Pedagogika fakulteti pedagogika kafedrasyy

Bilim çäreleriniň görnüşleri boýunça karzlaryň paýlanyşynyň nusgasy

1 –jadval
№	DTS asosida o‘quvchilar faoliyatining nomi	Haftalar soni	Auditoriya soatlari	Umumiy o‘quv yuklamasi	Kredit
1	Nazariy va amaliy ta’lim	136	[136∙36]	136∙54=7344	7344∙0,029=213
2	Malakaviy amaliyot	12	432	648	19
2.1.	Ishlab Chiqarish amaliyoti	4	4∙6∙6=14	4∙6∙9=126	6
2.2.	Pedagogik amaliyot	8	288	432	13
3.	Bitiruv ishi	5	5∙36=18	5∙54=270	8
4.	Attestatsiya	19
5.	Ta’til	32
	Jami:	204	5508	8262	240

The Tablisadaky maglumatlary hasaplanyňyzda hepdelik diňleýjiler
 okuw ýüki - 36 sagat, okuwçylaryň adaty hepdesi
 zähmet bahasy - 54 sagat kabul edildi. Häzirki zaman okuw meýilnamasy
According laýyklykda, ESTS diňleýjiniň bir karzynyň takmynan bahasydyr
34 34,4 sagat zähmet bilen deňdir.
Karz paýlanyş teoriýasy

2- jadval
№	Fanlar bloklarining nomlanishi	Auditoriya soatlari	Umumiy o‘quv yuklamasi	Kredit
1	Umumgumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar	1214 (≈25%)	1726	50
2	Matematik va tabiiy- ilmiy fanlar	846 (25%ga)	1292	37
3	Umumkasb fanlari	2034 (50%ga)	3682	89
4	Ixtisoslik fanlar	468 (≈10%)	794	23
5	Qo‘shimcha fanlar	334 (≈5%)	450	14
6	Malakaviy amaliyot	432 6	648 9	19
7	Bitiruv ishi	180	270	8
	Jami	5508	8262	240

№	Fanning nomi					Mehnat sarfi (soat)			Hisob bo‘yicha kredit			Kredit
									I kurs: Kuzgi semestr
1	O‘zbekiston tarixi					110∙0,29			3,2			3
2	Iqtisodiyot nazariyasi					85∙0,29			2,5			3
3	O‘zbek (rus) tili					55			1,6			2
4			Chet tili			43				1,3			1
5			Jismoniy madaniyat			58				1,7			2
6			Informatika			110				3,2			3
7			Iqtisodiy geografiya			80				2,3			2
8			Iqtisodiy ta’limotlar tarixi			86				2,5			3
9			Iqtisod uchun matematika			110				3,2			3
10			Yosh davrlar fiziologiyasi va gigienasi			54				1,6			2
11			Tinglovchi tanlovi fanlari			182				5,3			5
			Jami:			972				28,4			29
			O‘quv fanlari bo‘yicha kreditlar taqsimoti namunasi
3- jadval
I kurs: bahorgi semestr
1.			Huquqshunoslik		55			1,6				2
2.			O‘z.R.Konstitutsiyasi		55			1,6				2
3.			Iqtisodiyot nazariyasi		98/98			2,8				3
4.			O‘zbek (rus) tili		55			1,6				2
5.			CHet tili		43			1,3				1
6.			Jismoniy madaniyat		57			1,7				2
7.			Informatsion texnologiyalar va Tizimlar		108			3,2				3
8.			Iqtisodchilar uchun		110			3,2				3
9.			Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika		110			1,8				3
10.		Iqtisodiy geografiya va ekologiya		60			2,4				2
11.		Zamonaviy tabiiy		82			2,9				2
		fanlar konsepsiyasi
12.		Iqtisodchilar uchun		97			4,3				3
		Informatsion texnologiyalar
13.		Psixologiya		150			3,2				4
14.		Tinglovchi tanlovi fanlari		110			31,6				3
		Jami		1080			60				31
		Hammasi:		202			60				60

Talyplaryň karz tehnologiýasy baradaky bilimleri
baha bermek usulyýeti
Okuw prosesi karz tehnologiýasy esasynda gurlanda, köp halatda 4 ballyk reýting şkalasyny ulanyp, 100 göterim baha bermek ulgamy ulanylýar.
Mysal üçin: A-4 b; V-3.5 b; S-3 b; D -2.5; E-2 b; F- 1.5 b; F-1 b.
100% baha beriş ulgamyny aşakdaky ýaly bölmek bolar: okuwlara gatnaşmak - 5%, häzirki synag - 30%, adatça 10% -den 3 gezek; garaşsyz işleri ýerine ýetirmek - 15%, ortaça 5% -den 3 gezek; laboratoriýa işini ýerine ýetirmek - 10%, okuw taslamasyny ýerine ýetirmek (iş) -10%; jemleýji synag -30%.
4-nji tablisada görkezilen baha beriş kriteriýalary 10 göterim baha bermek ulgamynda ulanylanda ulanylyp bilner.
Bahalandyrmagyň ölçegleri
4-nji tablisa

Baholar ta’rifi	Shartli belgisi	O‘zlashtirish %	Baholash mezoni	Tayyorgarlik darajasi
A’lo	A	90-100	Bilimlarni umumlashtiradi va baholaydi,tahlil etadi,tushunadi, biladi	4-daraja darajasi ijod
Juda yaxshi	V	80-90 tahlili	Tahlil etadi,qo‘llaydi, tushunadi, biladi	3-darajasi ko‘nikma,malaka va darajasi (avtomatik)
Yaxshi	S	70-80 qo‘llash	Qo‘llaydi,tushunadi, biladi	3-darajasi qo‘nikma va malaka darajasi
Qoniqarli	D	Tushunish	Tushunadi, biladi	2-daraja qayta tiklash darajasi
Yetarli	E	50-60 bilish	Biladi	1-darajasi tasavvur etish darajasi
Yetarli emas, qo‘shimcha yana ishlash talab qilinadi	FY	40-50	Yomon biladi	0-darajasi yomon tasavvur etadi
Yetarli emas, qo‘shimcha yana juda ham qo‘p ishlash talab qilinadi	F	40 kam	Umuman bilmaydi	0-darajasi umuman tasavvur etmaydi

Ders materiallaryny 90-100% öwrenmek "ajaýyp" synpa laýyk gelýär. Bu okuw 4-nji derejä deňdir we "döredijilik derejesi" hökmünde kesgitlenilýär.
