
Həmdinin əlində uzun bir dəyənək, mən irəlidə, o arxada, günahkar kimi düşmüşdüm qaba-
ğına. Baqqal Ömər bizi görüb güldü: 
- Müəllim xeyir ola? - dedi. - Həmdi səni hara aparır belə? 
Məndən əvvəl “qardaşım” cavab verdi: 
- Sənə nə var, atam? Biz müəllimnən qardaşıq! Get, qardaş. 
Qara bata-çıxa Həmdinin evinə çatdıq. Arvadı bizi görəndə dizinə vurdu, yaşmağı ilə ağzı-
nı bağlayıb içəri qaçdı. Qırıq-sökük pilləkənləri çıxıb evə girdik. Qarşı tərəfdə divardibi döşək-
lər, yorğanlar düzülmüşdü. Döşəmədə eyni dəzgahdan çıxmış iki xalı, xalının üstündə döşəklər 
və yastıqlar vardı. Həmdi məni baş tərəfdə oturtdu, iki yanıma yastıq qoydu. Bir azdan Həmdinin 
qonşuları da gəldi. Müəllimin gəlib Həmdinin uşağına ad qoyacağına inanmayan Həmdinin atası 
çaşıb qalmışdı: 
- Vayy! Müəllim, qışın günü bu qarda-qiyamatda sən niyə zəhmət çəkir, bu dəliyə uyurdun, 
atam? - dedi. 
- Gəlməsəm olmazdı, - dedim, - Həmdi ilə biz qardaşıq. 
Həmdi otaqdakılara ucadan səsləndi: 
- Bu camaat, bu da siz, ata! Biz müəllimnən qardaş olduq! 
- Kəs səsini! - Həmdinin atası dedi, - Müəllimnən qardaş olub! Sözə bax! Qalx süfrəni gə-
tir! 
Həmdi ortaya bir bez süfrə sərdi. Sonra içində pendir, yağ, qatıq, qoz olan bir nimçəni gəti-
rib  qabağımıza  qoydu.  Bir  az  kəndlilərlə  danışıb  söhbətləşdik.  Az  sonra  Həmdi  qucağında  bir 
körpə qayıtdı, uşağı mənə verdi. Gözləri qara, zəif, cılız bir körpə idi. Dünyadan, dünyanın dərd-
lərindən, qəmlərindən xəbərsiz gözlərimə baxırdı... 
- Adı Alpər olsun, adını mən verdim, ömürünü Allah versin, - dedim. 
Həmdi otaqdakılara qürurla baxır və qışqıraraq danışırdı. 
-  Biz  artıq  müəllimnən  kirvə  də  olduq,  ata!  Həm  qardaşıq,  həm  də  kirvəyik!  Bax,  Alpəri 
müəllimin qucağına qoydum. Kirvəyik, ata! Gəl səni bir öpüm, kirvə! 
Artıq  Həmdi  ilə  kirvə  də  olmuşduq.  Kirvəlik  qardaşlıqdan  irəlidi.  Kəndlilər  artıq  məni 
Həmdi vasitəsiylə tanıyırdılar: 
- Müəllimi çağırın gəlsin. 
- Hansı müəllimi? 
- Həmdinin kirvəsi müəllimi... 
Həmdi ilə kirvə olandan sonra daha artıq mehribanlaşdıq. Həmdi hər gün kirvəsini ziyarətə 
gəlirdi. Bəzən də qolumdan tutub məni çay içməyə aparırdı. 
-  Ya  sən,  ya  mən,  atam,  fərqi  yoxdu.  Biz  sənnən  qardaşıq,  mənim  evim  sənin  evindi…  - 
kirvəm deyirdi. 
Rüb tətili idi. Rüblükləri uşaqlara paylayıb məmləkətə getdim. Evdə istifadə edilməyən ağ-
qara bir televizor və kiçik maqnitofon vardı. Tətildən qayıdanda televizoru və maqnitofonu götü-
rüb kəndə gətirdim, kirvəmə verdim. Şəhərdən bir antena, bir neçə də “qəmli kaset” almışdım. 
Kirvəm  artıq  kənddəki  tək-tük  televizor  sahiblərindən  biriydi.  Axşamlar  televizora  baxır,  gün-
düzlər qəmli kasetləri dinləyirdi. Kəndlilər: 
- Allah üzünə baxdı Həmdi atanın, müəllimnən kirvə oldu, - deyirdilər. 
Şəhərə maaş almağa gedəndə kirvəmə bir şapka da aldım. Səhərisi gün Həmdi başında şap-
ka, əlində bıçaq bir xoruzu tutub gətirərək mənzilimin ağzında bitdi. 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
- Bu nədi, kirvə? - dedim. 
- Xoruzdu, kirvə, kəsəcəyəm, - dedi. - Sən yeyəcəksən, atam, sənə qurban. 
- Eləmə, Həmdi, kəsmə, kirvə! 
- Qardaşımın yemədiyi xoruzu neynirəm, atam, kökü kəsilsin. 
- Eləmə, kirvə, dayan… 
Həmdi məni eşitmədi, pilləkənləri enənə qədər xoruzun başını bədənindən ayırdı. 
Kirvəmin qəlbi dəniz kimi genişdi. Mən nə etsəm Həmdi o tərtəmiz ürəyini ortaya qoyurdu. 
Neynəsəm də onu üstələyə bilmirdim. 
İş inada düşdü, kirvəmlə bir yarışa girdik... 
Mən qəmli bir kaset, kirvəm bir qazan qatıq, mən dəftər, qələm, kirvəm bir torba qoz, mən 
bir qutu ülgüc, o beş litr süd, mən portağal, naringi, kirvəm kömbə, yarma, mən köynək, pencək, 
kirvəm böyük bir qoç... verirdi. 
Beləcə Həmdi kirvə ilə baharı gətirdik. 
Havalar istiləşmiş, Həmdi kirvə kəndin qoyunlarını otarmağa başlamışdı. Kirvəm səhər na-
mazından sonra kəndin  qoyunlarını toplayar, kəndin  kənarındakı  mənzilimin qarşısından keçər-
kən mütləq ayaq saxlayar, mənə baş çəkmədən dağa getməzdi. Mən artıq kirvəmin otardığı sürü-
nün sağını-sağmalını, kökünü-arığını, quzusunu, qoçunu tanıyırdım. 
Kirvəm hər gün dan yeri ağararkən gəlir, mənzilimin dəmir qapısını var gücüylə vurur, də-
mir qapım güm-güm gumbuldayırdı. Hər gün kirvəm məni beləcə oyadırdı. 
- Kirvə, etmə, eləmə, - desəm də Həmdi söz anlamırdı. 
- Biz sənnən qardaşıq, atam. Gəl bir öpüm, - deyir, məni öpməmiş getmirdi. 
Kəndin sürüsünü artıq birlikdə güdürdük. Həmdi hər səhər sürünü yığıb mənzilimin qarşı-
sından keçərkən dəmir qapımı gurultu ilə vurur, məni də oyadırdı. 
- Gümmm, gümmm, gümmm... 
- Kimdi?.. 
- Mənəm, kirvə, aç. 
- Nə var, Həmdi? 
- Qardaşıma iki yumurta gətirmişəm. 
- Qapının ağzına qoy, götürərəm, Həmdi. 
- Olmaz, kirvə, qapını aç, səni bir öpüm gedim, biz sənnən qardaşıq, atam. 
*** 
- Gümm, gümmm… 
- Kimdi?.. 
- Kirvə, mənəm, aç. 
- Nə var, kirvə?.. 
- Qatıq gətirmişəm, atam… 
*** 
- Kimdi?.. 
- Mənəm, kirvə… 
- Yenə nə var, Həmdi? 
- Qardaş, sovxa televizor pozuldu, heç nə göstərmir, atam, qarlayır. Güzgü kimiydi, sovxa-
ya nə oldu, atam. Şahin müəllimə bir söylə, kirvə, sənə qurban. 
- Yaxşı, kirvə, axşam Şahin müəllimlə gəlib baxarıq. 
*** 
- Kimdiiii?.. 
- Mənəm, kirvəəə… 
- Yenə nə oldu, kirvə?.. 
- Atam, maqnitofon lentanı dolaşdırdı, qəmli kasetim xarab oldu, kirvə. 
- Kirvə, ver mən düzəldərəm, axşam gəlib götürərsən. 
