Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik

Qo‘zg‘aluvchan 
Shaxs 
buzilishi 
– 
kuchli 
darajadagi 
hissiy 
qo‗zg‗aluvchanlik, injiqlik, jahldorlik bilan tavsiflanadi. Bu holatda ta‘sirlovchi 
kuch va unga javob reaksiyasi bir-biriga mos kelmaydi. Bunday kishilar faqat o‗z 
manfaatini ko‗zlovchi shaxslar bo‗lib, ularga urishqoqlik, chiqishmovchilik, doimo 
ustun chiqishlik, arazgo‗ylik xosdir. Ular atrofdagilarga juda talabchan bo‗ladilar, 
ularning fikri bilan hisoblashmaydilar. Bu o‗z navbatida bemor holatining 
og‗irlashishiga olib kelishi mumkin. 
Tormozlanuvchi shaxs buzilishi. Bu guruhda astenik, psixoastenik va 
shizoid shaxs buzilishlari kiritilgan. 
 
Astenik shaxs buzilishi – tajanglik, o‗ta ta‘sirchanlik, sezuvchanlik, ruhiy 
charchoqlik bilan tavsiflanadi. Bunday shaxslar o‗zlarini boshqalardan kam 

---

74 
sanaydilar, o‗zlariga past baho beradilar va shuning uchun tez ranjib ketadilar. Ular 
doimo bezovtalanib, hayajon bilan kelajakdagi qiyinchiliklarni qarshi oladilar. 
Yangi va notanish sharoitda o‗zlarini noqulay sezadilar. Asteniklar kuchli 
ta‘sirlarga (shovqin, baland tovush) o‗ta chidamsiz bo‗ladilar. 
Psixoastenik shaxs buzilishi – hayajonli ishonchsizlik, ikqilanish, 
serhavotirlik belgilari bilan kechadigan shaxs buzilishlari. Bemor o‗z harakatlarini 
ko‗p tahlil qiladi, o‗z-o‗zini baholash susaygan, kamdan-kam hollarda o‗zidan rozi 
bo‗ladi. qiyinchiliklarni yengib keta oladimi yo‗qmi, shular haqida o‗ylaydi. 
Bemorni atrofdagi kishilar bilan muloqatga kirishishda qiynaladilar. 
Shizoid shaxs buzilishi – kamgaplik, odamoviylik, real voqyelikdan 
yiroqlashib qolganlik bilan tavsiflanadi. Ular atrofdagi kishilar, ota-onasi bilan 
qiyin til topishadilar. Bolaligida hech kimga aralashmaydilar, bir o‗zlari 
o‗ynaydilar, o‗zlari bilan ovora bo‗ladilar. Shizoid psixopatlar atrofdagilarga, shu 
jumladan yaqinlariga befarq bo‗ladilar. Atrofdagilar bilan rasmiy, sovuq muomala 
bo‗ladilar.