Pedagogika fakulteti pedagogika kafedrasyy

18-nji mowzuk. Daşary ýurt bilim tejribesinde diferensial, integral we uzak aralyk bilim.
Meýilnama:
1. Integratiw, diferensial, uzak aralyk biliminiň görnüşleri.
2. Daşary ýurt tejribesiniň ähmiýeti.
3. Özbegistanyň bilim ulgamynyň deňeşdirme derňewi
Adamzat jemgyýetiniň häzirki ösüş derejesi garaşsyz respublikamyzyň jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ugurlarynda bolup geçen düýpli üýtgeşmelerde öz beýanyny tapdy. Şübhesiz, beýle üýtgeşmeler gowy bilimli adamyň ösüşi bilen ýakyndan baglanyşyklydyr. Bu mesele "Bilim barada" kanunda we "Milli işgärleri taýýarlamak maksatnamasynda" öz beýanyny tapdy.
Adamzat jemgyýetiniň, şeýle hem garaşsyz respublikamyzyň halkynyň öňünde durýan sosial-ykdysady, ideologiki-syýasy, bilim-bilim meseleleriniň çözgüdini tapmak, tebigy, jemgyýetçilik we tehniki ylymlaryň özara baglanyşygyna we özara gatnaşyklaryna baglydyr. Sebäbi olaryň hemmesiniň mazmunyna, mazmunyna, tebigatyna, görnüşine we göwrümine görä ulgamlaýyn häsiýeti bar we degişli çemeleşme arkaly gözlenýär we çözülýär. Bu bolsa öz gezeginde bilim işinde yzygiderli çemeleşmäni üpjün edýär.
Köp sanly çeşme, hususan-da, pedagogiki tejribäniň ugurlaryny seljermek, okuw prosesiniň ösmegine päsgel berýän meseleleriň bardygyna şaýatlyk edýär. Biziň pikirimizçe, bular esasan öwrenilen obýektleriň käbir taraplarynyň we aýratynlyklarynyň bölekler (bölekler) görnüşinde öwrenilmegi netijesinde logiki taýdan baglanyşmazlygy we ulgamlaşdyrylmazlygy bilen baglanyşyklydyr. Şeýle ýagdaýlary iş ýüzünde ýok etmekde toplumlaýyn çemeleşmek möhümdir. Ylymda "Integrasiýa" düşünjesi G. Spenser tarapyndan XVIII asyrda ulanylypdy we döwrüň talaplaryna laýyklykda ýakynda oňa ýeterlik ähmiýet berilmedi.
Ylmy nukdaýnazardan seredilende, integrasiýanyň esasy dünýäniň bitewiligi we onuň düzüm bölekleriniň (elementleriniň) arabaglanyşygy we gatnaşyklarydyr. Meşhur rus psihology G.S. Kostýukyň pikiriçe: "Tapawutlandyrma akyl prosesleriniň we ýagdaýlarynyň (häsiýetleriniň) ýokarlanmagyna getirýär, integrasiýa bolsa netijeleriniň belli bir yzygiderlilikde sargyt edilmegine, tabyn edilmegine we ýerleşdirilmegine eltýär. Integrasiýa arkaly täze psihologiki proses, täze işjeňlik gurluşy bolýar emele geldi. Bu täze gurluş ozal aýry elementleri sintez etmek arkaly emele gelýär. " Genetiki taýdan integrasiýa logiki taýdan doldurylan görnüş we has ýokary ylalaşyk, gapma-garşylyk, özara baglanyşyk we ahyrky netijede bilim dersleriniň mazmunyny doldurmak, giňeltmek we çuňlaşdyrmak, iň bolmanda bilim standartlary derejesinde sintez etmekdir.