*** 
- Gümmm, gümm… 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
Artıq “kimdi?” - deyib soruşmurdum. “Nə var, kirəəə?..” - deyib içəridən kirvəmə səslənən 
kimi quzusundan yenicə ayrılmış mənzilimin bağçasındakı qoyunlar Həmdidən əvvəl cavab ve-
rirdi: 
- Nə var, kirvəəəə?.. 
- Məəəəəə, məəəəəə… 
O səslərin arasından Həmdi məqsədini bildirirdi: 
- Qardaşıma tütün gətirdim, al bunu çək, kirvə. 
- Mən tütün çəkə bilmirəm, öskürdür, kirvə, sağ ol. 
- Zəifin gətirmişəm, kirvə, al çək, öksürtməz, qurban. 
*** 
- Nə var, kirvəəəəə?.. 
- Dünən bir qoyunum öldü, kirvə. 
- Canın sağ olsun, kirvə. 
*** 
- Gümmm, gümmmm… 
- Nə var, kirvəəə? 
- Bizim it altı bala doğdu, birini sənə gətirdim, qapında hürsün, kirvə… 
- Yenə nə oldu, Həmdi? 
- Dünən səhər tütün gətirdiyimə görə hirsləndinmi, kirvə? 
- Hirslənmədim, Həmdi. 
- Onda al bu tütünü də çək, kirvə, zəifin gətirmişəm. 
*** 
Həmdi bir səhər yenə erkəndən gəldi. Qapını vurmamış açdım. 
- Vayy! Erkən qalxmısan, kirvə, - dedi. 
- Öyrəndim, kirvə, ver, - dedim. 
Əlində təzə bişmiş bir neçə çörək vardı, mənə verdi. 
- Axşam gəl, kirvə, səninlə danışacağam, - dedim. 
- Yaxşı, atam, - dedi, məni öpdü, qoyunları haylayıb getdi. 
Axşam kirvə gəldi. Uzun-uzadı izah etdim: 
- Kirvə, qurban, daha mənə heç nə gətirmə, bir şeyə ehtiyacım olsa, mən özüm sənə söylə-
yərəm. Ya da Bağdada deyərəm, o, məktəbə gələndə gətirər. Yaxşımı? 
- Yaxşı, kirvə, - dedi. Həmdi ilə razılaşdıq, məni qucaqlayıb öpdü... 
Çay içirdik. Kirvəmin gözü küncdəki cütkasetli maqnitofona sataşdı. 
- Vayy! Kirvə, qurban, bu nədi? - dedi. 
- Maqnitofondu, kirvə, kaseti qoyursan, oxuyur, - dedim. 
- Vayyy! Necə oxuyur, kirvə, mənim maqnitofonum kimi? 
- Bəli. 
- Kirvə, bir oxut, qurban. 
- Yaxşı. 
Kaseti qoyub maqnitofonu işə saldım. Kasetdən uzun, qəmli bir hava başladı. 
- Oğlan, atam, - kirvə dedi, - bu kaset çox qəmliymiş, qardaş, bu kaseti mənə ver. 
Kaseti təzə almışdım. Hələ bir-iki dəfə dinləmişdim, çox dinləmiş olsaydım, o saat verər-
dim. 
“Bir neçə gündən sonra gəl, bir az dinləyim, sonra sənə verərəm,” desəm, Həmdi hər səhər, 
“kaseti dinlədinmi, kirvə” deyə gələcəkdi. Onsuz da bu kaseti Həmdiyə verəcəkdim, amma o an 
verməyə ürəyim gəlmədi. Həmdini qırmaq istəməsəm də vermədim. 
Maqnitofonu bağladım, digər gözündəki kaseti çıxardıb Həmdiyə verdim. 
Gec idi, kirvə kaseti alıb evinə yollandı. Gecə yarısıydı, yuxuya təzə getmişdim ki, mənzili-
min qapısı gürultu ilə döyüldü. 
“Bahoo!”, dedim. Qapını çox vurmasın deyə yataqdan atılıb qaçdım. 
- Kirvəəə! Aç qapını, qurban! 
Gələn Həmdi idi, içəridən səsləndim. 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
- Nə var, kirvəəəə? 
- Kirvə, bu kaset mənim evimdə qəmli oxumur, atam. 
- Niyə qəmli oxumur, Həmdi? Oxuyar… 
- Nə bilim, atam, “hoppa, hoppa, şinanay, şinanay” oxuyur, səs də o səs deyil, atam, bunu 
bir qız oxuyur. 
Güldüm, özümü zorla saxlayırdım. 
-  Gəl,  kirvə,  keç  içəri,  -  dedim,  kaseti  əlindən  aldım.  O  tərəf-bu  tərəfinə  baxdım. 
Maqnitofona  saldım.  Həmdinin  qəmli  dediyi  kaset  digər  gözdəydi.  Həmin  kasetin  olduğu  yeri 
basdım. Uzun, yanıqlı bir hava başladı. 
- Vayyy! - kirvəm dedi, gözləri güldü, - çox şükür, atam, pozulmayıb. 
- Bax, qəmli oxuyur, qorxma, pozulmaz, - dedim. 
- Oğlan, kirvə, burada qəmli oxuyur, bizim evə gedəndə başqa bir şey oxuyur, qardaş. Sov-
xa yerinimi bəyənmir? Bu necə işdi, atam! 
- Götür apar, daha qəmli oxuyacaq, kirvə. 
- Sağ ol, qardaş. 
Maqnitofonu bağladım. Həmdinin bir az əvvəl gətirdiyi kaseti çıxardıb təkrar ona verdim, 
yola saldım. 
Dan  yeri  söküləndə  dəmir  qapım  döyüldü.  Öyrəncəliydim.  Heç  nə  soruşmadım.  İçəridən 
qışqırdım: 
- Nə var, kirvəəə? 
- Kirvə, kaset yenə qəmli oxumur. Neyniyək, kirvə? 
Gülməkdən danışa bilmədim. Az sonra içəridən yüksək səslə qışqırdım: 
- Mən evdə deyiləm, kirvəəə! 
- Vayyy! Qardaş, bəs hardasan? 
- Şahin müəllimgildəyəm. 
Həmdi çaşdı: 
- Allah, Allaaah! Kirvənin səsi gəlir, amma özü evdə yoxdu. Bu necə işdi, atam? Dayan bir 
gedim Şahin müəllimgilə baxım, - deyə deyinərək getdi. 
Şahin Türk dili müəllimi idi. Elektrik işlərindən də başı çıxırdı. Kəndlilərin bütün elektrik 
işlərini o görürdi. Radio, televizor, kaset,  maqnitofon  - hamısını təmir edirdi. Ürəyi  yumşaqdı, 
kimsənin xətrinə dəyməzdi. Amma vaxtsız narahatlığı da heç xoşlamazdı. Kəndlilər həftə sonun-
da təmir üçün səhər tezdən gəlib Şahin müəllimi oyadardısa çox qızardı. Kəndlilər çəkindiklərinə 
görə bəzən məni də özlərinə qoşar, Şahin müəllimgilə birlikdə gedərdik. Mən xahiş edərdim, sö-
zümü çevirməzdi, kəndlilərin hər işini  yerinə yetirərdi. Şahin müəllim mənzilimin  yaxınlığında 
kərpic bir evdə qalırdı... 
Həmdi pilləkənləri enib yola düzəldi. Pəncərədən arxasınca baxırdım. Kirvə döngəni dönüb 
gözdən itdi. 
Bir azdan Şahin müəllimin fəryadı səhər küləyinə qarışıb kəndin üzərinə yayıldı.  Şapkası 
düşmüş  Həmdi kirvə pərişan halda qaçırdı. Arxasınca  gecə köynəyində  yataqdan qalxan Şahin 
müəllim əlində odun parçası gəlirdi. Oduna hədəf olmamaq üçün mənzilimə yan alan kirvə karı-
xıb yaxınlıqdakı gölməçəyə düşdü. Qalxıb üstünü-başını təmizlədi. 
Az sonra qapım yenidən vuruldu. Kirvəm qapının ağzında qaranəfəs olmuşdu. Qapını aç-
dım, heç nədən xəbərim yoxmuş kimi soruşdum: 
- Nə oldu, kirvə?.. 