Okuw meýilnamasynyň azyndan 50% özleşdirilende, "hyýaly özleşdirmegiň derejesi" hökmünde kesgitlenýän "ýeterlik" dereje berilýär. Okuw dersiniň 40% -den az ussatlygy 0 derejeli taýýarlyk hasaplanýar, ýagny "asla göz öňüne getirmeýär".
Dolandyryş soraglary:
1. Modully bilim ulgamynyň manysyny düşündiriň.
2. Modully okatmagyň tehnologiýasy bilen adaty okatmagyň tehnologiýasynyň arasyndaky tapawudy görkeziň.
3. Modully okatmagyň ýörelgelerini we artykmaçlyklaryny aýdyň.
4. Modully karz ulgamynyň ähmiýeti we mazmuny barada maglumat
ber
5. Dünýä ýokary bilim ulgamynda karz ulgamynyň görnüşlerini düşündiriň.
6. Karz ulgamynyň bilim netijeleriniň çäresidigini düşündiriň.
7. Europeewropada bilim pudagynda integrasiýa prosesleri barada maglumat beriň.
8. ERASMUS programmasyny, Bolonýa Jarnamasyny we Europeanewropanyň umumy okuw gurşawyny düşündiriň.
9. 9. ECTS karzlarynyň esasy ýörelgelerine we aýratynlyklaryna düşünmek.
10. Karz paýlanyşy we talyplaryň karz tehnologiýasy baradaky bilimlerine baha bermek barada maglumat beriň.
Salgylar:
1. Riçard Arum, Melissa Welez. Okuw gurşawyny gowulandyrmak: Mekdep tertibi we deňeşdirme perspektiwasy. Stenford uniwersitetiniň metbugaty, ABŞ 2012.
2. H. Fraý, S. Ketteridge, S. Marşal. Higherokary bilimde okatmak we öwrenmek üçin gollanma. Nýu-Yorkork, Routledge, 2009.
3. Japanaponiýada ýokary bilim. Educationokary bilim býurosy, Bilim, medeniýet, sport, ylym we tehnologiýa ministrligi. 3-2-2 Kasumigaseki, Çiýoda-ku, Tokio 100-8959, Japanaponiýa Tel: + 81-3-5253-4111 (Kabul edişlik)
4. Eduskol. education.fr./ doslar. Fransiýada mekdep bilimi. ISBN 978-92-9079-921-4 CEPS web sahypasyndan (http://www.ceps.eu) mugt göçürip alyp bilersiňiz © CEPS, 2009
5. http://cache.media.eduscol.education.fr/file/dossiers/07/3/2013_Schoo l_Education_in_France_244073.pdf.

6-njy mowzuk: Deňeşdirilen pedagogikada okuwlaryň tipologiýasy we OO-larda bilim üýtgeýşi.

Meýilnama:
1. Induktiw we deduktiw usullar.
2. Düşündiriş, düşündiriş, deňeşdirme
3. Döwletara we halkara bilim ulgamlaryny deňeşdirmegiň tapgyrlary
Umuman alanyňda, mugallymyň we okuwçylaryň işjeňligi aşakdaky ýalydyr: mugallym ilki bilen düzgüniň ýa-da kanunyň umumy tarapyny soraýar, kem-kemden belli bir meseläni çözmek üçin bilelikde hereket edýär. mugallymyň ýolbaşçylygynda talyplar ilki umumy ýagdaýy öwrenýärler, soň bolsa olardan ýüze çykýan aýratyn tarapy öwrenýärler. Mugallym edebi bilimiň maksadyna esaslanýan deduktiw usuly ulananda, umumy ýagdaýlardan belli bir tarapa geçýär. Mugallymyň okuwçylara ýol görkezmegi üçin edebi bilimiň maksadyna has laýyk gelýär. Görkezilen ýoldan okuwçylaryň özleri aýratyn taraplary umumydan aýyrmaly, tapawutlandyrmaly, esaslandyrmaly we netije çykarmaly bolarlar.
Aýyrmak usuly okuw materiallaryny has çalt geçmäge mümkinçilik berýär. Talyba çalt pikirlenmegi öwredýär. Edebi terbiýe işinde, ýagdaýlara baglylykda induktiw we deduktiw usullaryň bilelikde ulanylmagy hem örän täsirli. Bir sapakda ilki bilen bir meseläniň aýratynlyklaryny kesgitlemek we ondan umumy ýagdaýa geçmek, ilki bilen generaly aýyrmak, soň bolsa ikinji meseledäki aýratynlyklara we ownuk jikme-jikliklere geçmek prosesi hem düşündirilmegine goşant goşýar. okuwçylaryň hyýallary we netijeleriniň berkleşmegi kömek eder. Häzirki wagtda milli pedagogikada giňden ulanylýan usullar, okuwçy-mugallym tarapyndan gaty köp akyl we fiziki güýç sarp etmän gysga wagtyň içinde ýokary netijeleri gazanmagy maksat edinýär.
Teoretiki bilimleri gysga wagtyň içinde okuwça ýetirmek, käbir işler bilen baglanyşykly başarnyklary we başarnyklary döretmek, şol bir wagtyň özünde bilimlere, başarnyklara we başarnyklara gözegçilik etmek we baha bermek mugallymdan ýokary pedagogiki başarnyklary talap edýär. Häzirki wagtda ösen ýurtlaryň köpüsinde ulanylýan "Pikir tupany", "6x6x6", "Klaster", "Karar agajy" ýaly käbir usullar edebi bilim döwründe çeper eserleriň derňewinde ulanylyp bilner. Aslynda, bu usul bilen bilimdäki logiki usullaryň arasyndaky tapawut gaty uly däl. Bularyň hemmesiniň düýbünde problemaly usulyň elementleri bar.
Mysal üçin, "Oýlanmak" usulynyň maksady, okuwçylaryň sapakdaky işjeňligini ýokarlandyrmak, erkin we özbaşdak pikirlenmäge höweslendirmek, hemmeleri şol bir pikirlenmekden halas etmek, belli bir mowzuk boýunça dürli pikirleri ýygnamakdyr. we meselä döredijilikli çemeleşmek.