Sebäbi subýektara aragatnaşygyň islendik pes derejesi öwrenilen dersleriň arasynda käbir didaktiki bölümleriň arasynda döredilýär we okuw mazmunynyň we terminleriniň utgaşdyrylmagyny üpjün edýär, integral aragatnaşyk esasynda gurnalan Bu bir predmetiň ýa-da bir zadyň düşündirilmegini talap edýär arabaglanyşyk we gatnaşyklar nukdaýnazaryndan toplumlaýyn ulgam görnüşinde toplumlaýyn mowzuk, waka ýa-da proses. Bu bolsa öz gezeginde häzirki we geljegiň talaplaryna laýyk gelýän, özbaşdak pikirlenýän we döredijilik işjeňligini görkezýän ökde hünärmeni döretmäge mümkinçilik berýär. Sebäbi bu diňe bir okuwçylardan derňew we sintez amallaryny däl, eýsem abstraksiýa, algoritmizasiýa, kategoriýalaşdyrmak, şertli nyşanlary ulanmak arkaly aňlatmak, sebäp we täsir gatnaşyklaryny kesgitlemek, derňew, sintez, ulgamlaşdyrmak, modellemek ýaly ýokary derejeli pikirleniş amallaryny hem talap edýär. Bu amallar, öwrenilen obýektiň ähli möhüm taraplaryny we aýratynlyklaryny izolirlemek (toparlara bölmek), onuň mazmunyna we mazmunyna düşünmek we jemlemek arkaly amala aşyrylýar. Şonuň üçin integrasiýa elmydama beýleki tarapyna, diferensiýalaşmagyna (tapawudyna) ýa-da tersine esaslanýar.
Pedagogiki alymlar we praktikler integrasiýa meselesini aşakdaky ugurlarda öwrenmegi maslahat berýärler:
a) bilim dersleriniň we dersleriň çäginde mazmuny toplumlaýyn öwrenmek;
b) dürli bilim derslerini öwredýän adamlaryň işini birleşdirmek;
ç) bilim işini guramagyň görnüşleriniň birleşmegi we ş.m.
Bu ugurlaryň hersiniň öz aýratyn maksady bar we ony durmuşa geçirmek üçin amatly görnüşi, usuly, serişdeleri we şertleri talap edýär. Bu ýerde göz öňünde tutulan maksada diňe iş ýüzünde sazlaşykly ulanylanda ýetip boljakdygyny bellemek gerek.
Pedagogika pudagynda 20-nji asyryň 80-nji ýyllaryndan başlap integrasiýa, "ikitaraplaýynlyk", "özara täsir", "sintez" ýaly düşünjeleri ulanýan ylmy işler peýda boldy we bilim işine integrasiýa meselesiniň ähmiýeti Häzirki wagta çenli, bilime toplumlaýyn çemeleşmek pikiri, ýörite ylymlar bilen çäklenmän, umumy pedagogiki ähmiýetli meselä öwrüldi.
Integrasiýa (lat. Integeration - dikeltmek, doldurmak, birleşdirmek. Bitewi - tutuş) sintez etmek we bir bitewi birleşdirmek manysyna düşünilýär, ony logiki bitewi edýär. Bilimiň mazmunyny birleşdirmek, birek-birege talap edilýän, giňeldýän, bilim derslerini çuňlaşdyrýan, ýagny logiki taýdan bir ýere jemleýän mazmuny sintez etmek diýmekdir.
Integrasiýa (şekillendiriş) we tapawutlandyryş (stratifikasiýa) biri-birinden aýratynlykda ýok, biri beýlekisinden ýüze çykmaýar, ýöne öwrenilýän obýektiň iki tarapy ýaly hemişe bir wagtda görünýär. Olaryň biri ylmy bilimlerde belli bir wagtlaýyn artykmaçlyga eýe bolup biler. Meseläniň iki tarapyny, ylmy we tehniki ösüşiň, ýagny stratifikasiýa, mehanizasiýa, awtomatlaşdyryş we giň hünärli hünärmenleriň ýa-da hünärmenleriň dialektiki ösüşi netijesinde oba hojalygy önümçiliginde dürli hünärleriň ýüze çykmagy hökmünde görkezip bolar.
Integrasiýa prosesleri, häzirki zaman ylmy bilimleriň özara täsirinden tapawutlylykda aşakdaky ugurlarda bolup biler:
- aýratyn dersiň içinde içerki ylmy ösüş hökmünde;
- derslerarasylygyň çäginde, ýagny bir ýa-da birnäçe ugurda;
- ýörite giňişleýin ylmy bilimleriň çäginde.
Aboveokarda görkezilen ugurlaryň utgaşmasyny integral çemeleşme hökmünde göz öňüne getirip bolar. Iki ýa-da has garaşsyz böleklerde bolup geçýän prosesleriň birleşmeginiň netijesi bolup biler.
Toplumlaýyn ulgam döretmekde toplumlaýyn gatnaşyklar möhümdir we olara içerki ylmy gatnaşyklar hem diýilýär.
