Pedagogika instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi oila pedagogikasi

Nazorat uchun savollar.
1. Oila pedagogikasi fanining predmeti va maqsadi va vazifalari nimalardan iborat?
2. Oila pedagogikasining tarixiy ildizlarini aytib bering.

MAVZU: OILA PEDAGOGIKASINING ILMIY-TADQIQOT METODLARI

Reja:

1. Oila pedagogikasining ilmiy-tadqiqot metodlari:

   
   

• Adabiyotlarni o‘rganish metodi;

  
  

• Kuzatish metodi;

  
  

• Suhbat metodi ;

  
  

• Pedagogik eksperiment

  
  

Tayanch tushunchalar: oila oila pedagogikasi, fan predmet, maqsad va vazifa, xalq pedagogikasi, metodlar, ilmiy-tadqiqot.
Ilmiy tadqiqot metodlari ko‘proqoilaviy muammolarni halqilish maqsadida tadqiqotchilar tomonidan olib boriladi. Oilaviy muammolarni o‘rganish dastlab manba’larga murojat etiladi shu jihatdan dastlabki metod


Adabiyotlarni o‘rganish metodi. Oila pedagogikaiga doir adabiyotlarni o‘rganish jarayonida milliy va umuminsoniyqadriyatlarni aks ettiruvchi, mutafakkir va ma’rifatparvar pedagogik olimlarning asarlari, Mustaqil O‘zbekistonning iqtisodiy, siyosiy, va ma’naviyatiga doir adabiyotlar, O‘zbekiston yurtboshisi
I.A.Karimov asarlari risola va maqolalar, pedagogik, psixologik, badiiy va ommaviy adabiyotlarni o‘rganish.


Kuzatish metodi. – Kuzatish adabiyotlarni o‘rganishdan keyin boshlanadi. Kuzatishda ota – ona biror maqsadni ko‘zda tutib tashkil etadi. Kuzatish rejalashtiriladi, uning dasturi tuziladi. Bunda kuzatish tezligi, soni, manzili, vaqti, vaziyatni kuzatish, materiallarniqaydqilish muddati belgilanadi. Kuzatish muddatiga ko‘ra ikki turga ajraladi:qisqa va uzoqmuddatli kuzatish.qisqa kuzatish ob’ektning kundalik faoliyatidagi o‘zgarishlardan ma’lum xulosaga kelish. Uzoqmuddatli kuzatish -qo‘yilgan maqsad, reja va dastur asosida olib borilib, ma’lum ilmiy, yakuniy xulosaga kelinadi. Kuzatishning yakunini qaydqilishda kinos’yomka, video yozuvi, televideniya va boshqa texnik vositalardan foydalanish mumkin. Kuzatish metodidan to‘g‘ri foydalanish o‘quv – tarbiya jarayonining samaradorligini oshiradi. YAngi ijodiy faoliyatga boshlaydi.

Suhbat metodi - Tadqiqot mavzusining biror tomoni yoki hodisalari haqida bilib olish maqsadida ma’lum ma’sul shaxslar bilan og‘zaki savollar berilib, ulardan axborot olish jarayonidir. So‘roqlar mavzu doirasida mantiqan, mazmunli, tartibli, aniqifodasiga ega bo‘lishi lozim va uni to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligigaqarab jadval tuzib natijasi aniqlanadi. Suhbat metodi jarayonida intervyu ham olish mumkin. O‘rinli, mantiqan yuksak javoblar yoki noaniqjavoblar magnit lentalariga yozib boriladi va tahlil etiladi. YOzma javoblarni ommaviy ravishda yig‘ib olish metodi anketa metodi deb ataladi. Anketalar ishlab chiqish murakkab ilmiy jarayon. Tadqiqot natijalarining ishonchligi anketalar mazmuniga, berilgan savollar shakliga, to‘ldirilgan anketalar soniga bog‘liqbo‘ladi. Odatda anketalar anketa ma’lumotlarini EXMdaqo‘llab matematik statistika metodlari bilan ishlashga imkon beradigan
qilib tuziladi. Hujjatlarning etarli darajada aniqlik bilan shunday tahlilqilinishi aniqpedagogik jamoalarning real faoliyatidagi sababli bog‘linishlari va bog‘liqliklarini aniqlashga yordam beradi.


Pedagogik eksperiment. - Harqanday ilmiy – pedagogik tadqiqotning asosidir. Pedagogik eksperiment yordamida ilmiy gipotezalarning ishonchliligi tekshiriladi, pedagogika tizimlarining ayrim elementlari o‘rtasidagi bog‘liqlik va munosabatlar aniqlanadi. Tabiiy eksperiment va laboratoriya eksperimenti pedagogik eksperiment asosiy turlari hisoblanib, ular ko‘pgina turlarga bo‘linadi. Tabiiy eksperiment sharoitida YAngi o‘kuv rejalari, dasturlar darsliklar va hokazolar odatdagi o‘quv rejimini buzmay turib tekshiriladi. Pedagogik eksperiment – bu ham kuzatish, lekin u pedagogik jarayonning o‘tish sharoitlarini muntazam o‘zgartirish munosabati bilan maxsus tashkil etilgan bo‘ladi. Pedagogik jarayon aniqroqo‘rganish uchun eksperimentator o‘zi tashkil etgan jarayonni kuzatadi. U pedagogik jarayoniga aralashadi, tarbiyalanuvchilar bilan tarbiyachi faoliyatining muayyan sharoitlarini yaratadi. Pedagogik eksperiment dastlabki ma’lumotlarini, aniqsharoitlarni va o‘qitish usullarini yoki tadqiqqilinadigan materiallarni aniqbelgilashni, shuningdek, eksperiment natijalarini har tomonlama hisobga olishini talab etadi. Laboratoriya pedagogik eksperiment ilmiy taqiqotningqat’iy shaklidir. Juda keng pedagogik konteksdan uning muayyan tomoni ajratib olinadi, natijalari aniqtekshirib borishga va o‘zgaruvchan kattaliklar o‘rnini almashtirishga imkon beradigan sun’iy sharoit yaratiladi.quyidagilar pedagogik eksperimentning bosqichlari hisoblanadi: eksperimentni rejalashtirish, eksperiment o‘tkazish va natijalarni sharhlash. Rejalashtirish eksperiment maqsadi va vazifasini belgilash,
eksperiment natijasi ta’sir etuvchi omillar va ular darajasining miqdorini aniqlashni, kerakli kuzatishlar soni, eksperiment o‘tkazish tartibi, olingan natijalarni tekshirishmetodlarini o‘z ichiga oladi. Eksperimentni tashkil eti shva o‘tkazish belgilangan rejagaqat’iy amalqilgan holda olib borilishi kerak. SHarhlash bosqichida ma’lumotlar yig‘iladi vaqayta ishlanadi. Eksperiment o‘tkazish ishonchlilik tamoyiliga javob berish uchunquyidagi shartlarga rioyaqilish kerak, ya’ni:

