Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik

 

---

90 
BOLALARDAGI NEVROZLARNING KLINIK SISTEMATIKASI 
1. Psixomotor buzilishlar bilan kechuvchi nevrozlar - nevrotik duduqlanish 
ya‟ni logonevroz.
2. Qo‗rquv natijasida yuzaga keluvchi ongning affektiv torayishi bilan 
paydo bo‗ladigan nevrozlar - nevrotik tiklar, uyquning nevrotik buzilishi. 
3. Vegetativ buzilishlar bilan ifodalanuvchi nevrozlar - nevrotik anoreksiya, 
nevrotik enurez, nevrotik enkoprez. 
4. Astenik va nevrastenik buzilishlar bilan kuzatiladigan nevrozlar (ko‗proq 
o‗smirlarda). 
Nevrotik duduqlanish (logonevroz) 
Nutq vaqtida ishtirok etuvchi mushaklarni tirishishi bilan kuzatiladigan va 
nutq ritmi, tempi, to ‗kisligi o‗zgarishiga olib keladigan nevrotik buzilish holatidir.
Qisqa muddatli duduqlanish 4%, nisbatan turg ‗un duduqlanish 1% tashkil 
etadi. O‗g ‗il bolalarda qizlarga qaraganda ko‗proq kuzatiladi. Nisbati 2:1дан 
10:1гача bo‗lishi mumkin. Bu holat odatda 2-3 yoshdan boshlab, ya‘ni nutq 
shakllana boshlanishidan kuzatiladi.
Logonevroz o‗tkir va o‗tkir osti ruhiy jarohatlar natijasida kelib chiqadi. 
Logonevroz rivojlanishi asosida «fastsio-bukko-lingval dispraksiya» yotadi, ya‘ni 
affekt holatida motor avtomatizm kuchli rivojlanib nutq aktida ishtirok etuvchi
mushaklar talvasasiga olib keladi. Bunda nozik harakatlar koordinatsiyasi 
buziladi. Tanlanishi esa tug‗ma yoki orttirilgan moyilligiga bog‗liq bo‗lishi bilan 
tushuntiriladi. 
 
Klinik ko„rinishi 
Duduqlanish sindromi bilan kechib kasallik boshida nafas olish vokal 
mushaklarini tonik talvasasi va asta-sekin jarayonga artikulyatsiya mushaklarida 
tonik-klonik talvasalar paydo bo‗lishi bilan kechadi. Shuningdek nutq buzilishi 
bilan birga yuz bo‗yin oyoq-qo‗l mushaklarida qo‗shimcha o‗ziga xos harakatlar 
paydo bo‗lishi mumkin. 

---

91 
Bir necha oy yoki 1-2 yilda bolada nutq defekti yuzaga keladi va logofobiya 
rivojlanadi. Nevrotik duduqlanishga intensivlik doimiy bo‗lmaslik xos bo‗ladi, 
ya‘ni kuchli duduqlanish hatto gapiraolmaslik holati, bemalol nutq so‗zlash bilan 
almashib turishi kuzatiladi. Duduqlanish odatda emotsional taranglik holatida 
kuchayadi. Nevrotik duduqlanish boshqa nevrotik buzilishlar (qo‗rquv, kayfiyat 
o‗zgaruvchanligi, uyqu buzilishi, tiklar, enurez) bilan birga kechadi. Dinamikasi 
turlicha bo‗lishi mumkin. Kuchli reaksiyalarda o‗tkir nevrotik reaksiya bilan 
kechsa uzoq davom etuvchi psixogen omillar ta‘sirida prenevrotik, ya‘ni vaqti-
vaqti bilan kechadigan duduqlanish kuzatilishi mumkin. Kechuvi to‗lqinsimon 
xarakterda bo‗ladi. Asosan 15-17 yoshlarda duduqlanish kuchayadi, bunga 
logofobiya sabab bo‗ladi. Hattoki shaxsning nevrotik shakllanishiga sabab bo‗lishi 
mumkin. Bu holatni nevrozsimon duduqlanishdan farqlash kerak. Bu duduqlanish 
organik va somatogen buzilishdan kelib chiqib asta-sekin nutq rivojlanishini 
susayishi holida namoyon bo‗ladi.