Ulgamlaşdyrmagyň esasy maksady içerki ylmy gatnaşyklary guramak arkaly bitewilik döretmekdir. Bu amalda döredilen bütewilik täze hil görkezijilerine eýe bolar. Integrasiýanyň düýp manysy, teoretiki sinteziň serişdesi hökmünde bilimiň täze derejesine ýetmekdir.
Hünär bilen baglanyşykly dersleri toplumlaýyn öwrenmek aşakdaky meseleleri çözmäge gönükdirilendir:
 hünär bilen baglanyşykly ylymlary toplumlaýyn öwrenmegiň mazmunyny, mazmunyny, şertlerini we serişdelerini öwrenmek;
Various dürli dersleriň mazmunyny birleşdirmegiň ylmy-teoretiki we pedagogiki-usulyýet esaslary bilen tanyşmak;
Students okuwçylaryň okuw işjeňligini, garaşsyzlygyny we bilimleriň bitewi derejesini ýokarlandyrmakda bilimleriň ähmiýetini subut etmek;
 durmuş-ykdysady, guramaçylyk, ruhy-pedagogiki, tehniki
tehnologiki bilimleri sintez etmegiň talaplaryny we mümkinçiliklerini kesgitlemek. Köp halatlarda bilim işinde integratiw, yzygiderli we çylşyrymly çemeleşmeler sinonim hökmünde düşündirilýär. Bu düşünjeleriň umumy taraplary öwrenilen obýektleriň dürli gyralary, taraplary we aýratynlyklarydyr. Theyöne aslynda biri-birinden tapawutlanýar.
Bilim prosesinde toplumlaýyn çemeleşmäniň durmuşa geçirilmegi ulgamyň ýa-da bar bolan görnüşindäki integrirlenen obýektiň içerki we daşarky gatnaşyklaryny, şeýle hem gurama we dolandyryş kanunlaryny bilmek arkaly amala aşyrylyp bilner. Kiçi hünärmenleri taýýarlamakda ýöriteleşdirilen bilimleriň, iş usullarynyň we şahsy häsiýetleriň we häsiýetleriň bitewiligini üpjün etmek üçin toplumlaýyn çemeleşme ulanylýar.
Integratiw çemeleşme, birek-biregi çuňlaşdyrmak we giňeltmek, logiki taýdan kämil bilimleriň, iş usullarynyň we şahsy häsiýetleriň emele gelmegini göz öňünde tutýan, degişli, logiki taýdan özara talap edýän, çuňlaşdyrýan we giňeldýän akademiki dersleri birleşdirmek üçin ulanylýar.
Integratiw tema hökmünde "pedagogika" aşakdaky meseleleriň nähili çözülmegine baglydyr. Netijesi kesgitlenýär:
1. Toplumlaýyn okuw dersine girizilen her bir bilim dersiniň meseläniň çözgüdini tapmakdaky roly;
2. Bilim dersleriniň birneme dar diaktiki meselelerini umumy maksada tabyn etmek prosesinde;
3. Integratiw dersi öwrenmegiň usulyýetini, görnüşini, usullaryny, gurallaryny we şertlerini köpçülikleýin ösdürmek.
Aboveokarda agzalan nokatlaryň ahyrynda ulgamlaýyn, çylşyrymly we integratiw çemeleşmeleriň umumylyklary bar we olaryň tapawutlary hem bar. Umuman alanyňda, toplumlaýyn çemeleşme yzygiderli we toplumlaýyn çemeleşmeleriň netijesinde seredilip bilner.
Integrasiýa meselesiniň didaktiki gözlegleri, bilim ýörelgesi hökmünde düşündirilmegini talap edýär. Usulyýet nukdaýnazaryndan integrasiýa, okuw prosesini gowulandyrýan we göz öňünde tutulan netijäni kepillendirýän şert we usul hökmünde gözlenýär.
Integratiw çemeleşme ylmy, hünär ugry, politehniki, sazlaşyk, yzygiderlilik, yzygiderli, öwrediji, düşünişmek, klassifikasiýa ýaly didaktiki ýörelgeler bilen baglanyşykda we sazlaşykda amala aşyrylýar. Öz gezeginde, beýleki didaktiki ýörelgeler ýaly integratiw çemeleşme mugallyma hiç wagt taýýar resept bermeýär, didaktiki we usulyýet meseleleriniň çözgüdini kesgitlemek üçin ulanýar.
