Şüurladavranışınvəhdətiprinsipi. Bu prinsip tərbiyə işində insanın həm şüuruna təsir etməyi, həm də onda düzgün davranış təcrübəsi yaratmağı nəzərdə tutur. İnsan şüurlu məxluqdur; onun davranış və münasibətləri şüurla tənzim olunur.
Ona görə də tərbiyə işində şüura təsir göstərmək, insanda düzgün əxlaqi təsəvvürlər, inam və əqidə yaratmaq, ona sözlə təsir etmək vacib şərtdir. Lakin tərbiyə işini yalnız söz, nəsihət üzərində qurmaq olmaz. Sözçülük, nəsihətçilik insanı bezdirir, onda sözə qarşı laqeydlik yaradır.
Şəxsiyyətin formalaşması o zaman səmərəli olur ki, şüurla davranış arasında vəhdət yaranmış olsun: insan bildiklərini davranış və rəftarına tətbiq etsin; düzgündavranış təcrübəsi və müsbət adətlərə yiyələnsin. Məsələn, Vətən haqqında şerlər əzbərlətməklə, söhbətlər aparmaqla insanda vətənpərvərlik hissi yaratmaq olmaz; on- da habelə Vətən naminə çalışmaq, onu qorumağa hazır olmaq əzmi və bacarıqları formalaşdırmaq vacibdir.
Tərbiyəyəkompleksyanaşmaprinsipi. Bu prinsip tərbiyə işinin bütün sahələrini, müxtəlif fəaliyyət növlərini vəhdətdə həyata keçirməyi nəzərdə tutur. Kompleks ya- naşma prinsipi bütöv pedaqoji prosesin öz mahiyyətindən irəli gəlir: pedaqoji proses ideya-siyasi, əxlaq, əmək, estetik, fiziki tərbiyə vəzifələrini vəhdətdəhəyatakeçirməkləşəxsiyyətin ahəngdar inkişafını təmin etməyə istiqamətlənir. Vahid pedaqoji prosesin hər hansı bir sahəsi çatışmadıqda tərbiyənin ümumi məqsədinə nail olmaq mümkün deyildir. Tərbiyədəpedaqojirəhbərlikləinsanıntəşəbbüsvəözfəaliyyətininəlaqələn-dirilməsi(əməkdaşlıq)prinsipi. Bu prinsip pedaqoji nəzarətlə insanın sərbəstliyini əlaqələndirməyi, pedaqoji əməkdaşlığı nəzərdə tutur. Bu sahədə tərbiyə təcrübəsində iki cür səhvəyol verilir: ya insan tam sərbəst, özbaşına buraxılır, ya da onun hər addı-
mına nəzarət edilir, ona daim qəyyumluq göstərilir. Hər iki hal zərərlidir. Birinci halda insan tam sərbəst olur, öz ağlı ilə hərəkət edir, heç kəslə hesablaşmır. İkinci halda o, başqalarından (böyüklərdən) asılı olur, heç bir sərbəst addım ata bilmir, aciz və passiv olur.
Bu sahədə orta xətt götürmək lazımdır; insana müəyyən sərbəstlik verməklə yanaşı, ona ağıllı pedaqoji rəhbərlik etmək, düzgün yol göstərmək vacibdir.