- Oğlan, kirvə, - dedi, - Şahin müəllimgildə yoxsan, atam, hardasan, düzünü de?.. 
 
 
Türkcədən çevirən: Eyvaz Zeynalov 
 
 
 
 
 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
 
 
 
Soyuq yuxu 
 
 
(Hekayə Türkiyədə 2011-ci il Yunis Əmrə hekayə yarışmasında birinci yeri qazanıb) 
 
Qaranlıqdı.  Gecəni  ürpərdən,  qara  boşluğun  qatran  pərdələrini  cıraraq  əks-səda  verən  bir 
zəng  səsi  eşidilir.  Axşamdan  başlayan  külək  bir  müddət  sanki  zəng  səsini  dinləyir,  ani  olaraq 
qanadlarını salıb dayanır, süzür... 
Pansionatın binasının beton divarlarını aşan o səs yaxınlıqdakı Cincavat çayının uğultusunu 
da batırır və bu dəli çayın boz-bulanıq sularına qarışaraq qara bir ilan kimi axıb gedir. 
Zəng səsinin ardınca koridorlarda bir qaçışma başlayır. Aşağı mərtəbədən beton döşəməni 
aramsız döyən taxta ayaqqabı, yalın ayaq səsləri və artaraq uşaq pıçıltılarını udan şkafların qapı-
larının cırıltıları gəlir. 
Gündüzlər zamanı dilim-dilim bölən bu səs on dəqiqəlik bir tənəffüs, ya da qırx dəqiqəlik 
bir dərs, gecələr isə səssizliyə dəvət, "kameralara!" çağırışıdı. Uşaqların hamısı bu çağırışa boyun 
əyir. Zəng səsi onlara yaxşı tanışdı, nə məna verdiyini əzbərdən bilirlər. Bir azdan çarpayıların 
soyuq, dəmir tutacaqlarından yapışıb yataqlarına qalxacaqlar. Sükut içində üzən kameralar qəbi-
ristanlığa dönəcək. Yüzlərlə uşaq ədyallara bürünüb ana nəvazişindən uzaq, qəmli bir yuxuya ge-
dəcək. 
Sonra bir quş leysanı başlayacaq. Narahat quşlar uçuşacaq havada. Qaya göyərçinləri, göy 
qumrular, yaşılbaş sonalar, telli durnalar, qızlarquşular… 
Uzaq  dağ  kəndlərindən  qadınlar  quş  donunda  qanad  çalaraq  gələcəklər.  Əvvəl  pansionat 
binasının damına qonacaqlar, sonra pəncərələrin taxtalarına... Qaranlıqda quşlar pəncərələrə çır-
pılacaq. Kimi tapdığı balaca bir boşluqdan səssizcə bir uşağın yuxusuna girəcək, kimi də ürkək 
baxışlarıyla səhərə qədər donub qalacaq havada. 
Dan yeri ağaranda bir zəng səsiylə uşaqlar təzədən yataqlarından sıçrayıb qalxacaq və quş-
lar bu səsdən hürkəcəklər. Qarlı dağlara doğru uçub gedəcəklər... 
Su kranları bir-bir açılır. Alaqaranlıq koridorlar su səslərini udur. Otaqlardan koridora sızan 
zəif işıqlar da ayazlı gecənin qolları arasında donub ölür. 
Pansionatın binası qaranlıq, kimsəsiz, koridorlar boş, səssiz, dilsiz, divarlar çılpaq, soyuq-
du... Müəllim otağında təkəm. Külək ağacları yolmaşdıyaraq pəncərələrdən qəzəblə keçir... 
*** 
Növbətçi qalan günü insanı məngənə kimi sıxan bu soyuq, quru, ölü bənizli solğun divarlar 
arasında son zənglə birlikdə işıqlar sönən kimi qoca bir qadın tutur əllərimdən. Anamdı, nənəm-
di, seçə bilmirəm. Külək o qadının ətəyini oynadır, ətəyi üzümə toxunur. Bir əlim onun əlindədi, 
əlimi buraxmır. Arxasınca qaçıram. Gedirik, qaranlığı yara-yara gedirik. O qadın məni illər öncə-
ki divarları əhəng suvaqlı, beş uşaqlı kərpic bir evə aparır. O kərpic evin ən böyük oğlu mənə şe-
irlər  oxuyur,  nağıllar  danışır.  Gözlərimi  yumub  dinləyirəm  və  otuz  il  əvvəlki  səsləri  eşidirəm. 
Əvvəl  qulaqlarıma  qırıq-qırıq  sətirlər  gəlir:  kişnəyən  qara  atlar,  şappıldayan  qırmanc,  qıvrılan, 
açılan, uzanan yollar, o yolların çatdığı viranə bir karvansara və o karvansaranın divarları, külə-
yin qarşısında quru yarpaqlar kimi əsən bir adam... 
…Sonra illərin o üzündən, zülmət qaranlıqlar içindən gözlərimin önünə nağıl qəhrəmanları 
sıyrılıb gəlir, hamısını görürəm. Əl uzatsam, toxunacağam. Suyun qabağını kəsən, iriaddımlayan, 
dağyelləyən, yerdinləyən, yerin yeddinci qatındakı divlər, ağlayan pəri, bəxtsiz şahzadə, qan-irin 
axan Çatalçeşme, ulu  ağaclar, dəli sular, kor quyular, nəhəng saraylar və qanadları  göyü örtən 
Anka*… 
Özümə  yer  tapmıram.  Bilmirəm  haradayam.  Otuz  günəş  ili  uzunluğunda  bir  ipin  ucuna 
bağlanıram. O ipin digər ucu əlçatmaz, ünyetməz bir yerə bağlıdı. İllər öncəsinə gedib gələn, bö-
yük bir boşluqda hey yellənən bir kəfkirəm... 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
Birdən gecələri o kərpic evin otaqlarında dinlənilən şeirlər, nağıllar uzaqlaşır, itir. Mən o 
evin kiçik otağında lap yalqız qalıram. Sonra səhər açılır. Böyük qardaşım sübhdən atamın əlin-
dən tutub gedir. Gedir. Mən hələ də əlimi buraxmayan qoca qadının əlindən xilas olub onların 
ardınca qaçıram. Mavi, sınıq-salxaq bir mikroavtobus toz dumanı içində uzaqlaşır. 
"Böyük qardaşım getdi! Böyük qardaşım getdi!", - deyə yerə uzanıb ağlayıram. 
O qoca qadın: "Gələcək, ağlama!", - deyir, məni ovutmağa çalışır. Ona inanmıram. Anamın 
atama  söylədiyi  giley  dolu  sözlər  qulaqlarımda  cingildəyir:  "Barmaq  boyda  uşağı  qürbətə  atıb 
gəldin." Atam cavab vermir. 
Hər gecə "Böyük qardaşım niyə gəlmədi?", - deyə soruşuram. Qoca qadın həmişə eyni ca-
vabı verir: "Pansionata getdi, məktəb bitsin, gələcək. Sən yat, yat!" 
...Və qaz lampası sönür. Qoca qadın bir xəyal kimi çıxıb gedir. Kərpic evin bütün otaqların-
da qara  bir hayula  gəzir. Dəli  külək dayanmadan uğuldayır, pəncərələri  titrədir.  Qorxaraq  yata-
ğıma girib yorğanı başıma qədər çəkirəm. Az sonra ağacları kökündən çıxardan div dişlərini iti-
ləyib gəlir və yatağıma əyilib şüşələri titrədən səsiylə soruşur: "Kim yatmış, kim oyaq?" 
Yatsam, səs verməsəm div məni  yeyəcək. Sonra  iri bir ağacı  kökündən  çıxardıb  dişlərini 
qurdalayacaq. Divin dişləri arasından bir-bir qanlı qollarım, qıçlarım töküləcək. 
Div dişlərini bir-birinə sürtür. Sanki göy guruldayır və təzədən soruşur: "Kim yatmış, kim 
oyaq?" Qorxudan titrəyərək cavab verirəm: "Nənə! Hamı yatmış, bir mən oyaq..." 
Div donquldanaraq gedir. Mən yorğanın altından başımı çıxardıb gözlərimi tavana dikirəm. 
Otaqdakı  əşyalar  əyilib  bükülür,  qəfildən  şəklini  dəyişir.  Divin  dişləri  tavandan  asılan  yabaya 
dönür. Ocaqdakı son közlər divin qanlı ağzıdı... 
