O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Mehnat sohasidagi ietimoiy himoya. Mehnat sohasidagi xodimlarning 
ijtimoiy himoya tizimi o‗z ichiga quyidagi tarkibiy qism va segmentlarni oladi: 
• 
mehnat va fuqarolik huquqining qonunchilik me'yorlari, xodimni 
ishga qabul qilish va bo‗shatish, ish vaqti va dam olish tartibi, mehnatga haq 
to‗lash, ayollar va bolalar mehnatini himoya qilishning umumiy tartibi va 
xususiyatini belgilaydi.; 
• 
ijtimoiy himoya mexanizmi, bu o‗z ichiga iqtisodiy, ijtimoiy, huquqiy, 
tashkiliy tizimlarni, xodimlarni ijtimoiy hiomya qilish vazifalari va shakllarini 
ta'minlashni, 
shuningdek 
ish 
beruvchi 
va 
xodimlar 
manfaatlarini 
muvofqilashiruvchi vositalar- jamoa va mehnat shartnomalari, kelishuvlarni oladi.
• 
yuridik maqom va iqtisodiy imkoniyatlar (masalan alohida xatarlardan 
sug‗urtalash) ga ega aniq maqsad va vazifalarni belgilagan ijtimoiy yordam 
institutlari
Jahon tajribasining tahlili ijtimoiy yordamning to‘rtta asosiy institutini 
ajratish imkonini beradi: 
• Mehnat qobiliyati, ish doyi, daromad manbasi, o‗zini moddiy ta'minlash 
imkoniyati yo‗q shaxslarga ijtimoiy yordam; 
• Majburiy ijtimoiy sug‗urtalash shaklida amalga oshiriladigan davlat 
ijtimoiy va pensi ta'minoti ijtimoiy faol aholini mehnat qobiliyati yoki ish joyini 
yo‗qotishi, pensiya yoshiga yetishi natijasidagi daromadining yo‗qotilishidan 
himoya qiladi.; 
• Uzoq muddatli jamoa kelishuvlari doirasida alohida tarmoq va 
kompaniyada amalga oshiriladigan ixtiyoriy qo‗shimcha sug‗urtalash. 

---

70 
• Fuqarolarni ixtiyoriy shaxsiy sug‗urtalash shartnoma asosida tashkil 
qilinib, uning doirasi va vaqti, sug‗urta xatarlarining turlari, sug‗urtalangan 
shaxsning moliyaviy imkoniyatlari belgilanadi. 
O‘zini tekshirish uchun savollar 
1. 
Aholini ijtimoiy himoya qilish: tushunchasi, shakllari, maqsad va 
vazifalari. 
2. 
Ijtimoiy ta'minotning yevropa tizimi. 
3. 
Yalpi farovon davlat konsepsiyasi. 
4. 
AQSh da ijtimoiy ishning paydo bo‗lish tarixi. 
5. 
Aholini ijtimoiy himoya qilishning Amerika tizimi. 
6. 
Ijtimoiy sug‗urtalash tizimi.