Bu usul ulanylanda, talyplar garaşylmadyk, garaşylmadyk soraglar ýa-da meseleler sebäpli biperwaýlykdan we deňagramlylykdan çykarylýar we çeperçilik meselesine, alada bilen terbiýe meselesine "hüjüm edýärler". Everyagny, her bir okuwçy ony bilim, başarnyk, zehin, dünýägaraýyş we başarnyk derejesinde çözmäge synanyşýar. Okuwçylar öz öňünde goýlan belli bir mesele hakda pikirlenýärler. Mugallym bu usuly ulananda, bu meselede işleýän, pikir edýän her bir okuwçynyň pikirini ýazga almaly, her gatnaşyjynyň erkinligini üpjün etmeli, aýdylan pikiriň esaslandyrylmagyny talap etmeli we çekeleşigi dowam etdirmeli; pikirler gutarýança. Okuwçylaryň aýdan pikirlerine baha bermek, tankytlamak ýa-da gülmek gadagandyr.
Beýni hüjümi bilim meselelerini çözmek üçin giňden ulanylýan usuldyr. Gatnaşanlaryň hyýallaryndan, bilimlerinden we mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmaga gönükdirilendir. Bu usul okuwça islendik meselä köp sanly çözgüt tapmaga mümkinçilik berýär. Beýni hüjümi ulanylanda aşakdaky düzgünler ýerine ýetirilýär:
1. Bu usuly ulanmagyň dowamynda baha bermäge rugsat berilmeýär. Pikirler prosesiň özünde baha berilse, gatnaşyjylar öz pikirlerini goramak bilen täze pikirleri aýtmakdan daşlaşarlar.
2. Her bir okuwça bir mesele boýunça gaty dürli pikirleri aýtmaga rugsat berilýär. Talyplarda garaşylmadyk pikirler we adatdan daşary pikirler bolmasa, gatnaşyjylar biri-birini gaýtalamaga mejbur bolarlar.
3. Pikirleriň we pikirleriň mukdary höweslendirilýär. Mukdar adatça hiliň ýokarlanmagyna eltýär.
Gatnaşanlara hyýallaryna erkin goşant goşmak mümkinçiligi berilmelidir. Bu erkinligiň netijesinde üýtgeşik we güýçli pikirler döreýär.
4. Her bir okuwçy başgalaryň pikirlerine esaslanyp, olary üýtgedip biler. Sebäbi pikirler pikirlerden döreýär. Öň teklip edilen pikiri üýtgetmek köplenç asyl ideýadan has güýçli, has gowy görüşe alyp barýar. "Beýni hüjümi" usulyny ulanmak prosesi aşakdaky tapgyrlarda amala aşyrylýar: okuwçylar mugt tertipde ýerleşdirilýär; tagtalar ýa-da listler pikirler we pikirler ýazmak üçin taýýar; çözülmeli mesele kesgitlenildi; iş tertibi kesgitlenildi:
a) pikirlere baha berilmeýär;
b) pikir azatlygy doly berilýär;
ç) köp sanly pikir (mukdar) üçin çalyşýar;
g) okuwçylaryň işi "öňe gitmek", "bilmek", "pikirleriň üstünde gurmak", "goşmak", "giňeltmek", "üýtgetmek" ýaly jaňlara esaslanýar; berlen mesele boýunça pikirler soralýar we ýazylýar; başgalaryň pikirlerine gülmek, gödek sözler aýtmak we gülmek hem gadagan; sahypalar pikirler we pikirler bilen doldurylanda, görünýän ýerde asylýar; işler pikirler gutarýança dowam etdiriler; şondan soň mugallym tarapyndan täze, güýçli, paýhasly we özboluşly pikirler höweslendirilýär we baha berilýär.
Aýyrmak logikanyň kadalaryna laýyklykda netijä gelýär. Ilki bilen, resmi logikada umumylykdan aýratynlyga we şahsyýete çekişme aýyrmak diýilýärdi. Mysal üçin, "Menhli adamlar ölýär" we "Sokrat adamdyr" diýen iki hökümden, "Sokrat ölümlidir" diýen täze karar çykarylýar.
Häzirki zaman ylymlarynda "Aýyrmak" adalgasy giň manyda ulanylýar, logika kanunlaryna esaslanýan belli bir hökümden netije çykarmagy aňladýar. Oňa esaslanýan höküm dogry bolsa we aýyrmak kanunlary berjaý edilse, ondan çykarylan netije hem güýje girer.
Öz-özüni görkezýändigi sebäpli subutnamasyz kabul edilen bir döwletiň, beýannamanyň, pikiriň aksioma diýilýändigini ýatladýarys.
Aýyrmak usuly dürli görnüşlerde, esasanam aksiomatiki usulda, şeýle hem gipotetiki - deduktiw usulda tapylyp bilner. Nazaryýet döretmek üçin esas boljak pikirleriň toplumy (aksiomalar we ş.m.) bar bolan faktiki materiallardan deduktiw saýlanýar we beýleki bilimler logika kanunlaryna esaslanýar.
Aýyrmak (lat. Deductio - netijä gelmek) - logikanyň kadalaryna laýyklykda netijä gelmek. Ilkibaşda resmi logikada umumylykdan aýratynlyga we aýratynlyga diskussiýa diýilýärdi. Mysal üçin, "metalshli metallar elektrik geçiriji (umumy)" we "Mis metaldyr" diýen iki hökümden, aýyrmak usuly bilen täze ýörite karar (netije) çykarylýar: "Mis elektrik geçiriji". Bu logika baradaky edebiýatda "DEDUCTIVE" adalgasynyň ilkinji gezek rim logiki filosofy Boethius (480-524) tarapyndan ulanylandygy aýdylýar. Şeýle-de bolsa, bu taglymat ilkinji gezek Aristoteliň syllogizm görnüşinde seljerildi. "Ilkinji seljeriş". Soňra DEDUCTIVE düşünjesi R.Dekart, G. Leibniz ýaly filosoflar tarapyndan işlenip düzüldi. Orta 20-nji asyryň arap pelsepesinde Kindi, Razi, Gazali, Ibn Ruşd DEDUCTIVE aýratyn üns berdiler. Farobi, Ibn Sina Aristoteliň deduktiw logikasyna täze pikirler girizdi we diňe bir sylogizm görnüşini däl, eýsem şertli we deduktiw logikany hem ösdürdi. Täze (ýokarda) usullary döretdi.