"İnsan ətinin  iyi  gəlir!  İnsan ətinin  iyi  gəlir!", -  deyə divin uşaqları  üstümə qaçır.  Böyük 
qardaşımı axtarıram. Döşəyimin sağ yanı boşdu... Əllərimlə yastığı yoxlayıram, boşa çıxır, ürə-
yim sıxılır. Qaranlıq gecələrdə məni qorxu-hürküdən azad edən o səs yoxdu. Əllərimi o qızıl saç-
lı qoca qadının əllərindən qurtarıb yavaşca müəllim otağına dönürəm. Bu an hər yan yalnız pan-
sionatdan ibarət olur. Bütün təkliklər, qorxular, həsrətlər... sislər, duman içində, uzaq bir qürbət-
də buğlanır, buğlanır və otağıma yağır. Ağlayıram. Qaranlığı parçalayan o zəng səsi hələ qulaq-
larımdadı. Kameraların işığı sönəndə masaya qoyduğum kitab orda eləcə durur. Kitaba könülsüz 
baxıb gözlərimi pəncərəyə, uzaq qaranlıqlara dikirəm. Nə o qoca qadın, nə kərpic ev, nə pansi-
onata gedən böyük qardaşım, nə də ağlayaraq tozlu yollarında qaldığım o kənd... heç biri yoxdu. 
Hamısı tünd bir qaranlıqda, keçmiş zamanda itib-batıb. Kameralardakı uşaqların qardaşlarını dü-
şünürəm.  O an bədənim  yüz parçaya bölünür və parça-parça uzaq dağ kəndlərinə səpələnirəm. 
Göydə bulud narahatdı, yerdə ağaclar… Sərt bir külək əsir. Bütöv Ay buludlu gecəni zəifcə işıq-
landırır.  Buludlardan  sıyrıldığı  zaman  Təkəldinin  (dağ)  zirvəsində,  dik  qayalıqlarda  gümüş  bir 
tac kimi parıldayır. Buludlar gündüzlər qardan gəlinliyinin ətəklərini düzənliyə sərən Təkəldinin 
üzünü qara bir duvaq kimi örtüb. Pansionatın şüşələrinə qədər uzanan akasiyanın zərif budaqla-
rını bir-bir yerə əyən külək pəncərələrdən muğam üstdə inləyən bir tar səsi kimi keçir. Üşüyü-
rəmmi, qorxurammı, bilmirəm. Bədənimdə buz kimi bir əl gəzir. Dişlərim bir-birinə dəyir, ürpə-
nir,  titrəyirəm.  Akasiyanın  budaqları  bir  qədər  aralıdakı  kiçik  söyüd  ağacına  doğru  qırılanacan 
əyilir, söykənir və təkrar dikəlir. Bu dəli külək nə vaxt əssə bu akasiya həmişə kiçik söyüd ağa-
cıyla dərdləşir. Bəlkə də tələsirmiş kimi dördnala çapan və uğuldadıqca ağacların incə, nazik bu-
daqlarını şax-şax qoparıb yerə tökən küləkdən şikayət edir, kim bilir... 
Eni-uzunu bir neçə addımlıq otaqda gəzişirəm. Dörd bir tərəf beton, bir masa, bir yataqdı... 
Gecə arşın-arşın uzanır və ona yoldaşlıq edən bir hüzn durmadan artır. Təklik məni dirhəm-dir-
həm xırdalayır. Masaya yönəlirəm və yenidən kitabın səhifələrini çevirirəm. 
Atasını gözləyən bir uşaq... Kameralardakı uşaqlara bənzəyir. Dirənə-dirənə kəndin yaxın-
lığındakı yüksək bir təpəyə dırmaşır. O təpə, zirvəsi qarlı, gümüş taclı Təkəldi olmalıdı. Min bir 
ümidlə o təpəyə çıxan o uşağa qoşuluram. Onunla birlikdə çölnoxudu bitkisindən, otlardan yapı-
şaraq qan-tər içində zirvəyə çatmaq, əlimi müşahidə borusu kimi gözlərimə tutub uzaq üfüqlərə, 
sislər içindəki gölə, o göldə üzən ağ gəmiyə baxmaq, atama əl eləmək istəyirəm... 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
Yox, alınmır. Kameralardakı uşaqlar arxamdan çəkir. Kim bilir onlar hansı təpələrə dırma-
şır, hansı yaylaqlara gedirlər. Qalxıram. Çöldə ulayan külək ayaz diliylə içimi yalayıb keçir. İçim 
sızlayır. Birdən qıçlarımın taqəti kəsilir. Təpəyə çıxa bilmirəm. O uşağı kitabın səhifələri arasın-
da  qoyub  qayıdıram.  Gözüm  divardakı  saata  sataşır.  Gecə  yarısıdı.  Dəqiqələr  ağır-ağır  sonrakı 
gündən dəm almağa başlayır. 
"Şagirdlərə daha bir dəfə baş çəkmək lazımdı", - deyə öz-özümə söylənib ağır, yorğun ad-
dımlarla kameralara doğru gedirəm. Üst mərtəbədən, qızlar kamerasından zəng səsi kimi cır bir 
qadın səsi eşidilir. Koridorlar ana səsinə heç bənzəməyən bu səslə oyanır, sanki diksinir. Nazan 
xanımın dişlərinin qıcırtısı belə eşidilir. Bir div kimi donquldanır. Hirslənir, əvvəl bir uşağın sifə-
tinə  şillə  vurur,  sonra  səsi  boş  koridorlarda  əks-səda  verir:  "Sus!  Zırıldama!  Gecənin  bu  vaxtı 
ananı haradan alım? İndi yatağa get! Bir daha gözümə görünmə! Burda bircə qoyun iyi, gübrə iyi 
çatmır! Təbii, yata bilməzsən!" 
... 
Uşaq deyəsən nəyisə izah etməyə çalışır. Nazan xanım bir neçə saniyə susub yenidən qışqı-
rır: "Kəəəs! Otağına! Tez!" 
Nədənsə Nazan xanımla məni eyni günə salırlar, həmişə birlikdə keşik çəkirik, gecə o, qız-
ların mərtəbəsində qalır, mən oğlanların. Səbəbini bilmirəm, uşaqlar hələ başını yastığa qoyma-
mış Nazan xanım özünü yatağa atır, yuxu bir qarabasma kimi gözlərinə çökür və işıqlar sönər-
sönməz yuxuya gedir. Aydın eşidilən bir uşaq ağlaması yuxusunu qaçırır. Hiddətli, hirsli, qızğın-
dı... Azğın sular kimi guruldayır, köpürür. Uşaqlar bu selin qarşısına çıxmamağı öyrənənə qədər 
bir neçə dəfə sulara qərq olurlar. 
Nazan xanım sanki mənə də qışqırır, bir müddət eləcə donub qalıram. Səslər kəsilincə yeni-
dən addımlayıram. Boş, səssiz koridorda əks-səda verən ayaq səslərim şam işığındakı əşyaların 
kölgəsi  kimi  uzanır,  böyüyür.  "Takk...  takk…"  ayaq  səslərim  qaranlıqda  çoxalır.  Məni  vahimə 
basır, sanki arxamca divlər gəlir. Və birdən dönüb arxama baxıram. Kimsə yoxdu. Qorxum dağı-
lır, düşüncəm dəyişir və daha diri, daha sərt addımlarla irəlləyirəm. O an sanki həbsxanadayam, 
bir həbsxana gözətçisiyəm… 
Bu məktəb, bu pansionat, bu çılpaq, soyuq divarlar və üzünü turşutmuş həbsxana gözətçilə-
ri... Kim bilir, bəlkə də bura yarı azad bir cəza evidi, uşaqlar da məhkumlardı. Səhər erkəndən 
qulaqlarda mişar kimi  işləyən bir zəng səsiylə qaçan  yuxular və bir zəng  səsiylə başlayan həbs 
həyatı... 
Zəng səsi…  Yataqlardan qalxın! Qaç! Əlini-üzünü  yu,  əyin-başını  geyin,  beş-beş düzlən, 
yemək salonuna keç! Çürük zeytun, köhnə pendir, metal stəkanda soyumuş çay və irəliki gündən 
qalma quru çörəklər... Sonra daha bir zəng səsi… Kitabını, dəftərini götür, beş-beş düzlən! İki 
ildir  tamamlanmayan  asma  körpünün  döşəli  əyri,  çürük  taxtalarına  qorxuyla  baxa-baxa  keç  və 
sıranı pozmadan beş yüz metr aralıdakı məktəbə get! 