Okuw materiallarynyň mazmunyny didaktiki proses hökmünde birleşdirmek köptaraply, köp ölçegli, yzygiderli gözleg obýekti. Derňewi (okuwy) yzygiderli çemeleşmegi talap edýär. Sebäbi onuň işini, düzümini, gurluşyny we beýleki möhüm aýratynlyklaryny öwrenmek üçin niýetlenendir. Specialörite ylymlaryň birleşmegi, olaryň ähli häsiýetli sintezini däl-de, iň möhüm we umumy pikirleriň we meseleleriň sintezini aňladýar.
Integrasiýa, aýry-aýry bilim dersleriniň çäginde we dersara sintez görnüşinde nazary sinteziň serişdesi hökmünde ýüze çykýar we ähliumumy bilimleriň emele gelmegine gönüden-göni gatnaşýar. Integrasiýa sinteziň ýokary derejesidir. Öwreniş wagtynda derňew böleklere bölünmek hökmünde görülýär we sintez olaryň integrasiýasy hökmünde görkezilýär (jemlemek).
Oururdumyzda durmuşa geçirilýän täze bilim meýilnamalaryna we maksatnamalaryna geçiş döwründe jemgyýet bilen daşky gurşawyň arasyndaky gatnaşyklary sazlaşdyrmak, daşky gurşawa çynlakaý garaýyş döretmek we döretmek meselesi möhüm ähmiýete eýe.
Gegel filosofiýada mazmuny hereketiň bir görnüşi hökmünde görkezýär. Okuw prosesinde mugallym we okuwçylar aýyrmak, induksiýa, sintez, umumylaşdyrma, düşündiriş, deňeşdirme görnüşinde dürli ulgamlar arkaly bilimlerini, başarnyklaryny we başarnyklaryny beýan edýärler.
Loghli logiki amallar mazmun bilen aýrylmaz baglanyşykly stiliň içki tarapyny emele getirýär. Başlangyç synplardaky okuw prosesi ulanylýan usullaryň, stilleriň we görnüşleriň dürlüligi bilen tapawutlanýar.
Daşky gurşawa çynlakaý garamagyň esaslarynyň başlangyç synplarda okadylýandygy mälimdir. Şonuň üçin bilimiň netijesi mekdep biliminiň 1-nji tapgyryna baglydyr. Täze psihologiki-pedagogiki gözlegler, ýaş mekdep okuwçylarynyň çäkli akyl işjeňliginiň öňki düşünjesini gözden geçirmäge mümkinçilik berýär. Bu başlangyç bilimiň ähli böleklerini üýtgetmek we täzelemek üçin esas döredýär. Başlangyç synp okuwçylarynyň ýaş aýratynlyklaryna laýyk gelýän we sapagyň talaplaryna laýyk gelýän maksady kesgitlemek şeýle täzelenmäniň esasy meselesidir.
Birnäçe eser başlangyç bilimde dersara we dersara gatnaşyklara bagyşlanýar. Bu meseleler akademiki dersleriň integrasiýasyna geçişiň derrew ösýän ugrudyr. Başlangyç synp dersleriniň birleşmeginiň manysy barada alymlaryň arasynda köp gapma-garşylyklar bar.

Termin we metodiki nukdaýnazardan integrasiýa hadysasynyň nämedigini göreliň.

Integrasiýa, dikeltmek, doldurmak, bitewi - tutuşlygyna latyn söz integrasiýasyndan gelýär. Bu meselede iki düşünjämiz bar:
1. Ulgam, aýratyn bölünen böleklere we organizmiň wezipelerine we bu ýagdaýa alyp barýan işe garaşlylygyň ýagdaýyny görkezýän düşünje.
2. Klassifikasiýa prosesleri bilen bilelikde alnyp barylýan ylymlaryň ýakynlaşmagy.
Integratiw çemeleşme dürli derejedäki ulgamlaýyn gatnaşyklaryň obýektiw bitewiligini görkezýär. (tebigat-jemgyýet-adam). Bütewilik derejesini we ulgam elementleriniň guralyşyny ýokarlandyrýar.
