Verska(1 128) 2017 yil p65

?

---

28
SO‘ROQ OLMOSHLARI
1-topshiriq. So‘roqni bildiruvchi so‘zlar o‘rniga qavsda berilgan
so‘zlardan birini qo‘ying.
1. Kim shaxmat to‘garagiga qatnashadi? (Vali, men, o‘rtog‘im,
sinfimiz) 2. Dunyoda nima kuchli? (shamol, aql, uyqu) 3. Sinfingizda
nechta o‘quvchi bor? (yigirmata, o‘ttizta) 4. Siz nechanchi sinfda
o‘qiysiz? (yettinchi)
2-topshiriq. So‘roqni bildiruvchi so‘zlar ishtirok etgan gaplar qanday
gap, so‘roq o‘rniga uning javobi ishtirok etgan gaplar qanday gap
ekanini ayting.
3-topshiriq. Quyidagi so‘roqlarning nimalarni aniqlash uchun
berilishini ayting.
Kim?, nima?, qachon?, qayer?, qaysi?, qanday?, nega?, qancha?
Shaxs, narsa-hodisa, belgi-xususiyat, miqdor, sabab,
maqsad, o‘rin, payt haqida so‘roqni bildiruvchi olmoshlar
so‘roq olmoshlari sanaladi.
61-mashq.
 Quyidagi jadvalni tegishli so‘roq olmoshlari bilan to‘l-
diring.
So‘roq olmoshlari ishtirok etgan gaplar so‘roq gap
hisoblanadi. Bunday gaplar so‘roq ohangi bilan ta-
laffuz qilinadi va yozuvda gap oxiriga so‘roq belgisi
qo‘yiladi: Siz qaysi kitoblarni o‘qigansiz?
!
!
So‘roq turlari
Olmoshlar
Shaxs so‘rog‘i
Narsa-hodisa so‘rog‘i
Belgi-xususiyat so‘roqlari
Miqdor so‘roqlari
Sabab-maqsad so‘roqlari
O‘rin-joy so‘roqlari
Payt so‘roqlari

---

29
62-mashq. 
Ko‘chiring. So‘roq olmoshlarining tagiga chizib, tepasiga
so‘roq turini yozib qo‘ying. O‘z nutqingizda qachon qaysi so‘roq olmosh-
laridan foydalanasiz?
1. Nega uni otdami, aravadami eltib qo‘ymadi? (Abdulla
Qahhor) 2. Mukarrama, ular kim ekan? 3. Kechagi gaplardan
keyin qaysi yuzi bilan boradi? (Asqad Muxtor) 4. Nima ishlari
bor ekan? – so‘radi Zulayho xola. (G‘afur G‘ulom) 5. Xudoyo,
tavba qildim, bu qanday kun? Yo qudratingdan, bu qanday odam?
(Abdulla Qahhor) 6. Nega muncha g‘amgin nayning navosi,
nega qalbim to‘la o‘kinch va malol? (A. Oripov) 7. – Kimga
sovg‘a qilmoqchisiz, yoshi nechada? – dedim. – Onamga,
tug‘ilgan kuniga sovg‘a qilmoqchi edim. (A’zam Ismoil) 8. Ilm
va odob – tagi yo‘q xazina. Kimki unga ega bo‘lsa, qadr-u
qiymati baland bo‘ladi. («Otalar so‘zi») 9. – Qanaqa o‘rik? –
Erkin aka yelkasini qisib qo‘ydi-da, nari ketdi. (O‘. Hoshimov)