Pedagogika fakulteti pedagogika kafedrasyy

Mekdebe çenli bilim
Belgiýada mekdebe çenli bilim (MT) 2,5 ýaşynda başlaýar. Bu ýaşda çagalar mekdebe çenli mekdebe iberilýär, şonuň üçin topardaky çagalaryň sany ýylyň dowamynda üýtgeýär. Mekdebe çenli bilim toparlarynyň esasy maksady çagalaryň bilimini, bilim almagyny (aň-bilim), aragatnaşyk we döredijilik ukyplaryny ösdürmekdir. Sapaklar oýun görnüşinde geçirilýär. Mekdebe çenli bilim hökmany bilim meýilnamasyna goşulmasa-da, Belgiýadaky çagalaryň takmynan 90% -i oňa gatnaşýar. Köp halatlarda mekdebe çenli bilim edaralary başlangyç mekdepler bilen birleşdirilýär.
Çagalar 6 ýaşyna ýetende başlangyç synpyň birinji synpyna girýärler.
Mekdep okuwy 2 basgançaga - başlangyç we orta mekdebe bölünýär. Başlangyç mekdep hem öz gezeginde 3 we 2 synp derejelerinden durýar. Bu döwürde çagalar arifmetikany, okamagy, ýazmagy, aýdym-sazy, taryhy we beýleki käbir dersleri öwrenýärler. Sapaklar 8.30-da başlaýar we 15.30-a çenli dowam edýär. 12.00-dan 13.00-a çenli günortanlyk arakesme bolar. Çarşenbe, şenbe we ýekşenbe günortan soň dynç günleri.
Brýusseldäki flaman mekdebi birinji ýa-da ikinji synpdan fransuz dilini öwretmegi öz içine alýar. Galan flaman mekdepleriniň köpüsinde bu ders başlangyç synpyň 3-nji synpynda okadylýar. Frenchurduň fransuz dilli böleginde iňlis ýa-da gollandiýa hem okuwçynyň islegine görä öwredilýär. Nemes dilli böleginde fransuz dili hökmany esasda öwredilýär. Belgiýada belli bir sosial topara (deňizçileriň we diplomatlaryň çagalary) gönükdirilen birnäçe hususy mekdep bar.
Okuwçylar başlangyç mekdebi gutarýarlar we 3 meňzeş 2 ýyllyk tapgyrdan ybarat orta mekdebe gidýärler. Bu etapda okuwçylar belli bir toparlardan dersleri saýlamaly bolýarlar we bu saýlaw belli bir derejede sapak meýilnamasyny kesgitlemek üçin esas bolup durýar. Bu saýlama derslerden başga-da, okuw meýilnamasy hemmeler üçin hökmany dersleri öz içine alýar. Mysal üçin, döwlet dili we bedenterbiýe dersleri we ş.m.
Belgiýada orta mekdepleriň 4 görnüşi bar:
Umumy orta mekdep (Algemeen Secundair Onderwijs, (ASO)). Bu görnüşdäki okuw jaýlarynyň bilim maksatnamasynda, mekdebi gutaran adamyň 6 ýyl doly iş güni almagy we okuwyny ýokary okuw jaýynda dowam etdirmegi göz öňünde tutulýar. Zähmet bazarynda ASO diplomy bolan adamlara zerurlyk ýok, sebäbi bu görnüşli okuw jaýlarynda bilim köp mukdarda teoretiki bilim berýän derslere gönükdirilýär we amaly we hünär okuwy berilmeýär.
Tehniki orta mekdepler (Technisch Secundair Onderwijs, (TSO)) iki görnüşe bölünýär: TTK we STK. 1- "Tipça" mekdepleri bilimiň tehniki tarapyna gönükdirilen, 2- "Tipcha" - amaly okuw jaýlarynda ýöriteleşdirilen. Bu okuw jaýlarynda matematika, dillere, taryh we tebigy ylymlara aýratyn üns berilýär, ýöne bilimiň mukdary ASO bilen deňeşdirilende az. STK uçurymlary zähmet bazaryna girmäge taýyn we TTK uçurymlary adatça bilimini dowam etdirmäge taýyn: hünäri boýunça bir ýyl goşmaça okuw, bakalawr derejesi ýa-da syýahatçylyk, söwda, saglyk ýaly ugurlarda magistr derejesi. .