Integrasiýa wagtynda özara baglylygyň mukdary ýokarlanýar we azalýar, ulgam bölekleriniň işlemegi we okuw obýektiniň bitewiligi kadalaşdyrylýar. Häzirki zaman didaktikasyna we usulyýetine görä, okuwçylaryň biliminiň, ösüşiniň we terbiýesiniň üstünligi, dünýäniň bitewiligine düşünmek emele getirendiklerine, umumy kanunlaryna esaslanýan işlerine ýol görkezmegiň zerurdygyna düşünýärler. tebigat, we tebigy ylym bilen baglanyşykly dersara we içerki baglanyşyklary çözmäge ukyply Bilime integrasiýa akademiki dersleriň mazmunyny gurmaga yzygiderli çemeleşmek arkaly seredilýär.
Dürli integrasiýa derejeleri tapawutlanýar: başlangyç - tebigat baradaky başlangyç bilimleri birleşdirmek; aralyk - dersleriň bölünişigi; jemleýji - tebigy ylymlary öwrenmek bilen baglanyşykly bilimiň soňky tapgyryny birleşdirmek. Şol bir wagtyň özünde, tebigy we ylmy bilimiň has doly we has giň integrasiýa mümkinçiligini inkär edip bolmaz.
Tebigat ýa-da jisim hakda iň ýönekeý bilim döredýän iň ýönekeý baglanyşyk görnüşi, belli bir ýer ýa-da düşünje bilen çäklendirilen ýerli hyýaldyr. Bu baglanyşyk beýleki bilimlerden üzňe, şonuň üçin iň ýönekeý akyl işjeňligini üpjün edýär. Bu orta mekdep ýaşyna mahsus. Ulgam bilen baglanyşykly düşünjeler iň ýönekeý ulgamlaýyn düşünjelerdir. Bir mowzugy, mowzugy ýa-da hadysany öwrenmek esasynda emele gelýär. Bir predmeti bilmek, täze subutnamalary we düşünjeleri saýlamak, bar bolan bilimler bilen deňeşdirmek arkaly amala aşyrylýar. Bilimleriň iň ýönekeý umumylaşdyrylmagy bolup geçýär, ýöne alnan bilimler oňa ýakyn bilimler bilen baglanyşykly bolsa, şol bir zat bolar.
Onda okuwçylaryň derňewi we umumylaşdyrma çäreleri döredilýär. Ulgamyň içindäki düşünjeler, okuwçylaryň ylymlaryň tutuş ulgamyny (fiziki, himiki, biologiki, bilim ulgamy) bilmegini üpjün edýär, öwrenilen dersiň çäginde bilimleriň giňden ulanylmagy syn edilýär. Ulgamyň içindäki hyýalylygy, wagty, daşky gurşawy, san baglanyşyklaryny görkezýär. Kesgitli hyýal akyl işjeňliginiň iň ýokary derejesidir. Dürli bilim ulgamlaryny birleşdirýärler, hadysanyň ýa-da prosesiň dürlüligini bilmäge mümkinçilik berýär. Bu bilimiň esasynda umumy düşünjeler ýüze çykýar. Ulgamara hyýallaryň emele gelmegi, bilimleri ulanmaga, olary biri-birine tabyn etmäge, bilimleriň çägindäki boşluklary çäklendirmäge mümkinçilik berýär.
Beýan edilen psihologiki subutnamalaryň kömegi bilen başlangyç, doly däl orta we orta mekdep biliminiň integrasiýasynyň esasy aýratynlyklaryny kesgitlemek bolýar. S.P.Baranowyň, L.R. Bolotiniň, V.A. Slasteniniň "Pedagogika" kitabynda sapaklarda ulanylýan dersara baglanyşyk görkezilýär, ýöne toplumlaýyn bilim meselesi görkezilmeýär. Alymlaryň pikirlerinden çen tutsaň, integrasiýa dersleri birleşdirmek we diferensiýalaşdyrmak prosesleri bilen birleşdirmek we täze, tutuş, bitewi bölümleri döretmäge we dersara gatnaşyklary durmuşa geçirmäge kömek edýän has ýokary pikirdir.
Bilim dersleriniň arasynda integrasiýa dersler ulgamyny ýitirmeýär we integrasiýa ulgamyny gowulandyrmagyň we kemçilikleri ýok etmegiň usulydyr.
Pedagogikanyň maksady mugallymlara dürli dersleriň elementlerini we böleklerini birmeňzeş meseleler bilen birleşdirmäge gönükdirilen integrasiýany durmuşa geçirmekde kömek etmekdir. Köp ýyllyk gözegçilikler başlangyç synp okuwçylarynyň we soňraky uçurymlaryň bir ýa-da başga bir dersi öwrenmekde we alnan bilimlere meňzeş ýa-da täze ýagdaýlara meňzeş bilim ukybynyň ýoklugynda özbaşdak pikirlenmekde kynçylyk çekýändigini görkezýär.
