Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik

 

---

119 
VI-BOB Ekzogen ta‟sirlar natijasida kuzatiladigan ruhiy buzilishlar 
Ekzogen ruhiy buzilishlarni epidemiologiyasi. YuNISEF ma‘lumoti 
bo‘yicha ruhiy buzilishlarning psixoz ko‘rinishida tarqalganligi, o‘tkazgan barcha 
og‘ir infeksion kasalliklarni (shu jumladan o‘ta xavfli infektsiyalar) orasida 27,6% 
infektsion kasalliklar bilan bog‘liqligi tashkil qiladi. Hamma o‘tkazgan jarohatlar 
orasida 12%ni bosh miya jarohatlaridir. Shunga e‘tibor berish kerakki, bosh miya 
jarohati olganlarda psixotik buzilishlar 0,1%dan 0,3%gacha uchraydi. 
Ekzogen ruhiy buzilishlarning tasnifi 
Patomorfologik belgisi bo‟yicha 
Klinik-dinamik ko‟rsatkichlari bo‟yicha  
1. Simptomatik ruhiy buzilishlar 
(somatogen va umumiy infektsiyalarda) 
2.Intrakranial - miya to‘qimasida infektsion 
agent joylashganda 
1. O‘tkir simptomatik psixozlar 
2. Protragirlangan sindromlar (Vik 
sindromlari) 
3. Cho‘zilgan yoki surunkali ruhiy 
buzilishlar 
Ruhiy buzilishlarga turli yuqumli kasalliklar sabab bo‘ladi. Odatda bakterial 
infeksiyalar psixiatrlarni kam qiziqtirgan, chunki ular juda jadal kechib, kam 
ahamiyatga ega bo‘lgan ruhiy buzilishlarni keltirib chiqargan. Ko‘pchilik yuqumli 
kasalliklarda antibiotiklar bilan davolash aniq tashhis qo‘yish hollarda kasallik 
kechishi va simptomlari tubdan o‘zgaradi. Masalan, ba‘zi yuqumli kasalliklarda 
psixopatologik buzilishlar yuqori bo‘lib, shizofreniyaga shubha tug‘diradi. 
Yuqumli kasalliklar tufayli kelib ruhiy buzilishlar turlicha bo‘lib infeksiya 
tabiatiga MNSning javob xususiyatiga va qaerda joylashishiga bog‘liqdir. Ba‘zi 
xollarda asosiy o‘rinda toksinlar bilan zaharlanish bo‘lsa, boshqa hollarda esa 
yallig‘lanish ustun bo‘ladi va ensefalitga sabab bo‘ladi. 

---

120 
Yarim sharlar po‘stlog‘i bosh miyaning reaktiv qismi bo‘lib, infeksiyaga 
diffuz tarqalish bilan himoyalanuvchi qonuniyatga binoan infeksiya, intoksikasiya 
umuman barcha ekzogen ta‘sirlarga javob beradi va shu xususiyat tashqi ta‘sirga 
nisbatan o‘tkir ruhiy reaktsiyaga o‘xshashib ketadi. Birinchilar qatorida ushbu 
klinik xususiyatni kuzatgan nemets psixiatri Bongeffer (1908 – 1917) xususan
yuqumli va intoksikatsion psixozlar ko‘pincha quyidagi sindromlar bilan 
kechishini kuzatgan: deliriy, amentsiya, ongning shomsimon xiralashuvi,
karaxtlik, gallyutsinoz, Korsakov simptomokompleksi, epileptiform harakat 
qo‘zg‘alishi, psevdofalajlar. Bu barcha sindromlarni Bongeffer ekzogen tipdagi 
reaktsiya yoki bosh miyaning nospetsifik javob reaktsiyasi deb xisoblagan.