Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

• • •••• • •
• •
•
•
• • ; : • . • • .
• •
J.I.2-rasm.
Fazoviy zaryad (2) 
termokatod (/) oldida.
elektrodli lampaning asosiy xu- 
susiyati uning ventil harakati, 
ya'ni bir tom onlam a o'tkazish 
xususiyati sanaladi.
Ikki elektrodli lam paning 
anodida kuchlanish boMmaganda, 
katod orqali nurlanayotgan erkin 
elek tro n lar 
b o ‘shliqda katod 
yonida bo'shliq zaryadini hosil 
qiladi (1.1.2-rasm).
Ba'zi bir elektronlar fazoviy 
zaryad atrofidan katodga qaytadi, 
boshqalari diffuziya hisobiga anod 
sathiga yetib boradi, bunda kichik 
hajmdagi anod toki hosil b o ‘ladi. 
U mikroamperlarda o ‘lchanib, boshlang'ich anod toki 
l o
deyiiadi. 
Bu tokning hajmi asosan katod va anodning o ‘rtasidagi masofaga, 
uning yuziga va katodning emissiya qobiliyatiga bog‘liq bo‘ladi.
Anod zanjiri tokining anod kuchlanishiga bogMiqligi 1.1.3- 
rasmda tasvirlangan. Bu diodning volt-am per tavsifi deyiladi.
K o o rd in a ta n in g g o riz o n ta l 
o 'q i d a v o ltla r d a
Ut
a n o d
kuchlanishi, vertikal o ‘qida — 
milliamperlarda / anod tokining 
qiymati qo'yilgan. 
.
Diodning bunday tavsifini 
q u y id a g i sx e m a d a k o ‘rish 
m um kin (1.1.4-rasm ). Lam- 
p an in g an o d ig a k u ch lan ish
potensiom etr R orqali anod 
batareyasidan Ba uzatiladi va 
voltm etr V orqali oMchanadi. 
Anod zanjiriga ulangan mil- 
liampermetr mA orqali diod-
1.1.3-rasm.
Anod tokining anod 
n in .g 
shu zanjirida paydo bo ‘-
kuchlanishiga bog'iiqligi. 
ladigan toki oMchanadi.
106
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Potensiometming u yoki bu 
yoqga siljitib turuvchi eng chekka 
pastdagi holati 0 nuqtasiga 
to ‘g‘ri keladi, unda anoddagi 
kuchlanish 0 ga teng. Anod toki 
ham bu paytda 0 ga teng bo‘ladi.
Anoddagi musbat kuchlanish 
ushlagichning yuqoriga ko‘ta- 
rilishiga qarab ohista ko‘tarila 
b o r a d i. S hu b ila n b irg a , 
anoddagi tok ham ortib boradi.
Avval U a gorizontal o ‘qqa nis- 
batan uncha katta bo lmagan 
burchak ostida harakatlanadi, 
keyin tikka ko'tariladi.
V olt-am per tavsifidan foy- 
dalanib, anoddagi har qanday kuchlanishda anod tokini aniqlash 
mumkin.
/a fazoviy zaryad qoidasida anod tokining kattaligi ikkidan uch 
darajasi qonuni orqali aniqlanadi:
bu yerda: 
A
— elektrodlaming kattaligi va o'zaro joylashishi, shakliga 
bog‘liq bo‘lgan o'zgarmas koeffitsiyentidir; 
Ua
— anod kuchlanishi.
Ikkidan uch qonuni yaqinlashgan hisoblanadi, chunki u 
elektronlarning boshlang‘ich tezligi ta'sirini, ch o ‘g‘lanuvchidagi 
to k n i hosil qiluvchi magnit m aydonini, katod uzunligidagi 
haroratning bir xil bo‘lmaganligini, elektrostatik emissiya va 
boshqalami hisobga olmaydi.
Endi ikki elektrodli lampalar (diod)larning parametrlari bilan 
tanishib chiqamiz.
Param etrlar deb, lampaning asosiy xususiyatlarini xarakterlab 
beradigan kattaiiklarga aytiladi. Parametrlarning sonli kattaliklari 
u yoki bu lampaning ishlatiladigan sohasini aniqlab beradi.
Ikki elektrodli lampaning asosiy parametrlari 
S
tavsifining va 
diodning ichki qarshiligining o ‘zgaruvchan tokga R. (differensial
l.i.4-rasm.
Diodni lavsiflovchi 
sxema.
107
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qarshilik) tikligi hisoblanadi. 
Asosiy param etrlarni uchbur- 
chak 
a b c
orqali aniqlanadi 
(1.1.5-rasm), bizni qiziqtirgan 
uchastkasida u ko'pincha to‘g‘ri 
liniyali bo'ladi.
T av sifn in g tik lig i