Bularyň hemmesi sapak wagtynda dürli dersler boýunça okuwyň gabat gelmezligi sebäpli bolup geçýär. Bu ýagdaýda integrasiýa bilimleriň bir mowzukdan beýlekisine geçmegi we häzirki zaman ylymlarynyň integrasiýasynyň ugurlaryny görkezýän täze didaktiki ekwiwalentleri döretmek prosesi däldir. Birnäçe alym mekdep bilimini birleşdirmegiň ähmiýetine ünsi çekýärler, käbirleri integrasiýa sapagy netijeli guramagyň serişdesi, mowzuk gatnaşyklaryny täze derejelere çykarmagyň bir görnüşi diýip hasaplaýarlar.
Şonuň üçin integrasiýa, okuwçynyň dürli derslerdäki synlaryny we netijelerini tassyklaýan ýa-da çuňlaşdyrýan täze subutnamalary tapmagyň çeşmesidir. Dürli işjeňlik görnüşlerini üýtgedip, okuwçylaryň ýadamagynyň we tolgunmagynyň öňüni alýarlar.
Differensial bilim. Ösen ýurtlarda köpçülikleýin orta mekdepleriň döredilmegi bilim tapawudy meselesini hasam ýitileşdirdi. Şeýle ýagdaý umumy bilim diwersifikasiýasynyň başga ulgamynyň zerurlygyny döretdi. Okuwçylaryň zehinine, gyzyklanmasyna, ussatlygyna görä diferensial okuwy güýçlendirmek we çylşyrymlaşdyrmak häzirki zaman mekdebiniň global ugruna öwrüldi.
Tapawutlandyrmagyň esasy görnüşleri bilim edaralaryny dürli görnüşlere bölmek, bir mekdebiň içindäki akymlara we profillere we synp otagynda toparlara bölmekdir. Differensial bilim meselesiniň birmeňzeş çözgüdi ýok we gapma-garşylyklary bar. Sosial tarapdan tapawutlandyrmak, sosial saýlamagyň usulyna öwrülýär. Tölegli bilim we synaglar ulgamy saýlama serişdesi hökmünde kabul edilýär. Adatça, tapawutlandyryş (tapawutlandyryş) başlangyç mekdebi gutarandan soň başlaýar.
Dürli okuw jaýlarynda amala aşyrylýar. Mysal üçin: Angliýada grammatika we häzirki zaman mekdeplerinde, Germaniýada hakyky bilim mekdeplerinde, gimnaziýalarda we başlangyç mekdeplerde, Fransiýada tehniki, hünär we umumy bilim liseýlerinde, Russiýada adaty orta mekdeplerde, liseýlerde, kollejlerde, gimnaziýalarda we ş.m. Maksatnamalar bu okuw jaýlarynyň esasy tapawutlandyryjy aýratynlygydyr. Bilim edarasynda tapawutlandyryş giňden ýaýrandyr. Mysal üçin, ABŞ-da we Japanaponiýada orta mekdeplerde umumy bilimiň 2 görnüşi we ýörite programmalar bar. Okuwçylaryň dürli toparlaryny dürli usullar bilen öwrenýärler. Germaniýada gimnaziýa 6 sany profil hödürleýär we başlangyç mekdep KKAM ulgamyna esaslanýan tapawudy amala aşyrýar. Oňa laýyklykda bilim programmanyň aşakdaky wariantlaryna laýyklykda gurnalýar: hünär kursy (K), giňeldilen kurs (K), esasy kurs (A), uýgunlaşdyrylan kurs (M) .15
Doly däl orta mekdep tapawutlandyrmagyň serişdesidir. 1930-njy ýyllarda ABŞ-da, 1950-nji ýyllarda Japanaponiýada, 1970-nji we 1980-nji ýyllarda Günbatar Europeewropada we 1990-njy ýyllarda Russiýada diferensial bilimli bilim edaralary peýda bolup başlady. Bu ýerde ABŞ-da we Japanaponiýada orta mekdep, Beýik Britaniýada bitewi mekdep, Germaniýada ýekeje kollej we Russiýada 6 ýyllyk orta mekdep hakda gürleşýäris. 11-12-15-16 ýaş aralygyndaky talyplar şeýle okuw jaýlarynda okadylýar.
