Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adina əDƏBİyyat institutu

S
S
a
a
l
l
i
i
d
d
ə
ə
 
 
Ş
Ş
ə
ə
r
r
i
i
f
f
o
o
v
v
a
a
 
 
26 
qamına toxunaraq yazır: «Təhkiyənin struktur baxımından 
iki avtonom qatı olmaq etibarilə müəllif nitqi və vasitəsiz 
nitq dialoq və ya monoloqu mətnə daxil edən xüsusi müəl-
lif cümlələri sayəsində bir-biri ilə birləşərək vahid təhkiyə 
bütövü əmələ gətirir» 
16
. Postmodern romanlarda dialoq 
vahid təhkiyə bütövü əmələ gətirərək, insan xarakterinin 
açılması yaxud obrazın daxili düşüncələrinin inikası üçün 
bir vasitədir. 
Romanların mühüm xüsusiyyətlərindən biri əsərin po-
lifoniyasıdır (çoxsəsliliyidir). Bədii əsərlərdə polifoniya 
elə bir mətndir ki, həmin mətndə müəllif səsi ilə bərabər 
başqa səslər səslənir. Həmin səslənmiş səslər müəllif səsi 
ilə qarışaraq, aralarında mürəkkəb dialoji münasibətlər ya-
radır. Musiqi termini «polifoniya»nı bədii mətnin təhlilinə 
ilk dəfə M.M. Baxtin gətirmişdir. Polifoniya səsi romanda 
yalnız öz adından deyil, həm də ayrı-ayrı qəhrəmanların 
adından təhkiyə aparmağa imkan verir. 
Postmodernistlərin yaradıcılığındakı çoxsəslilik zaman 
axarında şaxələnərək, yeni məna və düzümlü işarələr siste-
mi yaratmağa nail olur. Postmodern mətnin polifoniyasın-
da çoxdillilik və çoxfunksiyalılıq bütün gerçəkliyi əridir. 
Kamal Abdullanın «Yarımçıq əlyazma» romanını misal 
gətirmək olar. Müəllifin «Şah İsmayılla bağlı mətnlə Qor-
qudun mətni arasında bir uyğunluq, gizli də olsa bir əlaqə 
vardır, yoxsa?...» öz-özünə verdiyi sualı oxucu da əsəri 
oxuyarkən verir. Suala cavabı müəllifin özü verir. Bu ca-
16
Məmmədova Z.Ş. «Bədii mətndə xarakteroloji nitq və onun ifadəsi 
problemləri» // filologiya elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almaq 
üçün təqdim edilmiş dissertasiyanın avtoreferatı. Bakı, 2011, 41 səh. 
səh. 28. 

---