Hünär we tehniki mekdepler (Beroeps secundair ondwerwijs (VSO)) agaç ussasy, zergär, kerpiç ussasy (gurluşykçy) ýaly aýratyn hünärlerde bilim berýär. VSO diňe Belgiýanyň orta biliminde bar bolan, ýokary bilim almak mümkinçiligi bolmadyk bilim edarasynyň bir görnüşidir. Bu okuw jaýyny gutaran goşmaça ýyl (7 ýa-da 8) okamak islese, bu goşmaça okuw ýylyndan soň uçurym TSO diplomyna deň bolan diplom bilen sylaglanar.
Orta çeper bilim edaralary (Kunst secundair onderwijs (KSO)). Bu okuw jaýlary talyplary sungat pudagynda ýokary bilim almak üçin uniwersitetlere ýa-da kollejlere girmäge taýýarlaýar. Saýlan hünäriňize baglylykda aktýorlyk, horeografiýa, aýdym-saz ýa-da şekillendiriş sungaty ileri tutulyp biler. Belgiyada oliy ta’lim: universitetlar va oliy maktablar
Belgiýanyň ýokary biliminiň gadymy däbi bar. Okuw prosesi bilen häzirki zaman ylym ösüşiniň möhüm ugurlarynda düýpli we amaly gözlegleriň arasyndaky baglanyşyk Belgiýanyň bilim ulgamy üçin adatydyr. Belgiýada okamagy saýlanyňyzda esasan önümçilik (tehnologiýa ýaly) we işewürlik (halkara işewürlik, ykdysadyýet, dolandyryş, hukuk, maliýe we ş.m.) bilen baglanyşykly programmalara üns bermeli. Elbetde, bu ýerde bilim dilini bilýänligiň subutnamasy bolmaly. Belgiýada bilimiň halkara biznesine gönükdirilmegi ýokary okuw jaýlaryny gutaranlar üçin ajaýyp mümkinçilik döredýär.
Belgiýanyň bilimine fransuz, flaman we nemes jemgyýetleri jogapkärdir. 6 ýaşdan 16 ýaş aralygyndaky we 18 ýaşa çenli çagalar üçin agşamky mekdeplerde bilim hökmany we mugt. Sowatsyzlyk diýen ýaly ýok edildi. Belgiýaly çagalaryň ýarysy hususy mekdeplerde okaýar, köpüsi katolik buthanalaryna degişlidir. Hususy mekdepleriň hemmesi diýen ýaly hökümet tarapyndan subsidirlenýär.
Mekdep biliminiň birinji tapgyry alty ýyllyk başlangyç mekdepdir. Orta bilim, adatça üç ýyllyk iki basgançakdan ybarat bolup, ilkinji dört ýyl hökmanydyr. Birinji we ikinji etaplarda okuwçylaryň takmynan ýarysy umumy pedagogiki tälim alýar, sungat bilimi alýar ýa-da tehniki ýa-da senetçilik okuwyny geçýär; beýlekiler umumy bilim alýarlar. Ikinji toparyň okuwçylarynyň ýarysyna golaýy okuwy gutarandan soň uniwersitetlere girmäge hukuk berýän orta mekdebiň ýokary derejesinde bilimini dowam etdirýärler.
Belgiýada 7 akademiýa we 8 uniwersitet bar. Belgiýada ýokary bilimiň gadymy däbi bar: ilkinji ýokary okuw mekdebi Leuven katolik uniwersiteti. 1425-nji ýylda esaslandyryldy. 1517-nji ýylda Erazmus Rotterdam Leuven şäherinde üç dilli (ýewreý, latyn, grek) mekdebini döretdi we Pari Parisde öz modelinde Fransiýa kolleji döredildi.
1970-nji ýylda ýurduň konstitusiýasynda fransuz dilli Walloniýadan, Gollandiýada gürleýän Flandriýadan, iki dilli Brýusselden we Walloniýanyň gündogaryndaky nemes dilli Germaniýa bilen serhetleşýän etrapdan 4 sany lingwistik sebit döredildi.
Şondan bäri Federal Bilim ministrligi diňe hökmany orta bilime gözegçilik edýär we ähli derejelerde diplomlar we bilim şahadatnamalary bermek üçin talaplary kesgitleýär. Bilim bilen baglanyşykly beýleki meseleler dil jemgyýetiniň jogapkärçiligidir. Şonuň üçin ýokary bilim meselesi flaman jemgyýetiniň Bilim we jemgyýetçilik gullugy, Educationokary bilim, ylmy gözleg, fransuz jemgyýetiniň halkara gatnaşyklary we sport ministrliginiň we Bilim, medeniýet, ylmy gözleg, heýkeller ministrliginiň jogapkärçiligidir Nemes dilli jemgyýet we gözel ýerler ministrligiň ygtyýaryndadyr.
