Pul hám bankler oqıw qollanba

Natural pullar
Jámiyettiń dáslepki dáwirlerinde tólew quralı sıpatında paydalanılǵan pullar buyım yaki natural kórinisinde bolǵan. Natural pullar–bul real kóriniske iye bolǵan tovarlar bolıp, usı pullardıń qunı tovardıń ózinde sáwlelenip, olardıń satıp alıw qábiliyeti tovarlar qunı menen sáwlelengen. Anıq bir tovardı pul ornıńda paydalanıwda onıń tutınıw qunı úlken áhmiyetke iye bolǵan.

1. 
   Natural formadaǵı pullardı úsh toparǵa ajıratqan halda klassifikasiyalaw múmkin.
   
2. 
   Haywanlar formasında. Bul pul quramına tiri haywanlar hám olardan tayarlanǵan buyımlar kiredi. Mısalı, qoy, buǵa, jún, súyek hám basqalar.
   
3. 
   Buyım formasında. Bul formadaǵı pullar quramına paydalı qazılmalar hám metallar hámde olardan jasalǵan miynet quralların keltiriw múmkin. Mısalı, qımbat bahalı taslar hám metallar, duz hám basqalar.
   
4. 
   Ósimlik formasında. Bulardıń quramına túrli ósimlikler hám olardıń miyweleri kiredi. Mısalı, biyday, miyweler, temeki hám basqalar.
   

Natural pullardıń payda bolıw hám olardan paydalanıw tariyxı júdá keń hám qızıq. Adamlar dáslep jabayı halda jasaǵan dáwirde barlıq adamlardıń tapqanı ortada bolǵan, birgelikte tutınǵan, keyinshelik bir urıwga tiyisli adamlar qáwim–qáwim bolıp jasay baslaǵan. Qáwim ishinde adamlar bir–birine járdem beriwi, azıq–awqatlardı birge tutınıwı kerek bolǵan. Bul biyǵárez tártipte ámelge asırılıp, bunıń ornıńa olar bir–birinen hesh nárse úmit qılmaǵan, hámme nárse ortada bolǵan.
Keyinshelik múlkshiliktiń hám almasıwdıń rawajlanıwı nátiyjesinde túrli qáwim qatlamları kelip shıqqan. Qáwimler arasında qániygelesiw almaslawdı rawajlandırıp, bazarlardıń baslanǵısh formaları payda bola baslaǵan. Bunday jaǵdaylar natural pullardıń rawajlanıwına iytermelegen.
Qádimde natural pullar túrli kóriniste bolıp, olardan tólew quralı sıpatında paydalanıwǵa bir qansha faktorlar tásir qılǵan. Olardan:
– kúndelik talapı ushın júdá zárúr bolǵan buyımlar;
–mámlekettiń tabıyǵıy ıqlımı hám geografik jaylasıwı;
–kem ushıraytuǵın buyımlar hám olardı jetistiriwdiń quramalılıq dárejesi;
–uzaǵıraq múddet dawamında saqlaw imkániyatınıń múmkinligi.