Häzirki zaman ylmynda "DEDUCTIVE" adalgasy giň manyda ulanylýar, logika kanunlaryna esaslanýan belli bir hökümden netije çykarmagy aňladýar. Esasy hökmünde kabul edilen höküm faktiki we DÜZGÜN kanunlar bilen ýerine ýetirilse, ondan çykarylan netije hem dogry bolar. DEDUCTIVE subutnamanyň esasy serişdesidir. Şonuň üçin ylymdaky teoriýalar deduktiw usulyň netijesinde döredilýär. Adatça, aýyrmak usuly belli bir ugurda faktiki materiallary ýygnandan soň, çuňňur öwrenmek, ulgamlaşdyrmak we ş.m. ulanylýar. maksatlary üçin ulanylýar. DEDUCTIVE psihologiýa we akyl teoriýasyna hem degişlidir. Psihologiýada DEDUCTIVE adamyň şahsy pikirlenişini öwrenýär, bilim teoriýasynda ylmy bilimleriň usuly hökmünde ýüze çykýar. Aýyrmak usuly dürli görnüşlerde, esasanam aksiomatiki usulda, şeýle hem gipotetiki - deduktiw usulda tapylyp bilner. Nazaryýet döretmek üçin esas boljak pikirleriň toplumy (aksiomalar we ş.m.) bar bolan faktiki materiallardan deduktiw saýlanýar we beýleki bilimler logika kanunlaryna esaslanýar. Aýyrmak, öňden bar bolan umumy hakykatyň, umumy ýörelgäniň, logiki pikirlenişiň we logikanyň kadalaryna esaslanýan kiçi, aýry-aýry ýagdaýlarda ulanylmagydyr. Aýyrylanda, umumy gipoteza durmuşda bar bolan aýratyn ýagdaýlar arkaly barlanýar. Bu umumy ýörelge eýýäm bar we ýagdaýlar diňe şu ýörelgäni barlamak we ulanmak üçin öwrenilýär. Logika bu ýerde esasy faktor; we tejribe ikinji derejeli.
Induksiýa, käbir nokatlardan umumy netijeleri çykarmakda we logiki gözleglerde ulanylýan çekişme usulydyr. Aýratynlygyny öwrenmek bilen umumylyk öwrenilýär. Umumylyk obýektler we hadysalar bilen ýakyndan baglanyşyklydyr. Induksiýa bilimiň emele gelmeginde, kanunlaryň tapylmagynda, düşünjeleri meýdana getirmekde we gipotezany öňe sürmekde ylym üçin möhümdir.
Aksiomatiki usul ilki gadymy grek geometrleriniň işlerinde kemala gelip başlady. Ewklidiň "iplesörelgeler" (be ö 300 300-nji ýyl) filminde beýan edilen geometrik ulgam aksiomatiki teoriýa binasynyň mysalydyr. Bu eser jemi 13 bapdan ybarat we planimetriýanyň aksiomatiki teoriýasy 1-4-nji baplarda gurulýar. Bu geometriýanyň esasy aksiomatiki düşünjeleri ideal giňişlik obýektleri hasaplanýan "nokat", "göni çyzyk", "tekizlik"; geometriýanyň özi fiziki giňişligiň häsiýetlerini öwrenýän ylym hökmünde düşündirilýär. Ewklid geometriýasynyň beýleki düşünjeleri olaryň kömegi bilen emele geldi.
Gipotetiki-deduktiw usul hem ylmy bilimleriň usullaryndan biridir. Bu deduktiw baglanyşykly gipotezalar ulgamynyň döredilmegini öz içine alýar. Netijede, bu çaklamalardan empirik faktlar barada netije çykarylýar. Bu usul, hakyky manysy belli bolmadyk gipotezalardan we beýleki gipotezalardan netije çykarmaga esaslanýar. Netijede, bu usuly ulanmak bilen gelen netije hökmany suratda ähtimallyk häsiýetine eýe bolar. Gipotetiki-deduktiw usulyň umumy gurluşy: teoretiki düşündiriş talap edýän material bilen tanyşmak we bar bolan teoriýalary we kanunlary ulanyp düşündirmäge synanyşmak. Bu mümkin däl bolsa: dürli logiki usullaryň kömegi bilen bu wakalaryň sebäpleri we kanunlary barada çaklamalar (çaklamalar, çaklamalar) ediň; gipotezalaryň dogrulygyna we çynlakaýlygyna baha bermek we olaryň arasynda hakykata iň ýakyn saýlamak; - gipotezadan netije çykarmak (köplenç aýyrmak arkaly) we mazmunyny aýdyňlaşdyrmak; - gipotezadan alnan netijeleriň eksperimental barlagy. Bu ýerde çaklama ýa-da eksperimental subut edildi ýa-da tassyklanmady. Emma käbir netijeleriň subut edilmegi gipotezanyň dogrulygyny (ýa-da galplygyny) kepillendirmeýär. Derňewiň netijelerine görä iň gowy çaklama teoriýa öwrülýär. Matematiki gipotezany gipotetiko-deduktiw usulyň bir görnüşi hasaplamak bolar. Bu ýerde ozal belli we barlanan ýagdaýlaryň gowulaşan şekillendirişini görkezýän käbir deňlemeler gipoteza bolup hyzmat edýär. Öň belli we tassyklanan şertler üýtgedilýär we täze hadysalara degişli gipotezany görkezýän täze deňleme döredilýär. Gipotetiki-deduktiw usul (aksiomatiki usul ýaly) açyş usulyna garanyňda ylmy bilimleri gurmagyň we esaslandyrmagyň usulydyr, sebäbi täze gipoteza nädip ýetmelidigini görkezýär.
4. Abstraktdan betona çykmak - teoretiki gözleg we görkeziş usuly. Ylmy pikiriň başlangyç abstraksiýadan netijä - gözlenýän temanyň teoriýada bitewi şöhlelenmesine, bilimleri çuňlaşdyrmagyň we giňeltmegiň yzygiderli tapgyrlaryndan ybaratdyr. Belli bir duýgudan abstraksiýa, pikirlenmekde predmetiň aýry-aýry taraplaryny bölmek we degişli abstrakt kesgitlemelerde "birleşdirmek" bu usulyň şertleri. Bilimiň belli bir abstraktdan hereketi, belli birinden umumylyga geçmegi aňladýar. Derňew we induksiýa ýaly logiki usullar bu ýerde öňdebaryjydyr. Abstraktdan belli bir duýga çykmak, käbir umumy abstraksiýalardan olaryň agzybirligine, belli bir generala geçmek prosesi. Sintez we aýyrmak usullary bu ýerde öňdebaryjydyr. Bilimiň şeýle hereketi resmi, tehniki prosedura däl-de, predmetiň ösüşindäki gapma-garşylygy, içerki gapma-garşylyklara görä bir derejeden beýlekisine geçmegini görkezýän dialektiki gapma-garşylykly hereketdir. 3. Gözlegiň umumy logiki usuly we usullary.