Zəng səsi… Qırx dəqiqəlik bir hücrə həbsi: üçbucaq, kvadrat, düzbucaqlı, sahə, perimetr, 
hündürlük...  Kədəri böl, hüznü vur, həsrəti topla, qürbəti çıx... 
Zəng səsi... Beş dəqiqəlik azadlıq. Lakin azadlıq adına getdiyin hər yerdə: koridorlarda, pil-
lələrdə,  bağçada…  əli  dəyənəkli  gözətçilərin  qışqırıqları  eşidilir:  "Burada  gözləmə!"  "Qaçma!" 
"Danışma!" "Aşağıya en!" Aşağı enər-enməz daha bir zəng səsi, həyət gözətçilərinin bağırtıları: 
“Zəng çalındı!" "Oturma!" "Yellənmə!" "Danışma!" "Yuxarı çıx!" "Sinfə keç!" 
Və beş günlük bir təlimdən sonra açıq görüş günləri... Səhər erkəndən pansionatın bağçası-
na doluşan adamlar, qadınlar və beçə verən arılar kimi uzaq dağ kəndlərindən gələnləri  gözləri 
yuxulu dövrəyə alan oğlanlar, qızlar... Yolu bağlı kəndlərdən görüşə gələ bilməyən ana-ataların 
divar dibində çökmüş boynu bükük uşaqları... 
Gedirəm. Nazan xanımın dağıtdığı düşüncələrimi heç cür qaytara bilmirəm. Nədənsə oldu-
ğum məkandan kilometrlərlə uzağa düşürəm. Bəlkə bir azdan məhkumlar bu koridorlarda nəfəs-
liklərdən əllərini, başlarını uzadacaq, nəfəsliklərin qapağını barmaqlıqlara vuraraq qışqıracaqlar, 
bir üsyan başlayacaq və səslər bir-birinə qarışacaq: "Analarımızı istəyirik!" "Burada oxumaq is-
təmirik!" 
… 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
101 nömrəli kameranın ağzında dayanıram. Bütün işıqlar sönüb. Upuzun koridorun ortasın-
da yalnız bir lampa yanır. Koridoru  düz-əməlli işıqlandıra bilməyən lampanın zəif işığında ka-
meraya daxil oluram. Qapının ağzındakı çarpayılardan biri boşdu! Gözlərim böyüyür, zehnimdə 
bir-birinin ardınca min bir fikir dolanır. Bu soyuqda?.. Fərarilikmi?.. Ola bilməz, hələ çox bala-
cadılar. Amma… 
Əlimin yardımı ilə irəliləyir, çarpayılarda yatan uşaq məhkumları bir-bir yoxlayıram. Bir az 
aralıdakı  çarpayıda, bir  yastıqda əlim  iki uşaq başına dəyir. Kiçik  bir uşaq özündən bir-iki  yaş 
böyük  bir  uşağın  qoynuna  sığınmış,  yatır.  Gülümsəyirəm.  Bir  anda  bütün  qorxuları  yelə  verir, 
özümdən  qovuram.  Çarpayısından  fərarilik  edən  bu  uşaq  bir  əliylə  yatağına  sığındığı  uşağın 
əlindən tutmuşdu. İşıqlar sönəndə qorxur, bilirəm. Yataqda büzüşüb digər uşağa sığınması onun 
məktəbə hələ təzəcə  gəldiyini  anladır. "Qoy  yatsın!", deyirəm  öz-özümə, "bəlkə böyük qardaşı 
üçün darıxıb..." 
Növbəti kamera... Külək şüşələrdə ulayır... Qanad səsləri... Narahat quşlar pərvaz etməkdə. 
Bəlkə mən içəri girəndə hürküb havalanacaqlar. Bu kamerada, ikinci qatdakı çarpayıda bir uşaq 
yatağından  əməlli-başlı  sallanıb…  Adım  kimi  tanıyıram.  Bu  uşaq  indi  yamyaşıl,  bənövşəyi  çi-
çəkli  bir  yaylaqda  uçur.  Hər  yanı  çayır,  çəmən,  çiçəkdi...  Yanağında  məsum  bir  təbəssüm  var. 
Hərdənbir arxasına baxaraq qaçır. Onu qovan digər uşaqlar ona yetişə bilmirlər... Birdən üzü gə-
rilir, arxasınca gələn uşaqlar onu tutacaq. O, indi dərə ilə şırıl-şırıl axan çayın qarşıdakı sahilinə 
keçəcək. Gülür, daha sürətli qaçmağa başlayır, yataqda vurnuxur, indi atlanacaq... 
Gözlərimi yumub bu uşağın xülyalarına qapılıram. Qaçaraq dərə yatağına yaxınlaşıb onun 
əvəzinə qarşı sahilə atlanıram. Bədənim bir quş kimi yüngüldü, uçuram, ayaqlarım boşluqdadı. 
Yüksəklikdə başım fırlanır, yerə enmək istəyir, enə bilmirəm. Böyür-başımda çayır quşları, qa-
ranquşlar, kəpənəklər... Birdən bütün ağırlığımla yerə düşürəm. Düşdüyüm yer o dərənin sahilin-
dəki yamyaşıl çəmənlik deyil. Sərt, soyuq bir məkandı. O saat xülyalarım çəkilir. Yuxulu gözlə-
rimi böyük bir qaranlıqda açıram. Sarı, qırmızı çiçəklər, yaşıl əkinlər, bənövşəyi sümbüllər, qa-
ranquşlar,  kəpənəklər  yoxdu.  Bir  az  əvvəl  göydə  yanan  günəş  də...  Gicgahımdan  ilıq-ilıq  qan 
sızmağa başlayır. Əllərimi alnıma aparıram, əllərim qana boyanır. 
İkinci qat çarpayıdan düşmüş kimi gicgahım ağrıyır, sızlayır, döyünür… Uşağın çarpayıdan 
sallanan başını yavaşca yastığına qoyuram. 
Koridorun sağındakı son kamera... Hıçqırıqlarla boğulan bir uşaq səsi... "Ana! Anaa!" 
Tez qapının ağzına qaçıram, gözləyirəm. Koridorda küləyin o qorxulu səsindən və hərdən-
bir kameradan gələn bu səsdən başqa heç bir səs yoxdu. Uşaq təkrar inləyir: "Anaa! Anaa!" 
Akasiyanın yarı çılpaq budaqlarının kölgəsi qarşıdakı divara düşür. Divardakı kölgələr bir-
dən bir qadın silueti olur. Qadının arxasında da kiçik bir uşaq görünür. Qadının çiynində bir dər-
yaz var, dəryazın ucunda azuqə torbası... Qadın bir əliylə çiyninə atdığı dəryazı tutub, digər əlin-
də bir səhəng var. Akasiya əyildikcə kölgələr divarda titrəyir. Qadın  gedir, arxasına baxmadan 
gedir. Bu qadın, bu kamerada ağlayan uşağın anasıdı. Uşaq anasının arxasınca qaçıb qışqırır. Qa-
dın  eşitmir.  Akasiyanın  budaqları  titrədikcə  onların  arasından  kiçik  təpələri  aşırmış  kimi  əvvəl 
itib sonra yenidən görünür. Külək uğuldadıqca kiçik budaq əyilir, uşaq büdrəyib yerə yıxılır, son-
ra  qalxıb  təkrar  anasının  ardınca  qaçır.  Kiçik  addımlarıyla  ona  çata  bilmir.  Anasının  arxasınca 
ağlayaraq qışqırır: "Anaa! Anaa!" Bəlkə də divarda bu uşağın xəyalını görürəm. 
Ayaqlarımın ucunda içəri girirəm, səsin gəldiyi tərəfə yaxınlaşıram. Bir uşaq üzüüstə yastı-
ğa qapanıb. Çiynindən tutub yavaşca çevirirəm. Yatmayıb, qorxuyla yataqdan qalxır. Sonra hıç-
qıraraq ağlamağa başlayır. Səsimi qısaraq astadan soruşuram: "Niyə yatmırsan, oğlum?" 
