S S a a l l i i d d ə ə Ş Ş ə ə r r i i f f o o v v a a 28
maq üçün əlavə vasitələrdən (rəsm, musiqi, video) istifadə
etməyə, mətnin içindən lazım olan informasiyanı tez axta-
rıb tapmağa imkan verir. Hipertekstin oxucuya sərbəstlik
verdiyini və oxucunun mətni istədiyi ardıcıllıqla oxuduğu-
nun da şahidi oluruq.
1976-cı ildə amerika yazıçısı Reymon Federmanın
«Sizin ixtiyarınızda» adlı romanı oxuculara təqdim olunur.
Əsərin özünəməxsusluğu onda idi ki, roman cildlənməmiş
və nömrələnməmiş şəkildə oxucuya təqdim olunmuşdu.
Oxucu da əsərin səhifələrini istənilən cür düzməklə oxuya
bilirdi. R. Federmanın əsərini mütaliə edərkən görürük ki,
sərhədlər yoxdur, oxucu əsərin finalını müəllifin istədiyi
kimi deyil, öz istədiyi kimi təyin edir.
1990-cı ildə Maykl Coys hiperromanı «Günorta»nı
(«Afternoon») ilk dəfə beş disketdə topladır. 539 şərti sə-
hifədən 951 qısayoldan ibarət olan bu əsər ilk hiperədəbiy-
yat kimi dəyərləndirilir. Bu hiperromanı kompüterin ekra-
nından oxumaq mümkündür. Alternativ qiraət imkanları
yaradan əsərin süjet xəttini oxucunun istəyi ilə dəyişdir-
mək mümkündür.
R. Bart hipertekstin xüsusiyyətinə müxtəlif mənalı
xassəyə malik oxşar alqoritmlər əlavə edir
17
. Klassik nü-
munə kimi romanda mətnin oxunmasında müxtəlif alqo-
ritmlərin tətbiqi imkanlarına italyan yazıçısı İ. Kalvino
«Çarpazlaşmız talelərin qəsri» (Il castello destini incrociati
dei) əsərini misal çəkmək olar. Bədii «vasitə» kimi kart
dəstindən istifadə edən müəllif beləliklə mətni strukturlaş-
dırır, oxucu mətnin daxili rabitə hissələrindən istifadə edə-
17
Барт Р. С/Z. – М., 1994. – C. 14;