1. Derňew - obýekti hakyky ýa-da wirtual komponentlere bölmek; sintez the böleklerden tutuşlygyna şol bir görnüşde ýygnamak. Sinteziň netijesinde düýbünden täze bir zat döredilýär. Derňew işinde (derňew işi) pikir çylşyrymlylykdan ýönekeýlige, tötänlikden zerurlyga, dürlilikden aýratynlyga we bitewilige geçýär. Derňewiň maksady bölekleri çylşyrymly bitewi elementler hökmünde bilmek we olaryň arasyndaky gatnaşyklary we kanunlary kesgitlemek. Şeýle-de bolsa, seljerme abstraktda galan agzybirligiň dürlüligiň bitewiligi hökmünde entek açylmandygyny düýp manysyny tapawutlandyrmaga alyp barýar. Sintez, beýleki tarapdan, derňew arkaly bölünen bölekleri, häsiýetleri we gatnaşyklary bir bitewi birleşdirmek prosesinden durýar. Sintez agzybirlikden tapawuda we dürlülige gönükdirilýär we umumylygy we aýratynlygy, agzybirligi we dürlüligi belli bir ýaşaýyş bitewiligine birleşdirýär. Derňew we sintez ýakyn baglanyşyklydyr.
Abstraksiýa, öwrenilýän hadysanyň birnäçe häsiýetlerinden we nisbatlaryndan akyl taýdan daşlaşmak we şol bir wagtyň özünde gözlegçini gyzyklandyrýan häsiýetleri (esasanam möhüm, umumy häsiýetleri) tapawutlandyrmakdyr. Bu prosesiň netijesinde dürli "abstrakt zatlar" alynýar. Bu ýagdaýda "abstrakt mowzuklar" aýratyn düşünjeleri we kategoriýalary ("ösüş", "gapma-garşylyk", "pikirlenmek" we ş.m.) we olaryň ulgamlaryny aňladýar. Matematika, logika, dialektika we pelsepe iň ösen ulgamlardyr. Göz öňünde tutulan häsiýetleriň haýsysynyň möhümdigini we haýsysynyň ikinji derejededigini kesgitlemek abstraksiýanyň esasy meselesidir. Bu her bir mesele. ilki bilen öwrenilen dersiň häsiýetine, şeýle hem gözlegiň anyk meselelerine baglylykda karar berilýär.
Düşündiriş-düşündiriş teoretiki we aň-bilim kategoriýasydyr; daşarky görnüşlerini (alamatlar, yşaratlar, sesler we ş.m.) öwrenmek arkaly düşündirilýän obýektiň içki mazmunyna düşünmäge gönükdirilen ylmy bilim usuly. Düşündiriş, öwrenilýän obýektiň manysyny we ähmiýetini kesgitlemegiň prosedurasy gözlegçiniň esasy strategiýasy bolan gumanitar metodologiýanyň özenidir. Esasy ugur lingwistika.
Deňeşdiriş usuly, umuman alanyňda, umumy ylmy gözleg usullaryna degişlidir. Funksiýa maksady we ulanylyş usullary boýunça empirikdir. Iş ýüzünde onuň birnäçe görnüşi tapawutlanýar. Mysal üçin, birmeňzeş jisimleriň tebigatyny açyp görkezýän deňeşdirme usuly; deňeşdirme-taryhy-tipologiki, baglanyşyksyz hadysalaryň genezisiň we ösüşiň şol bir şertleri bilen meňzeşligini açyp görkezýän; deňeşdirme-taryhy-genetiki, gelip çykyşyna baglylygynyň netijesinde hadysalaryň meňzeşligini görkezýär; deňeşdirmek, dürli zatlaryň we hadysalaryň täsirini kesgitlemek.
Amaly gözleglerde deňeşdirme usuly klassifikasiýa, tipologiýa, baha bermek, umumylaşdyrmakda esasy usul hökmünde ulanylýar. Öwrenilen obýektleriň umumy we aýratyn aýratynlyklaryny we aýratynlyklaryny we olaryň ösüş proseslerini tapawutlandyrmaga mümkinçilik berýär.
Deňeşdiriş usulynyň üstünlikli ulanylmagy, başlangyç maglumatlary we alnan netijeleriň integrasiýasyny goşmak bilen gözegçilik usullarynyň standartlaşdyrylmagyny göz öňünde tutýar
Adetmezçilikleri:
Deňeşdirme usulynyň ýetmezçiligi, ulanylanda derňew astyndaky obýektiň hakyky "garaşsyz" üýtgeýjileriniň möhüm sebäplere ep-esli täsir etmegi, gönüden-göni sebäpler ýa-da ylalaşyk gatnaşyklary näbelli usullar bilen göz öňünde tutulýar. "Gözegçiligiň mümkin däldigi.
Deňeşdiriş usulyny ulanmagyň käbir mysallary:
Ylmy gözleglerde deňeşdirme usulynyň giňden ulanylmagy, oňa esaslanýan dersleriň sanawy bilen görkezilýär. Bular öz içine alýar:
Deňeşdiriji anatomiýa, organlaryň we olaryň ulgamlarynyň gurluşynyň we ösüşiniň umumy aýratynlyklaryny öwrenýän biologiki ylymdyr.
Deňeşdiriji ylahyýet, ekumeniki geňeşler gutaraly bäri heterodoks hristian jemgyýetleriniň taglymat we ahlak taýdan bozulmagy bilen tankytlaýan ylahyýetiň bir şahasydyr.
Deňeşdirilen taryhy lingwistika, taryhy we genetiki taýdan düşünilýän, ýagny umumy proto dilinden gelip çykan hakykat hökmünde düşünişýän dil gatnaşyklary bilen iş salyşýan bir pudakdyr.
Deňeşdirme edebiýaty halkara edebi baglanyşyklary we gatnaşyklary, dürli ýurtlardaky edebi we çeper hadysalaryň meňzeşligini we tapawudyny öwrenýän edebiýat taryhynyň bir şahasydyr.