1. Tekshiruvchilar soni va tajribalar miqdorining optimal bo‘lishi;

   
   

2. Tadqiqot metodlarini ishonchliligi;

   
   

3. Farqlarning statistik jihatdan ahamiyatliligini hisobga olish.

   
   

Turli metodlarning samaradorligini va sifatini oshirishga imkon beradi. Bunga matematika metodlarining hamda hisoblash – echishqurilmalari yordamidagi eksperiment natijalarining pedagogikaga kirib kelishi ham yordamlashadi. Odatda o‘rtacha arifmetik miqdor, modda, merdiana, dispersiya, tanlab olinadigan to‘plam majmuining o‘rtacha kvadratik chetga chiqishi, o‘rtacha olinganqiymat hatosi, belgilarni tuzatish koeffitsientlari hisoblab chiqiladi. Ilmiy tadqiqot natijalarini amaldaqo‘llanishi. Tugallangan tadqiqotda eng muhim narsa uning natijalarini amaldaqo‘llashdir. Mustaqil O‘zbekiston sharoitida YAngi ilmiy bilimlar juda tez to‘planib bormoqda. Biroqularni amaliy ishga joriy etish yo‘lidaqiyinchiliklar ham borligi ko‘zga tashlanmoqda.

Buqiyinchiliklar oiladagi tarbiya jarayonini takomillashtirish usullari haqidagi bilimlarining ortib borishi bilan ulardan foydalanishning faol imkoniyatlari o‘rtasidagi nomuvoqlikdan iboratdir. SHunday bo‘lsa – da, bu ularni joriy
etish yuzasidan maqsadga muvofiqishlar olib borishni istisni etmaydi. Joriy etish jarayoni pedagogik tajribani takomillashtirishgaqaratilgan foliyat debqaraladi. SHu sababli joriyqilinishi lozim bo‘lgan tavsiyalarga yuqori talablar qo‘yiladi. Talablarning ilmiy asoslanganlik darajasi, ular mazmuni aniqligi asosiy talablarqatoriga kiradi. Talablar mazmunining aniqligi pedagoglar bilan o‘quvchilarning mo‘ljallagan kuch g‘ayrati mezonining to‘g‘ri baholashni nazarda tutadi. Joriy etish butun bir tadbirlar kompleksi bo‘lib, u olingan hulosalar haqida pedagogik jamoatchilikni habardorqilishning yangi o‘quv va metodikqo‘llanmalar yaratishning metodik yo‘l – yo‘riqva metodik tavsiyalar ishlab chiqishni o‘z ichiga oladi.
Oila shajarasini o‘rgatish tahlilqilish metodi – pedagogika hodisalari va faktlarini tekshirishda oilaning kelib chiqish tarixi mukammal va chuqur o‘rganmoqlozim. Oila haqidagi ma’lumotni tahlilqilishda ta’limqonuniga amalqilinmog‘i lozim.
Bolalrni oilada ijodiyqobiliyatini o‘rganish metodi – oilada bolalarni ijodini hamda ularni turli – tuman ishlarini o‘rganish va tahlilqilish pedagogik tadqiqotning samarali metodlaridan biridir. Iqtidorli bolalar aqliyqobiliyatlari, olijanob ahloqiyqiyofalari, estetik didlari, sinchkovliklari vaqiziquvchiliklari bilan ajralib turadi. Ta’lim konunida va milliy dasturida pedagogika fani bolalar ijodining manbalari va faktorlarini chukur bilishga xamda ularni yanada tarakkiy ettirish va takomillashtirishning tugri yullarini kursatib berishga karatilgan.
Statistika ma’lumotlarini analiz va sintez kilish metodi – pedagogik tadqiqot kerakli statistika ma’lumotlarini ma’lum bir maqsad bilan sistemali o‘rganish mustaqil O‘zbekistonda Fan
madaniyat, ta’lim – tarbiyani taraqqiy etishga salmoqli hissaqushadi.
Anketalar metodi – oila a’zolari va bolalarni so‘rash usuli bo‘lib, u oila jamoasining ma’lumotlari to‘g‘risidagi kerakli ma’lumotlarni olish uchun ularning fikrlari vaqarashlarini aniqlash uchun va kasbga yo‘llashni belgilash uchun maxsus formada ishlangan bo‘lmog‘i lozim. Anketada ko‘zlangan maqsadga muvofiqsavollari bo‘lib, ularni javoblaridan pedagogik natijalar kelib chiqmog‘i lozim.