Uniwersitet görnüşli okuw jaýlary we ýokary okuw mekdepleri
1970-nji ýylyň 7-nji iýulyndaky kanuna laýyklykda ýokary okuw jaýlary uniwersitet görnüşli okuw jaýlaryna we ýokary okuw mekdeplerine bölünýär. Aslynda, Belgiýanyň 7 uniwersiteti bar: Liège döwlet uniwersiteti, Monse-Haýnault uniwersiteti, Get döwlet uniwersiteti, Brýussel erkin uniwersiteti (fransuz dilinde we flaman dilinde), Leuven katolik uniwersiteti (fransuz dilinde we flaman dilinde). Olaryň arasynda birnäçe daşary ýurt uniwersitet bölümleri (Brýusselde we Antwerpde), şeýle hem uniwersitetiň ekwiwalenti bolan Belgiýanyň ýokary okuw mekdepleri bar (köplenç uniwersitet fakultetiniň, merkeziniň, birleşiginiň ýa-da gaznasynyň atlary bar).
Käbir ýokary okuw jaýlary ýokarda ady agzalan jemgyýetleriň hökümetleriniň býudjetinden maliýeleşdirilýän döwlet ýa-da "resmi" bilim edaralarydyr. Beýlekiler şahsy gaznalaryň hasabyna - şahsy ýa-da guramalar tarapyndan açyldy we "garaşsyz", "mugt" atlary bardy. Olaryň köpüsi Belgiýada Rim Katolik kilisesiniň ýolbaşçylygynda açyldy, adatça ýokary bilim bilen birlikde ähli bilim derejelerini guramakda we maliýeleşdirmekde möhüm rol oýnady. Käbir garaşsyz bilim edaralary, esasanam katolik uniwersitetleri jemgyýetçilik hökümetleriniň goldawyndan peýdalanýarlar.
Brýusseliň Mugt uniwersiteti Golland dilinde okadylýan uniwersitetdir. Bu uniwersitetleriň adynda "mugt" sözi olaryň garaşsyz bilim edaralarydygyny aňladýar.
Erkin ylmy gözleg ýörelgesine boýun bolýarlar we şol bir şygary bar: "Ylym bilen garaňkylygy ýeňiň". Aboveokarda belläp geçişimiz ýaly, Brýusseliň Erkin uniwersiteti 1834-nji ýylda esaslandyryldy we bilim diňe fransuz dilinde, 1934-nji ýyldan bäri Gollandiýada hem alnyp barylýar. 1970-nji ýylda Gollandiýada okadylýan fakultetler Mugt uniwersitetlere bölünip berildi. Muňa garamazdan, iki uniwersitet hem özara hyzmatdaşlyk maksatnamasyny durmuşa geçirýärler. Fakultetler:
kanun we kriminologiýa;
ykdysady, jemgyýetçilik we syýasy ylymlar;
psihologiýa we pedagogika;
tebigy ylymlar;
derman we dermanhana;
filosofiýa we filologiýa;
tehniki (in engineeringenerçilik) ylymlary;
bedenterbiýe;
mugallymlary taýýarlamak dersara topar.
Şeýle hem, Korolyň harby mekdebi uniwersitet bilen deň bilim edaralarynyň bir bölegidir. Hereket edýän kanunçylyga görä, belli bir döwlet wezipelerini eýelemäge we jemgyýetçilik ähmiýetli hünärlerde (aklawçy, lukman we ş.m.) işlemek üçin rugsat almak üçin uniwersitet diplomynyň bolmagy zerurdyr. Aýratyn ýagdaýlarda, Belgiýanyň uniwersitetleri Belgiýada işlemäge hukugy bolmadyk daşary ýurtlulara diplom berýär. Uniwersitetde iň az okuw döwri 4 ýyl, ýöne käbir hünärlerde has köp ýyllap öwrenilip bilner.
Uniwersitet okuwlary köp basgançakly: uniwersitet biliminiň her döwri ýa-da aýlawy, uniwersitet derejesini almak üçin aşakdaky derejeleri almak bilen tamamlanýar:

Kurs	Dowamlylygy	Dereje
Esasy	2 ýyl	Dalaşgär başga bir bilim ulgamynda bakalawr derejesini alyp biler

Dalaşgär derejesi başlangyç bilimden 2 ýa-da 3 ýyl soň berilýär. Bu 1-nji aýlaw (soň bolsa bilimiň 2-nji sikli, ýagny bir hünär (meýdan) boýunça okuw başlaýar;
“Ygtyýarnama” - bir hünär boýunça 2 ýa-da 3 ýyl goşmaça bilim alandan soň we ylmy iş ýazandan soň berlen bakalawr derejesine laýyk gelýär.