Deňeşdirilen mifologiýa Maks Müller tarapyndan mifiki hekaýalary we dürli halklaryň baglanyşykly dini ynançlaryny deňeşdirip öwrenmek bilen baglanyşykly ylym hökmünde kesgitlenýär.
Deňeşdirme syýasaty, dürli syýasy ulgamlarda şol bir syýasy hadysalary deňeşdirmek we deňeşdirmek arkaly syýasaty öwrenmekdir.
Deňeşdiriş hukugy, şol bir atdaky döwlet we hukuk edaralaryny, esasy ýörelgelerini we kategoriýalaryny deňeşdirip, dürli ýurtlaryň hukuk ulgamlaryny öwrenýän hukuk pudagydyr.
Deňeşdiriji psihologiýa psihikanyň ösüşi bilen baglanyşykly psihologiýanyň bir şahasydyr.
Deňeşdiriji ylahyýet, umumy görnüşlerini, görnüşlerini, hadysalaryň morfologiýasyny, ähliumumy gatnaşyklary, düzgünleri we kanunlary kesgitlemek üçin dinleri öwrenýän ylymdyr.
Deňeşdirilen jenaýat kanuny dürli ýurtlaryň jenaýat hukuk ulgamlaryny, şol bir adyndaky jenaýat hukuk institutlaryny öwrenýän, esasy ýörelgelerini we kategoriýalaryny deňeşdirýän, taryhyny we ösüş görnüşlerini öwrenýän kazyýet işiniň bir şahasydyr.
Deňeşdirme pelsepesi taryhy, filosofiki we filosofiki gözlegleriň, Günbatar, Gündogar, Latyn Amerikasy, Afrikanyň filosofiki däplerini öwrenmek, şol sanda filosofiýa mekdepleri, taglymatlar, ulgamlar, kategoriýa enjamlary we aýry-aýry düşünjelerdir.
Düşündiriş- (latynça) -dan suratlandyrmak - dogry ýa-da ýalan düşündiriş, düşündirişli jümle; suratlandyryjy - suratlandyryjy. Munuň tersi. Mysal üçin, suratlandyryjy etika ahlak durmuşynyň arassa beýanyny berýän we K.- L-ni emele getirmeýän etika. Kadalar ylymda suratlandyryş usulydyr, diňe düşündiriş usulydyr.
Logika boýunça, dialektiki aýratyn obýektleri, olaryň häsiýetlerini ýa-da beýleki obýektler bilen gatnaşygyny suratlandyrmaga hyzmat edýän dil aňlatmasy hökmünde düşünilýär. Düşündiriş, mysal üçin, "eartherdäki iň samsyk adam", "tigir oýlap tapyjy", "Iliad we Odisseý we ş.m. awtory hasaplanýan gadymy grek şahyry.
Düşündiriş, umumy atlary (atlary, häsiýetleri we gatnaşyklary) ulanyp, emläk atlary bilen birmeňzeş funksiýany ýerine ýetirýän (latynça düşündirişden - düşündirişden) peýdalanýan ýeke obýektleriň suratlandyryjy beýanydyr. ady
Logika boýunça, dialektikanyň ulanylyşy tebigatda makalalary ýa-da sözlemleriň ornuny tutýan makalalary ýa-da söz düzümlerini ulanmaga meňzeýär ("mysal üçin" sözünde çalt, seýrek gapma-garşy). dilleri. Muňa garamazdan, manysy bar. Dictictic beýanyndan tapawutlanýar. Tebigaty aňlatmagyň görnüşleri. giňeltme kontekstiniň takyklygyna baglylykda dil (obýekt logiki). Dealictic hökmany suratda bar we hemişe özboluşly. Bu, adatça, olary baýlaşdyrýan we mümkinçilikleri beýan edýän bu ýa-da resmi ulgamyň ýa-da hasaplamanyň diline dialektikanyň girizilmegi üçin ýeterlik şertdir. Alnan ulgamlaryň (nusgawy ýa-da duýgur) giňelmegi möhüm däl, sebäbi bu şertlerde girizilen dialektika (düşündirişli sözler) elmydama ýok edilip bilner.
Innowasiýa üstünlikleri üçin bir ýurtda ähli derejelerde ýokary hilli bilim ulgamy bolmaly. Bu, 12-nji iýulda köpçüligiň ara alyp maslahatlaşmagy üçin hödürlenen innowasiýa ösüş strategiýasynyň taslamasynda beýan edildi.
Resminamada Özbegistanda adam kapitalynyň derejesine we hiline ýaramaz täsir edýän birnäçe meseleler sanalandyr.
Mekdebe çenli bilimiň pes bolmagy uzak möhletli netijelere getirýär. 2017-nji ýylda ýurtdaky mekdebe çenli çagalaryň diňe 30% -i çagalar baglaryna kabul edildi.
Özbegistan bilimiň hiline baha bermek boýunça halkara maksatnamalara gatnaşmaýar. Talyplaryň okuwyna global reýting we gözegçilik ýurtlaryň arasyndaky sagdyn bäsdeşligi goldaýar we bilim syýasatynyň gowulaşmagyna goşant goşýar.
Özbegistanda ýokary bilim ulgamy bilen talyp ýaşyndaky ilatyň gurşawy 9,5 göterim bolup, sebit we halkara ülňüleri bilen deňeşdirilende pes, bu bilim ulgamynyň başlangyç we orta derejelerindäki ýagdaýdan düýpgöter tapawutlanýar. ilatyň 100 göterimi diýen ýaly başga. Global tendensiýa ilatyň ýokary bilim bilen gurşap almagyny ýokarlandyrmaga gönükdirilen bolsa, Özbegistanda munuň tersine bolýar: soňky 25 ýylda 9% azalmak. Deňeşdirmek üçin: Koreýa Respublikasynda ýokary bilim bilen gurşaw 95%, Hytaýda - 39%, Russiýada - 79%, Gazagystanda - 46%.
Bilim ulgamy bilen ykdysadyýetiň zerurlyklarynyň arasyndaky boşluk çynlakaý mesele. Bütindünýä banky tarapyndan geçirilen gözlegiň netijesine görä, Özbegistandaky kompaniýalaryň 35% -i ýokary bilimli hünärmenleri tapmakda kynçylyk çekýär. Senagat kärhanalarynda defisit takmynan 50% -e ýetýär. Iş berijileriň pikiriçe, bu kynçylygyň esasy sebäbi zähmet bazaryndaky "hünärmenleriň ýoklugy".