Ağlayaraq cavab verir: "Annaaa! A-naa! Anamı…" 
"Yaxşı,  yaxşı! Ağlama, sakit ol! Yoldaşlarını oyadarsan. Madam  yata bilmirsən, qalx  gö-
rüm, gödəkçəni geyin, haydı, başmaqlarını da tax, mənimlə gəl!" 
Bu uşaqla digər kameraları birlikdə gəzirik, sonra mən qabaqda o arxada müəllim otağına 
gedirik. Otağa girəndə gözləri işıqdan qıyılır, gözlərimə baxa bilmir, davamlı şəkildə içini çəkib 
ağlayır.  Hıçqırıqdan  danışığı  boğulur,  nə  dediyi  anlaşılmır.  "Ağlama  görüm!  Ağlama,  sakit  ol, 
adın nədi sənin?" 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
İçini çəkir, kəkələyərək cavab verir: "Uh, uh... Mir Seyid." "Mir Seyid, hansı kənddən gəl-
misən?" "Aşağı Civanlıdan." "Neçənci sinifdə oxuyursan?" "Üçüncüdə." "Nazan xanımın sinfin-
dəmi?" "Bəli." "Bura nə vaxt gəlmisən?" "Dö, dö... dörd gündü." "Niyə başqa yoldaşların kimi 
məktəb  açılanda  gəlmədin?  Bax,  onlar  artıq  öyrəşiblər."  "Mən  kənddə  oxuyurdum."  "Demək, 
kəndinizdə  məktəb  var,  bəs  bura  nə  üçün  gəldin,  Mir  Seyid?"  "Məktəbimiz  vardı,  ıhıı,  ıhıı, 
ıhııı..." 
Ağlamaqdan danışa bilmir, sakitləşdirib bu yuxu fərarisini sorğu-suala çəkirəm: "Ağlama, 
Mir Seyid! Ağlama! Müəlliminiz yoxdu? Demək, təyinat alıb getdi, müəlliminiz gedincə məktə-
biniz də bağlandı." "Yox, müəllimimiz də vardı. Vardı, ıhıı, ıhıı, ıhhıı..." 
Mir Seyid tıxanır, boğulur, kəkələyir, danışa bilmir. Sinəsi enib qalxır, bir stəkan su veri-
rəm, udqunaraq içir. "Ağlama, Mir Seid! Bax, birinci sinifdə oxuyan uşaqlar belə artıq ağlamır-
lar.  Ağlama,  haydı  anlat  görüm,  niyə  kəndinizdə  oxumadın?"  "O,  o,  məktəbimizi  yandırdılar! 
Müəllimimiz  öldü!  Atam  da...  Iııhıhıhııı!.."  "Kim  yandırdı,  Mir  Seyid? Kim  öldür..."  "Atamı... 
Atamı..." "Yaxşı, Mir Seyid, yetər, ağlama!" 
… 
Otağa soyuq hava dolur. Bədənim quru budaqlar kimi titrəyir. Külək qulaqlarımda küyül-
dəyir, fırtına qopur, qasırğaya dönür. Bu an ağaclar yarpaq-yarpaq sovrulur, dağlar daş-daş ovu-
lur. Ulu dağlar, əngin düzənliklər, sərin yaylaqlar, güllə səsləri önümdən keçib gedir. Bütün dərə-
lər qan olub içimə axır. Mir Seyidə tərəf dönürəm: "Mir Seyid, ağlama, haydı, sakit ol artıq! Sən 
indi yat, yat! Səhər danışarıq, olarmı?" "Xeyr, mən orada yatmayacağam, mən bu məktəbdə oxu-
mayacağam, mən kəndə gedəcəyəm." "İstəsən burada, bax, mənim yatağımda yat. İşığı da yanılı 
qoyaram, olarmı?" "Xeyr, mən yatmayacağam, kəndimizə gedəcəyəm." "Amma indi gecədi, həm 
də yollar bağlıdı, yollar açılanda səni göndərərəm gedərsən." "Xeyr, səhər açılanda gedəcəyəm." 
Mir Seyid tez yola gələnə, yıxılıb yatana oxşamır. Tay-tuşlarına baxanda güclü, qüvvətlidi, 
iri əlləri, ayaqları var, dağ uşağıdı. Onu yatırtmaq üçün aşılmaz, mərhəmətsiz dağlara aparmaq, 
sarı,  bənövşəyi  çiçəkli  yaylaqlarda  başını  qatmaq,  dik  qayalardan,  üsyankar  dərələrdən  keçirib 
kərpic evli viran kəndlərdə gəzdirmək, yaxşıca yormaq lazımdı… 
"Mir Seyid, kəndiniz buradan görünürmü?" "Yox, görünmür, çox uzaqdı..." "Mənim kən-
dim də çox uzaqdı,  Mir Seyid", öz-özümə deyirəm. "Kəndinizin  dağları  da görünmür, Mir Se-
yid?"  "Onlar  görünür."  "Haydı,  gəl!  Səninlə  üst  mərtəbəyə  çıxıb  pəncərədən  baxaq,  kəndinizi 
mənə göstər, görüm ha tərəfdədi" "Yaxşı." 
Dördüncü mərtəbəyə qalxırıq. Sol tərəfdə gövdəsi zülmət qaranlıqda itmiş, qarlı zirvəsi ay 
işığında parıldayan və qaranlığın  içində bir buz  kütləsi  kimi  yüksələn Ağrı dağı...  Ağrının  yan 
tərəfində  ağ  saçlarını  səmaya  doğru  uzatmış  Zor  dağları...  Dağların  qoynunda  tək-tük  işıqlar 
yanır.  Yaxın  kəndlərdən  gələn  it  hürüşləri  küləyin  səsinə  qarışır.  Cincavat  çayı  bütün  səsləri 
köpüklü  sularına  qatır,  özüynən  uzaqlara  aparır.  Gözlərimi  bütün  heybətiylə  gecənin  sinəsini 
yarıb göyə yüksələn Ağrı dağından ayıra bilmirəm. Heyrətdəyəm. Xəyala dalmışam. Mir Seyid 
yavaşca səslənib xəbərdarlıq edir: "Müəllim, kənd o tərəfdə deyil, bu tərəfdədi!" "Eləmi?" 
Başımı çevirib Mir Seyidin boy verib böyüdüyü dağlara baxıram. Əliylə sağ tərəfdəki dağ-
ları göstərir: "Bizim kənd bax, ordadı, müəllimim. Təkəldinin arxasında. Qışda kimsə bizim kən-
də gedə bilmir, maşınlar çıxa bilmir. Kəsə bir yol var, amma gərək atla gedəsən. Atam o yoldan 
gəlirdi. Yay olsa, mən də ordan gedərəm, mən heç qorxmuram, yolu da tanıyıram." 
"Kədərlənmə, Mir Seyid, bahar gələndə gedərsən. Bax, sizin kəndin maşınları buradan qal-
xır, səni maşına mindirərik, gedərsən." "Bizim kəndin maşını yoxdu. Hamı kənddən köçüb, dörd-
beş dənə ev qalıb." "Olsun, sizin kəndə  yaxın, digər kəndlərin  maşınına  mindirərik, gedərsən." 
"Qazilərəcən maşınla getsəm, oradan kəndə piyada gedə bilərəm, yaxındı." "Amma indi getmək 
olmaz, Mir Seyid, bahar gələndə..." "Amma bahara hələ çooox var." "Olsun, sən məktəbə alışar-
san, onda tez gələr." "Yox, tez gəlməz." "Gələr, gələr, bu qar ərisin, dərhal gələr." "Atam sağ ol-
saydı,  qışda  belə  atla  gələ  bilərdi.  Atam  ölməsəydi…"    Udqunaraq  davam  edir,  sözlərini  çətin 
tamamlayır: "Mənə velosiped alacaqdı…" 
Cavab verə bilmirəm. Dilim dolaşır. "Mir Seyid, sizin kənd yayda çox gözəl olur, elə deyil-
mi?" "Bəli, amma qışda da gözəldi. Bir bizim kəndə gəlin, çox gözəldi..." 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
Mir Seyid hələ indidən yaylağın qarı-ayazı, qışı-baharı, qurdu-quşu, çiçəyi, böcəyi, otu, ti-
kanı üçün darıxdığını anladır. Altun çiçək, bənövşəyi süsən, qız kirpiyi, gəlincik, göybaş, bənöv-
şəyi  çiçək…  Çiçəklər  dərələrdə,  təpələrdə,  qarın  tutmadığı  daldalarda,  dağın  koğuşlarında  boy 
verib açır. Dəvədabanı, kəklikotu, yovşan, çobanyastığı... bütün otlarla birlikdə torpağı yarıb üzə 
çıxır. Qanqal, şəkər tikanı, çölnoxudu, dəvətikanı, cürbəcür otlar... Kəndə doğru gedir, tozlu yol-
larla qaçır, heç bir tikan ayağına batmır… Və quşlar. Dağların, yaylaqların quşları: Mir Seyid ya-
şılbaş sonalarla, qızıl rəngli anqutlarla,  telli durnalarla sulara enir və bir xınalı kəklik sürüsünə 
qoşulub dağlarda süzür. Artıq ağlamır, amma gözləri hələ nəmlidi, gözləri par-par parıldayır Mir 
Seyidin. Düşünürəm  ki,  indi  yatmağa razı  olar:  "Haydı,  Mir Seyid,  kameraya,  yatağına  gedək! 