Bu dereje diňe käbir dersler boýunça uzak möhletli okuwlardan soň gazanyp bolar.
Bu doktorlyk-magistr derejesine gabat gelýär. Bu dereje üçin azyndan 1 ýyl öwrenmeli, dissertasiýa ýazmaly we diňe "ygtyýarnama" derejesini alandan soň goramaly.
Higherokary bilim bilen ylalaşmazlyk bu iýerarhiýanyň iň ýokary derejesidir we doktorlyk derejesini alandan 2 ýyl soň berilip bilner.
Uniwersitetlerde uniwersitetden soňky bilim ýa-da 3-nji sikl (basgançak) bilim bar, adatça 2-3 ýyl dowam edýär. Bu görnüşli bilimiň maksady, adamlara goşmaça bilim ýa-da dereje almak üçin mümkinçilik döretmekdir. Käbir derslerde garry adamlara agşam ýa-da dynç günleri okuwlaryny guramak arkaly uniwersitet derejesini almak mümkinçiligi berilýär. Käbir uniwersitetlerde "alyş-çalyş" ýaly bilim görnüşleri bar, ýagny okuw prosesi önümçilik tejribesi we "aralyk bilim" bilen üýtgeýär. Belgiýanyň ýokary mekdep ulgamy üçin häzirki zaman ylmynyň ösüşiniň möhüm ugurlary boýunça amaly gözlegleriň bilim prosesi bilen baglanyşygy däbe öwrüldi.
Uniwersitetleriň býudjetiniň 40% -e çenli ylym ösdürmek üçin bölünip berilýär. Ylmy gözlegleri maliýeleşdirmek ministrlik, Senagat we oba hojalygyndaky gözleg goldawy instituty, Ylmy gözlegleriň milli gaznasy, şeýle hem dürli kompaniýalar, fondlar we birleşikler hususy (şahsy) çeşmeleriň hasabyna amala aşyrylýar.
1995-nji ýylyň 8-nji awgustynda çykarylan "Higherokary mekdeplerde bilim guramasy" karary bilen "uzyn" we "gysga" bilim görnüşleri kesgitlenildi. Higherokary bilim edarasynyň adyndan "institut" ýa-da "uniwersitet" sözleriniň bu okuw jaýynyň uçurymlara ýokary bilim berýändigini aňlatmaýandygyny bellemelidiris. Gysga möhletli bilim 3 ýyllyk bir aýlawdan ybarat (käbir ýagdaýlarda sungat we lukmançylyk ugurlarynda 4 ýyl). Nazary bölegi öwretmek laboratoriýada we ussahanalarda amaly okuw bilen gezekli-gezegine amala aşyrylýar.
Köplenç daýhan, buhgalter, şepagat uýasy, mekdep mugallymy, mehanik, kitaphanaçy, suratçy, kätip ýaly hünärler boýunça okuw 1-nji ýyldan başlaýar.
Uzak möhletli ýokary bilim hersi 2 ýyl 2 aýlawdan ybarat. Belgiýanyň ýokary okuw mekdepleri tarapyndan berlen ähli diplomlar Europeanewropa Bileleşiginiň ýurtlarynda, şeýle hem Islandiýa, Norwegiýa, Türkiýe we Maltada ykrar edildi.
Birinji etap aspirantura diplomynyň berilmegi bilen tamamlanýar. Ikinji derejeli bilimden soň Ygtyýarnama diplomy berilýär. Ikinji dereje, institutlary we uniwersitetleri gutaranlar üçin ýeke-täk dereje, umumy üçünji derejeden soň diplom alan (Ingeneurdiplome) inerener derejesi berilýär. Aslynda, ýokary bilim pudaklarynyň arasyndaky araçäkler beýlekiler üçin ýapyk däl we talyplar öz hünärlerine laýyk gelýän ýokary bilim edaralarynda indiki bilim derejesini dowam etdirip bilerler.
Educationokary okuw jaýyna giriş synaglary ýok: okamak üçin hasaba alyş ulgamy bar. Käbir ýokary okuw jaýlary geljekki talyplar üçin goşmaça synaglary geçirýärler.