Bu okuw jaýlarynda gatlaklaşdyrmagyň pedagogiki kynçylyklary oňyn. Tebigy maksatly häsiýete eýe we dürli okuwçy toparlarynyň mümkinçilikleri göz öňünde tutulýar. Umumy maksatnama, okuwçylaryň taýýarlyk derejesini ýokarlandyrmak üçin döredildi. Mysal üçin, Fransiýanyň ilkinji bütewi kollejlerinde gowy okuwçylaryň göterimi şol bir döwrüň paralel okuw jaýlarynda gowy okuwçylaryň sanyndan has ýokarydy. ABŞ-da we Japanaponiýada orta mekdepler ýarym günlük orta bilim berýär. Bu programmanyň birnäçe artykmaçlygy bar. Saýlaw, okuwy dowam etdirmegi ýa-da işe başlamagy göz öňünde tutýar.
1950-nji ýylyň ahyrynda DJ Konantyň ýolbaşçylygyndaky mugallymlar topary toplumlaýyn mekdep modelini teklip etdi. Bu modele laýyklykda, ähli çagalar, jemgyýetçilik derejesine, ukybyna, gyzyklanmasyna garamazdan umumy bilim edarasynda okaýarlar, ýöne dürli bilim maksatnamalary durmuşa geçirilýär. Konantyň teklipleri ABŞ-nyň orta mekdeplerinde tapawutlandyrylan bilim girizmek üçin ulanyldy. Beýik Britaniýada integrirlenen mekdeplerde kiçi grammatika mekdepleri we häzirki zaman mekdepleri bar. Ilkinji 3 ýylda talyplar häzirki zaman mekdep programmasy boýunça okaýarlar, soň bu programmany dowam etdiriň ýa-da grammatika mekdebiniň meýilnamasyna laýyklykda öwreniň. Ageaşyna görä, ýetginjekleriň 90% -i bilelikdäki mekdeplerde işleýär.
Germaniýada talyplaryň 5% -i umumy mekdeplerde ýaşyna görä okaýarlar. Umumy mekdepleriň hyzmatdaşlygy we aýrylmaz görnüşleri ýüze çykdy. Hyzmatdaşlyk mekdepleri başlangyç, hakyky mekdepleri we gimnaziýalary birleşdirdi. 9-njy synpdan soň okuwçylar esasy mekdepdäki ýaly diplom alýarlar we 10-njy synpdan soň diplom hakyky mekdebiň we gimnaziýanyň orta basgançagyna deňdir. Hyzmatdaşlyk mekdeplerinde okuw hökmany we saýlama maksatnamanyň çäginde geçirilýär.
Toparlaýyn bilim, Fransiýanyň ýeke kollejlerinde yzygiderli gurnalýar. Dürli toparlar emele gelýär: birmeňzeş toparlar - deň derejeli okuw, ýarym birmeňzeş toparlar - ýakyn okuw derejesi, birmeňzeş - dürli derejeli okuw. Mugallymlaryň, psihologlaryň we geňeşçileriň maslahaty boýunça toparlara bölünýärler. Toparlar mekdep programmasynyň wariantlaryny öwrenýärler. Güýçli we gowşak faza toparlary iki gutardyş synpynda ýüze çykýar. Bu iki topary gutaran kollej okuwçylaryna mundan beýläkki bilim görnüşleri maslahat berilýär.
Japaneseapon mekdeplerinde toparlaýyn bilim gowy orny eýeleýär, ýaryş görnüşinde gurnalýar. Synp toparlary iň iňlis sözlerini, ieroglifleri we goşgulary öwrenmek üçin bäsleşýärler. Baha tutuş topara berilýär. Japaneseapon pedagoglarynyň toparlaýyn bilim meselesinde dürli garaýyşlary bar. Toparlaýyn bilimiň pedagogiki taýdan dogrydygyna ynanýarlar, ýöne toparlara gatnaşýan çagalaryň we ýetginjekleriň dünýägaraýşyny çäklendirmek howpy bar. Mysal üçin, bir topar güýçli we gowşak topara bölünende, 2 ýagdaý ýüze çykýar: ýa-da ünsi iki topara zyýan berýän güýçli ýa-da ejizlere gönükdirilýär.