Bir az da orada danışaq!" "Yaxşı, amma yayda bizim kəndə gələcəksən!" "Olar, gələrəm." 
Pillələri tələsə-tələsə enirəm. Arxamca başmaqlarını şappıldadaraq gəlir. Uşaqlar dərin yu-
xudadılar. Kameraya giririk. Mir Seyid dəmir tutacaqlardan yapışaraq yatağına çıxır, ədyalını üs-
tünə çəkir. Artıq bir neçə sual da versəm yatacaq. "Demək, sizin kəndin dağlarında çoxlu kəklik 
olur?" "Bəli, qar çox yağanda atam kəklikləri əllə tuturdu." "Eləmi?" "Təbii." "Necə? Kəkliklər 
uçmur?" "Qar çox yağanda uça bilmirlər." "Onda de görüm atan kəklikləri necə tuturdu?" "Qar 
çox yağanda kəkliklər yem tapa bilmirlər, düzdümü?" "Bəli." "Yem tapa bilməyəndə kəndə gə-
lirlər. Qanadları da qardan islanır. Qanadları islananda uça bilmirlər. Atam kəklikləri qovub yo-
raraq tuturdu. Atam sağ olsaydı, mənə velosiped alardı, müəllimim..." 
Mir  Seyid  yayda  kəndə  getsəm,  məni  atasının  atına  mindirəcək.  Söz  verir.  Atasının  çox 
gözəl bir atı var. Mən ata minib dördnala çapacağam, o da velosipedinə minəcək, ötüşəcəyik. 
Səhərə  az  qalır.  Axşamdan  bəri  hədə-qorxu  diliylə  danışan  külək  sakitləşməyə  başlayıb. 
Mir  Seyidin  səsi  az  eşidilir,  göz  qapaqları  ağırlaşıb,  yorulub.  Bədəni  soyuq  yataqda  yatır,  ruhu 
düşür yollara, dağların ətəyindəki o kəndə doğru uçur. Bəlkə də yaylaqlara qar yağır. Mir Seyid 
təzə  qarda  bir  kəklik  kimi  batıb  qalır.  Pəncərənin  taxtasına  qonub  duran  bir  qumru  kameraya 
girir, Mir Seyidin çarpayısına qonur. Qapını açıq qoyub yavaşca çıxıram. 
Mir Seyidin gözləri uzun müddət gözlərəmin qarşısından getmir. Sanki qarşımdadı... Otağı-
ma gedə-gedə Mir Seyitlə danışıram: alışacaq, öyrəşəcəksən Mir Seyid! Əvvəl  soyuq yataqlara 
girəcək, anasız yuxulara dalacaq və qorxulu yuxular görəcəksən. Bəzən altını isladacaqsan, palta-
rını bədəninin istiliyi ilə qurudacaqsan. Dərsdə turşumuş iy verəcəksən. Nazan müəllim səni si-
nifdən çıxaracaq, kameraya göndərəcək. Paltarlarını özün yuyacaqsan, yəni soyuq suya salıb çı-
xaracaq, sıxıb  çarpayının dəmirlərinə,  ya da qızdırıcının üstünə sərəcəksən. Bəzən sevdiyin  bir 
yeməyin dadı qalacaq damağında, doymayacaqsan. Bir az da yemək istəyəcəksən, yemək qurtar-
mış  olacaq,  verməyəcəklər.  Bəzən  loxmalar  boğazında  qalacaq,  uda  bilməyəcəksən.  Bir  parça 
quru çörəyi gəvələyərək yeməkxanadan çıxacaqsan. Xəstələnəcəksən. Qapısında tibb məntəqəsi 
yazılan həkimsiz, tibb bacısız otaqda yatacaqsan. Hansı dərmanı nə vaxt içməyi bilmədən uda-
caqsan həbləri. Öskürəcəksən, ciyərlərin söküləcək. Zəng səsləri ilə yuxuların qaçacaq, alaqaran-
lıqda səksənərək oyanacaqsan. Təlaşlı, narahat halda qaçacaqsan. Yolları qar örtəcək, həftə sonu 
anan görüşünə gələ bilməyəcək, divarların dibində boynu bükük qalacaqsan. Atan sağ olsa, gə-
lərdi. Atan daha heç vaxt gəlməyəcək, Mir Seyid. Yetimliyə alışacaqsan. Mir Seyid, unudacaq-
san! Qulaqlarında uğuldayan güllələrin səsini, məktəbinizin divarlarına sıçrayan qanı, səni kənd-
dən qoparan, bu soyuq divarlar arasına atan canavar üzlü adamları unudacaqsan. Bəlkə müəllimi-
nin  üzünü  də  unudacaqsan,  amma  yaddaşından  o  bənövşəyi  dağlar,  çiçəkli  yaylaqlar  və  atanın 
üzü silinməyəcək. Hər bahar, hər bayram gözləyəcəksən. Gözlə, Mir Seyid, atan sənə velosiped 
gətirəcək! 
Qar yağır, külək sakitləşib. Özümü çarpayıya atıram. Sakitlikdi. Hər saniyə sanki böyük bir 
zəngə  vurulan  toxmaqdı:  "çık,  çık,  çık..."  Qalxıb  divardakı  saatın  batareyasını  çıxarıram.  Saat 
susur. Yataqda o tərəf-bu tərəfə çevrilirəm. Yuxular uzaq, yuxular qaçaq. Əzik, yıxıq, yorğunam. 
Gözlərimi yumuram. O qoca qadının əlləri, o kərpic ev, yerdən yataq, Aşağı Civanlı kəndi, Mir 
Seyidin atası, güllələnən müəllim,  divarlarına qan çilənən məktəb, o məktəbdən sürgün olunan 
uşaqlar və Mir Seyid... 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
Mir Seyidi o gecədən unutmuram. Növbətçi olduğum gecələr bir bəhanə tapıb otağıma gə-
lirəm.  Danışırıq.  Kəsə  yolla  kəndə  gedirik.  Quzuları,  itləri  sevir,  dayları,  qara  batan  kəklikləri 
qovur, çiçək yığıb quşları seyr edirik. Sonra o velosipedinə minir, mən də atasının atına... O, tə-
ləsik  pedal  çevirir,  mən  atı  mahmızlayıram.  Aşağı  Civanlıdan  dərəyə  enən  bir  yol  var,  o  tozlu 
yolda ötüşürük. 
*** 
Mart ayının əvvəli... Cümə günü, hava ilıqdı... Növbətçiyəm. Düzənlikdəki badam ağacları, 
ərik ağacları  qırmızı  tumurcuqlarını  yarıb dümağ  çiçəkləyib.  Əsən  yeldə bir bahar qoxusu var. 
Küləyin istiqaməti dəyişmiş, artıq salxım söyüd akasiyaya doğru əyilir. 
Uşaqlar axşam düşəndən bir az sonra zəng səsiylə kameralara çəkilir. Mir Seyid gələr, deyə 
gözləyirəm,  amma  o  gecə  gəlmir.  "O  da  öyrəşdi",  deyə  gülümsəyirəm.  Şənbə  səhəri  erkəndən 
qalxıram. Pansionatın bağçası hər zamankındən daha izdihamlıdı. Hər on dəqiqədən bir pansio-
natın  bağçasının  qapısında  bir  kənd  taksisi  dayanır.  Taksidən  enənlər  bağçada  yüzlərlə  uşağın 
içində öz uşaqlarını axtarır, taksidən enənləri tanıyan uşaqlar isə sevinclə qapıya doğru qaçırlar. 