Orta mekdep bilen işewürligiň arasyndaky gowşak gatnaşyk. Higherokary bilime ýazylmagyň pes derejesi, alnan bilimleriň we başarnyklaryň hili we innowasiýa ösüşiniň talaplaryna laýyklyk derejesi, iş berijileriň, hakyky pudagyň we işewürligiň arasyndaky garaşlylyk innowasiýalary girizmek we täze tehnologiýalary uýgunlaşdyrmak mümkinçiliklerini çäklendirýär. .
Maglumat tehnologiýalaryny ulanmak, elýeterliligi giňeltmek we täze okatmagyň usullaryny ulanmak derejesi hem pes. IKT gurallaryny giňden ulanmak gaty çeýe we elýeterli okuw kurslaryny saýlamaga, ýokary bilim tarapyndan hödürlenýän degişli hünärleriň mazmunyny özleşdirmäge mümkinçilik berýär.
Higherokary okuw jaýlarynda işleýän mugallymlaryň ýeterlik ylmy mümkinçilikleri ýok. Özbegistanda mugallymlaryň arasynda ýokary hünärli işgärleriň (ylym kandidatlary we ylymlaryň lukmanlary) diňe 37,9 göterimi, galan 62,1 göterimi bolsa ylmy derejesi bolmadyk mugallymlardyr. Soňky ýyllarda bu tendensiýa akademiki derejeleri we atlary bolan ylmy we pedagogiki işgärleriň garramagy we ýaşlaryň azalmagydyr. Pensiýa we pensiýa ýaşyndaky mugallymlar ýokary hünärli hünärmenleriň 31,3% -ini düzýär.
Okuw meýilnamalaryny düzmekde, talyplary kabul etmekde we serişdeleri bölmekde uniwersitetleriň garaşsyzlygynyň bolmazlygy.
Bilim ulgamyny gowulandyrmak we adam kapitalyny ösdürmek üçin birnäçe çäreler teklip edilýär:
Qualifiedokary hünärli mugallymlaryň we hünärmenleriň emele gelmegi, ýokary bilimli mugallymlaryň we mugallymlaryň sanynyň köpelmegi.
Bäsleşige ukyply döwlet we hususy mekdebe çenli çagalar bagyny döretmek arkaly mekdebe çenli bilimli çagalaryň doly gurşawyny kem-kemden üpjün ediň.
Mugallymlaryň derejesini ýokarlandyrmak, mugallymlaryň işiniň netijelerine baglylykda aýlyk tölemegiň çeýe ulgamyny ornaşdyrmak, býurokratiýa ýüküni azaltmak bilen esasy iş üçin boş wagt boşatmak;
Özbegistanyň bilimiň hiline baha bermek üçin halkara deňeşdirme okuwlaryna gatnaşmagyny üpjün etmek: 15-16 ýaşly okuwçylaryň bilim üstünliklerine baha bermek boýunça halkara maksatnama (okamak we ylymda matematiki sowatlylygy we sowatlylygy PISA-baha bermek), 4-nji we okuwçylaryň matematika we tebigy ylymlardaky sowatlylygyna 8-nji baha bermek. bahalar (TIMSS) we Okuwyň hilini we tekst düşünişini halkara öwrenmek (PIRLS).
Bilim prosesine häzirki zaman bilim programmalaryny, pedagogiki we akylly tehnologiýalary ornaşdyrmak (elektron modullary we uzak aralyk okuw programmalaryny döretmek) arkaly bilimiň hilini düýpgöter ýokarlandyrmak.
Ýokary okuw jaýlarynda işleýän mugallymlaryň ýeterlik ylmy mümkinçilikleri ýok. Özbegistanda mugallymlaryň arasynda ýokary hünärli işgärleriň (ylym kandidatlary we ylymlaryň lukmanlary) diňe 37,9 göterimi, galan 62,1 göterimi bolsa ylmy derejesi bolmadyk mugallymlardyr. Soňky ýyllarda bu tendensiýa akademiki derejeleri we atlary bolan ylmy we pedagogiki işgärleriň garramagy we ýaşlaryň azalmagydyr. Pensiýa we pensiýa ýaşyndaky mugallymlar ýokary hünärli hünärmenleriň 31,3% -ini düzýär.
Okuw meýilnamalaryny düzmekde, talyplary kabul etmekde we serişdeleri bölmekde uniwersitetleriň garaşsyzlygynyň bolmazlygy.
Bilim ulgamyny gowulandyrmak we adam kapitalyny ösdürmek üçin birnäçe çäreler teklip edilýär:
Qualifiedokary hünärli mugallymlaryň we hünärmenleriň emele gelmegi, ýokary bilimli mugallymlaryň we mugallymlaryň sanynyň köpelmegi.
Bäsleşige ukyply döwlet we hususy mekdebe çenli çagalar bagyny döretmek arkaly mekdebe çenli bilimli çagalaryň doly gurşawyny kem-kemden üpjün ediň.
Mugallymlaryň derejesini ýokarlandyrmak, mugallymlaryň işiniň netijelerine baglylykda aýlyk tölemegiň çeýe ulgamyny ornaşdyrmak, býurokratiýa ýüküni azaltmak bilen esasy iş üçin boş wagt boşatmak;
Özbegistanyň bilimiň hiline baha bermek üçin halkara deňeşdirme okuwlaryna gatnaşmagyny üpjün etmek: 15-16 ýaşly okuwçylaryň bilim üstünliklerine baha bermek boýunça halkara maksatnama (okamak we ylymda matematiki sowatlylygy we sowatlylygy PISA-baha bermek), 4-nji we okuwçylaryň matematika we tebigy ylymlardaky sowatlylygyna 8-nji baha bermek. bahalar (TIMSS) we Okuwyň hilini we tekst düşünişini halkara öwrenmek (PIRLS).
Bilim prosesine häzirki zaman bilim programmalaryny, pedagogiki we akylly tehnologiýalary ornaşdyrmak (elektron modullary we uzak aralyk okuw programmalaryny döretmek) arkaly bilimiň hilini düýpgöter ýokarlandyrmak.
Maýyp çagalary terbiýelemek we terbiýelemek üçin deň şertleri üpjün etmek, şol sanda päsgelçiliksiz gurşaw (göteriji enjamlar, pampalar, sanitariýa otaglarynda ýörite enjamlar, tutawaçlar, ýörite stollar, stollar bilen enjamlaşdyrmak; maýyp çagalar döretmek) üçin öz içine alyjy bilimi ösdürmek; çagalar üçin toplumlaýyn bilim maksatnamalary; çagalara psihologiki-pedagogiki goldaw boýunça mugallym-defektologlary we hünärmenleri bermek).
