Pul hám bankler oqıw qollanba

Metal pullar
Adamlar ortasında almasıw procesiniń tezlesiwi hám miynet bóltstiriwiniń shuqırlasıwı almasıw kóleminiń ósiwine alıp keldi. Ekonomikalıq qatnasıqlardıń jetilisiwi nátiyjesinde adamlar metaldı oylap tawdı, onnan hár túrli miynet quralların jasap kúndelik turmısında paydalandı. Sol miynet quralları tólew quralı wazıypasında atqardı. Keyinshelik metaldan teńge pullardı shıǵarıw jolǵa qoyıldı. Bulardıń barlıǵı almasıw qatnasıqları procesinde paydalanılıp kiyatırǵan natural pul formaların metal pul formasına ótiwine tiykar saldı.
Metaldan tayarlanǵan balta hám soǵan usaǵan zatlardan tólew quralı sıpatında paydalanǵan bolsada, olar basqa maqsette yaǵnıy kúndelik turmısta paydalanıw ushın jaratılǵan edi hám olar teńge kórinisine iye bolmaǵan.
Puldıń natural kórinisinen metal teńge formasına ótiwine, joqarıdaǵılardan da basqa tómendegi faktorlar tásir etken.

1. 
   Adamlardıń metallarga hár túrli formada islew beriwdiń oylap tabılıwı.
   
2. 
   Mámlekettiń payda bolıwı
   
3. 
   Adamlar ortasında tovar almasıw kóleminiń artıp barıwı nátiyjesinde usı procestiń uramalasıwı
   
4. 
   Natural formadaǵı pullardı saqlaw hám alıp júriwdiń qıyınlıǵı. Bulardıń barlıǵı natural pullar ornıńa metal pullardı aylanısqa tólew qúralı sıpatında kirip keliwine tiykar saldı.
   

Dáslep metal teńgeler qara reńli temirlerden slitka kórinisinde tayarlanǵan bolsa, keyinshelik tórtmúyeshlik, úshmúyeshlik, domalaq kórinistegi teńge formasın alǵan.
Waqıt ótiwi menen temir teńgeler ornıńa bronza, gúmis altın iyeledi. Temir metallardan jasalǵan teńge tólew quralı bolǵanda olardıń baha masshtabın teńgeniń awırlıǵı menen anıqlaǵan.
Aylanısta metal teńgeler, ásirese altın teńgeler puldıń wazıypasın orınlaǵanda ekonomikada pul aylanısın tártipke salıwǵa talap bolmaydı. Sebebi, qımbat bahalı metallar haqıyqıy qunǵa iye bolǵan hasıl pul esaplanıp, onıń kólemi tovar massasına salıstırǵanda avtomatik tárizde tártipke salınıp barıladı. Yaǵnıy, eger ekonomikada tovar massası altın massası(qunı)na salıstırǵanda kem bolsa aylanıstaǵı artıqsha altın teńgeler baylıq sıpatında ǵáziynege jaylastırıladı. Eger, kerisinshe, aylanısta altın teńgeler massası tovar massasına salıstırǵanda kem bolsa, baylıq sıpatında ǵáziynege jaylastırılǵan qarjılar aylanısqa shıǵarıw arqalı ózara tensalmaqlılıq támiyinlenedi.