Hər qadının, hər adamın ətrafında onlarla uşaq var...  "Dağların qarı  əriyib,  yollar açılıb," deyə 
öz-özümə düşünürəm. 
Pansionatın  yaxınlığında  qalan  müəllimlərin  uşaqları  da  bağçadadı.  Nazan  xanımın  oğlu 
Tunç velosiped sürür, səkkiz-on uşaq da velosipedin arxasınca qaçır. Gözlərim Mir Seyidi axta-
rır. Ordadı, ziyarətçisinin gəlməyəcəyini bilir. Divarın dibinə çökmüş, əlini yanağına söykəmiş, 
gözünü qırpmadan velosipedi izləyir. 
Pansionatdakı  uşaqlardan  bir  hissəsinə  icazə  verirəm,  azadlığa  buraxılan  məhkum  sevinci 
ilə  anaları,  atalarıyla  bərabər  uzaqlaşırlar.  Qalan  uşaqlar  bağçada  gəzişirlər.  Tunç  velosipedini 
atıb uşaqlarla oynamağa başlayır. Mir Seyid oturduğu yerdən qalxıb velosipedə doğru gəlir, ya-
nında  çömbəlib  oturur.  Velosipedə  toxunur,  sükanından  yapışır,  əliylə  pərini  çevirir,  pedalını 
hərlədir,  əzizləyir,  oxşayır  velosipedi.  Birdən  mənzilinin  pəncərəsində  görünən  Nazan  xanımın 
səsi yüksəlir: "Eeey! Səydərəm, ordan çəkil! Velosipedi burax! Tuuunç, Tuuunç! Velosipedini də 
götür, tez evə gəl, tez! Səni bir də o uşaqların arasında görməyim!" 
Mir Seyid  bayaq oturduğu  yerə  gedir, Tunç anasına çiyin  çəkir, müqavimət göstərir,  get-
mək istəmir, amma anasının təhdid dolu sözlərinə çox dözə bilmir. Velosipedinə minib mənzil-
lərinə sürür. Mir Seyid  divarın dibində oturub Tunçun arxasınca uzun-uzadı baxır. Şənbə günü 
növbətçi olan müəllimlər gəlirlər. Uşaqları sıraya düzüb sayıram, icazə kağızlarını da… Hamısı 
burdadı, uşaqları təhvil verirəm. 
Bazar ertəsi səhərdi… Müəllimlər otağında çaxnaşmadı. Danışılanlardan bir şey öyrənmə-
yə  çalışıram.  "Eşitdinizmi?"  "Nəyi?"  "Bazar  günü  pansionatdan  bir  şagird  qaçıb."  "Uşağı  tapa 
bilməyiblər!" "Jandarma kəndlərinə qədər getmiş, hər tərəfi axtarmış, izini  belə tapmayıb." "Bəl-
kə tapılar deyə ailəsinə xəbər verməyiblər." "O uşağı tanıyıram, görüşünə heç kim gəlməzdi." 
Bu sözlərdən sonra  içimi  bir qorxu  bürüyür, pəncərədən Təkəldi  dağına tərəf baxıram  və 
dodaqlarımdan həyəcanlı bir sual qopur: "Hansı uşaq qaçıb, kim qaçıb?" "Nazan xanımın sinfin-
dən..." "Kimdi?" "Deyəsən, öz kəndinə getmək istəyib, adı da Mir Seyiddi." "Mir Seyidmi?" 
… 
Pəncərənin ağzında donub qalıram. Dilim tutulur, danışa bilmirəm. Eşitdiklərim ya yalandı, 
ya da soyuq bir yuxu… Hər ağızdan bir avaz gəlir, amma artıq nə danışdıqlarını eşitmirəm. Mək-
təbin bağçasındakı yüzlərlə uşağı tək-tək gözdən keçirirəm. Heç biri Mir Seyidə oxşamır. İnan-
mıram. Sanki o şagirdlərin arasından çıxıb gələcək, sinifdə adı oxunanda "burada!" deyəcək. 
Məktəb  müdiri  gəlir.  Bir  fəlakət  xəbərçisinə  bənzəyir…"Mir  Seyidi  tapıblar",  deyir,  "do-
nub." 
… 

www.kitabxana.net
       
 
 
 
 
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri 
 
 
Bu an mən də donuram. Heç bir baharın əridə bilməyəcəyi bir buz kütləsinə dönürəm. San-
ki müəllimlər otağında minlərlə insan var. Səslər bir-birinə qarışıb. Otaqdan qaçmaq istəyirəm, 
qaçmaq… Sinfin divarları üstümə gəlir. Nə qara taxta, təbaşir, kitab, dəftər, qələm, nə də uşaq-
lar... Sinifdə bir tək mənəm, bir də Mir Seyidin xəyalı. Pəncərənin önündə qurumuşam, gözlərimi 
Təkəldiyə çevirib dağlara ümidsizliklə baxıram… Təkəldinin ağappaq döşündə gözüm bir qaral-
tıya sataşır. Mir Seyid! Kəsə yolla dağa dırmaşır. Günəş buludların arasından sıyrılıb ölgün işığı 
ilə gülümsəyir və dərhal yox olur. Yuxarı çıxdıqca, kəndə yaxınlaşdıqca Mir Seyidin ürəyi böyü-
yür. Addımlarını artırır, daha sürətli getməyə başlayır. Ağ Torpaq, Boğum Dərəsi, Tək Söyüd… 
Mir Seyid bir-bir onları keçir. Soyuqbulağa çatsa, kənd görünəcək. Soyuqbulaqda Qız Qayasına 
çıxıb çağırsa, kənddə eşidəcəklər. 
Birdən hava qaralır, külək uğuldayır. Qar səpələyir. Mir Seyid bir qarşısındakı dağa, bir də 
dönüb arxasına baxır. Nə şəhər, nə məktəb, nə kameralar var… Əllərini ağzına aparıb nəfəsiylə 
isitməyə çalışır, amma Mir Seyidin nəfəsi də donur. Qar dənələri dayanmadan üzünə çırpılır, ya-
naqları ağrıyır. Qız Qayası qarşıda, bir neçə yüz metrlikdədi. Qara batıb çıxa-çıxa gedir, amma 
bu zaman dizlərinin taqəti kəsilir. Sanki ayaqlarından tonlarla yük asılır. Çətinliklə Qız Qayası-
nın  dibinə  çatır,  qayanın  koğuşuna  sığınır.  Əllərini,  ayaqlarını  yoxlayır.  Əlləri,  ayaqları  sanki 
yoxdu.  Hava  bulanır,  dörd  bir  tərəf  qaralır.  Mir  Seyid  artıq  ətrafındakı  qayaları,  ağacları  seçə 
bilmir.  Uzaqlardan  it  hürüşü  gəlir  və  qorxur,  ağlamaya  başlayır.  Üzünü  kəndə  doğru  döndərib 
son bir ümidlə qışqırır: "Annaaa! Annaaaaaa!" 
Uğuldayan külək Mir Seyidin səsini də udur. Mir Seyidin boğuq səsi çovğunda eşidilməz 
olur. Qorxaraq qayanın koğuşundan çıxır. Kəndə tez çatmaq üçün özünü qarın içinə atır. Birdən 
ayağı büdrəyir və sinəsinə qədər qara batır. Qanadları islanmış bir kəklik kimi çırpınmağa, qarın 
içində vurnuxmağa başlayır. Sonra ayaq barmaqlarına, əllərinə ilıq su tökülür, əlləri, ayaqları is-
tilənir.  O  istilik  bütün  bədənini  bürüyür,  daha  üşümür.  Bir  yay  günü  dərənin  kənarında  yalın 
ayaqlarla qaçır və yorulub yamyaşıl çəmənlikdə uzanır. Gözlərini ağır bir yuxu basır. Mir Seyid 
birdən uzaqdan atasının ona tərəf gəldiyini görür. Əlində də bir velosiped var. Mir Seyit yerindən 
qalxıb atasına doğru qaçır, qaçır, qaçır... 
 
 
* Anka... – nağıl qəhrəmanlarına işarədi