Tempus maksatnamasy Europeanewropa Bileleşigi tarapyndan maliýeleşdirilýär we Gündogar Europeewropada, Merkezi Aziýada, Günbatar Balkanlarda we Ortaýer deňzinde hyzmatdaş ýurtlarda ýokary bilimiň döwrebaplaşdyrylmagyny goldamagy maksat edinýär, esasanam uniwersitetler arasyndaky hyzmatdaşlyk taslamalary arkaly.
Bu maksatnama, hyzmatdaş ýurtlaryň ýokary bilim ulgamlaryny ýokary bilim ulgamynda Europeanewropa prosesleri bilen meýletin birleşdirmäge kömek edýär. Tempus uniwersitetara hyzmatdaşlygy ösdürmekden başga-da, şahsy gatnaşyklary ösdürýär.
Tempus taslamalary esasan uniwersitetlerden ýa-da uniwersitet birleşiklerinden düzülen konsorsiýany goldaýar. Akademiki däl hyzmatdaşlar hem konsorsiýanyň bir bölegi bolup bilerler.
Tempus maksatnamasy, ýokary bilim edaralarynyň we döwlet edaralarynyň, şeýle hem ýokary bilim pudagy bilen gönüden-göni baglanyşykly ähli guramalaryň we kärhanalaryň gatnaşmagy üçin açykdy.
Bilelikdäki taslamalar (JV) we esaslandyryjy guramalar (CM) tarapyndan her ýyl Tempus IV (2007-2013) tarapyndan maliýeleşdirilýär, netijeleri dekabr aýynda başlanan Tempus 4 programmasynyň soňky altynjy tapgyrynda saýlanan web sahypasynda elýeterlidir. 2013 üç ýyllyk taslama 2016-njy ýylyň dekabryna çenli dowam eder.
1994-nji ýyldan bäri Özbegistan Tempus maksatnamasyna işjeň gatnaşýar. Tempus taslamalary dürli dersler boýunça okuw meýilnamalaryny döwrebaplaşdyrmaga gönükdirildi we ýerli zähmet bazarynyň zerurlyklaryny kanagatlandyrmaga, uniwersitet dolandyryşyny döwrebaplaşdyrmaga we uniwersitetler bilen kärhanalaryň arasynda hyzmatdaşlygy ýola goýmaga möhüm goşant goşdy. Tempus, ýokary bilim boýunça milli hünärmenler toparyny döretmek we goldamak arkaly milli derejede ýokary bilim ulgamynyň kämilleşmegine goşant goşýar.
1994-nji ýyldan bäri Özbegistanyň 55 uniwersiteti, şol sanda sebitlerdäki 30 uniwersitet Tempus maksatnamasynyň 87-den gowrak taslamasynyň durmuşa geçirilmegine gatnaşdy.
30 taslamany maliýeleşdirmek, şol sanda okuw meýilnamasyny özgertmek boýunça 14 bilelikdäki taslama, 7 "ýokary bilim we jemgyýet" bilelikdäki taslama, 1 JV 16,6 million ýewro býudjet bölünip berildi dolandyryş reformasy we 8 gurluş çäresi.
1-nji bäsleşigiň 3 taslamasy (2008): AIDA, PERSEUS, NMPLIS
2-nji bäsleşigiň 4 taslamasy (2009): CANDI, HEICA, SWAN, UNIQTOOL
3-nji bäsleşigiň 3 taslamasy (2010): PROMENG, UnIvEnt, CIBELES
4-nji bäsleşigiň 4 taslamasy (2011): QAPD, EPASAT, TERSID, ISMU
5-nji bäsleşigiň 5 taslamasy (2012): QUEECA, GE-UZ, UZWATER, TuCAHEA, ENGITEC
6-njy bäsleşigiň 11 taslamasy (2013): ITEDU, INOCAST, MACH, HIGHVEC, UNIWORK, DeTEL, SAMUZ, PROMIS, MATCHES, UZDOC, UZHELTH.
Tempus IV taslamalarynyň esasy maksady birnäçe dersler (maglumat we kitaphana ylymlary, informatika, suw çeşmelerini dolandyrmak, elektron okuw, in engineeringenerçilik-pedagogiki başarnyklar, oba hojalygy tehnologiýalary, daşky gurşaw ylymlary, oba hojalygyny dolandyrmak, mekatronika) bilim programmalaryny döwrebaplaşdyrmakdyr. we ş.m.). Bolonýa prosesiniň ýörelgelerini öňe sürmek bilen uniwersitetler bilen senagatyň arasyndaky gatnaşyklar.
Tempus IV taslamalarynyň işi Özbegistanyň 47 sany ýokary okuw mekdebini öz içine aldy, şol sanda 18 paýtagt uniwersiteti we respublikanyň 10 sebitinden 29 uniwersitet (Samarkant, Buhara, Horezm, Kaşkadarýa, Nawoý, Jizzakh, Namangan, Surkhandarya, Andijan, Farg Ene sebitleri) we Garagalpakstan respublikasy.
Tempus IV taslamalary 70 uniwersitet we EUB-ne agza 17 döwletiň 6 sany akademiki däl instituty bilen uzak möhletleýin hyzmatdaşlyk üçin esas döredýär.
Tempus maksatnamasynyň netijeliligi we gazanylan üstünlikler 2014-nji ýyldan başlap ýakyn 6 ýylda EUB-niň bilim pudagyndaky daşarky hyzmatdaşlyk maksatnamalaryny ösdürmekde ara alnyp maslahatlaşyldy. 2011-nji ýylyň 23-nji noýabrynda täze programmanyň taslamasy - Erasmus All for (Erasmus for All) theewropa Geňeşi tarapyndan ilkinji gezek Europeanewropa Geňeşiniň ara alyp maslahatlaşmagyna hödürlendi. Teklip taýýarlanylanda, hyzmatdaş ýurtlaryň ýokary okuw mekdeplerine kömek etmek üçin giň mümkinçilikleri bolan Tempus taslamasynyň görnüşini ulanmagy dowam etdirmek kararyna gelindi. Potensialy ýokarlandyrmak taslamalary tarapyndan hödürlenýän institusional hyzmatdaşlygyň bir görnüşi Tempus formatyna baglydyr.