2.2.Həzrət Peyğəmbər (s) dövründə yazılan səhifələr
Səhifələr
2.2.1.Əli bin Əbu Talibin (ə) əsərləri
2.2.2.Fatimə bint Məhəmməd (s) və “Müshəf” əsəri
2.2.3.Əbu Rafe əl-Qibtinin “Kitabüs-sünən vəl-əhkam vəl-qəzaya” əsəri
2.2.4.Salman əl-Farisi və “Kitabi-hədisi casəlik” əsəri
2.2.5.Əbuzər əl-Qiffari və “Kitabül-xütbə” əsəri
2.2.6.Əbu Hatim və “Kitabüz-zinət” əsəri
2.2.7.Abdullah bin Əmr bin As və “əs-Səhifətüs-sədiqə” əsəri
2.2.8.Ənəs bin Malik
2.2.9.Əbu Hüreyrənin Həmmam bin Münəbbih yolu ilə gələn “Səhifə”si
2.2.10.Abdullah bin Abbas
2.2.11.Cabir bin Abdullah
2.2.12.Səmurə bin Cündəb
2.2.13.Abdullah bin Ömər
2.2.14.Səd bin Übadə əl-Ənsari
2.2.15.Abdullah bin Əbu Əfva
2.2.16.Müğeyrə bin Şöbə
2.2.17.Abdullah bin Məsud
2.2.18.Əbu Bəkr bin Əbu Qühafə
2.2.19.Ömər bin Xəttab
2.2.20.Əsbəğ bin Nübatə əl-Məcaşi
2.2.21.Səlim bin Qeys əl-Hilali
2.2.22.Meysəm ət-Təmmar
2.2.23.Məhəmməd bin Qeys əl-Cəbəli
2.2.24.Abdullah bin Hürr əl-Cufi
2.2.25.Rəbiə bin Səmi
2.3.Peyğəmbərin (s) əmri ilə yazılan rəsmi və qeyri-rəsmi vəsiqələr
a) Mədinə dövlətinin konstitusiyası
b) Əhalinin siyahıya alınması
Buxari bu mövzuda Peyğəmbərdən (s) bu hədisi rəvayət edir: “İslamiyyətə girən kimsələrin adlarını mənə yazın. Bu əmr üzərinə ona 1500 kişinin adlarını yazdıq.”168F
c) Bəraətlər
d) Hüdeybiyyə sülh müqaviləsi
e) Valilərə verilən təlimatlar
f) Quranın tərcüməsi
g) Yəhudilərlə dialoq
h) Dinə dəvət məktubları
1.Peyğəmbərin (s) Rum kralı İrakliyə məktub göndərməsi
2). Peyğəmbərin (s) Həbəs kralı Nəcaşiyə məktub göndərməsi
3) Peyğəmbərin (s) Fars imperatoru Xosrov Pərvizə məktub göndərməsi
4) Həzrət Peyğəmbərin (s) İsgəndəriyyə kralı Miqavqisə məktub göndərməsi
5). Peyğəmbərin (s) Bəhreyn məliki Münzir bin Saviyə məktub göndərməsi
3.1.Ravilər təbəqəsi
3.1.1.Səhabələr təbəqəsi
Səhabənin tanınması üçün müəyyən yollar vardır. Hədis alimləri səhabə olan şəxsi tanımaq və onun səhabəliyini bilmək üçün aşağıdakı yolları göstərmişlər:
-Təvatür və istifazə yolu
-İqrar yolu ilə
-Tabeundan bir şəxsin şəhadət verməsi yolu ilə.197F
Hədis rəvayət edən səhabələr iki qismə bölünür.
-Muksirun səhabələr
-Muksirun səhabələr
Ummulmöminin Aişə bint Əbu Bəkr (2210 hədis rəvayət etmişdir.)201F
-Muqillun səhabələr
Səhabələrin sayı
Səhabələr haqqında yazılan əsərlər
Ən son vəfat etmiş səhabə
3.1.3.Tabeunlar təbəqəsi
IV FƏSİL
4.1.Hədis təhsili üçün edilən səyahətlər
4.2.Səyahətlərin səbəb və nəticələri
V FƏSİL
5.1.Hədisşünasların ləqəbləri
VI FƏSİL
6.1.Hədis elminin bölümləri
6.1.1.Rəvayət yönündən hədis elmi
a) Rəvayətül-hədis kitabları və dərəcələri
b) Dirayə yönündən hədis elmi
c) Dirayə elminin meydana gəlməsi və bu sahədə ilk əsər yazan şəxslər
I. Cərh və tədil elmi
A) Ədalət sifətinə aid olan sözlər:
- Kizbür-ravi
- İttihamür-ravi bil-kizb
- Fisqür-ravi
- Cəhalətür-ravi
- Bidətür-ravi
B) Zəbt sifətinə yönələn sözlər:
- Kəsrətül-qələt
- Fərtül-qəflət
- Vəhm
- Müxaləfətüs-siqat
- Suil-hifz
Cərh və tədildə işlənən bəzi kəlmələr
I. Mədh və təzkiyə edən kəlmələr:
II. Məzəmmət və cərh edən kəlmələr:
Rəvayəti qəbul və ya rədd edilən kimsə
Ravinin ədaləti necə bilinir?
4.Ravidən bir nəfər adilin rəvayət etməsi yolu ilə. Əgər bir ravidən bir nəfər adil şəxs rəvayət edərsə, bu həmin ravinin ədalətli olmasına dəlalət edər.283F
II. Hədis raviləri (Rical) elmi
III. Müxtəlifül-hədis elmi
IV. İləlül-hədis elmi
V. Qəribül-hədis elmi
VI. Nasix və Mənsux elmi
VII. Hədis şərhi elmi
7.1.Hədis toplama və rəvayət etmə metodları
I. əs-Səma (Şeyxdən eşitmək metodu).
II. əl-Qiraət aləş-şeyx (Tələbənin öncədən əldə etdiyi hədisləri şeyxə oxuması).
III.əl-İcazə (Şeyxin tələbəsinə hədis rəvayət etməyə izn verməsi).
IV.əl-Münavələ (Şeyxin hədislərini ehtiva edən bir kitabı rəvayət etməsi üçün hər hansı bir tələbəsinə verməsi).
V.əl-Mükatəbə və ya əl-Katibə (Şeyx rəvayət edilməsini istədiyi hədislərini uzaqda olan bir kimsəyə yazaraq göndərməsi).
VI.əl-Elam (Şeyxin tələbəsinə göstərdiyi hədis və ya kitabı haqqında “bu mənim filankəsdən eşitdiklərimdir” deyib, amma ona bunu rəvayət etməsi üçün heç bir şey söyləməməsi).
VII.əl-İsa və ya əl-Vəsiyyət (Şeyxin rəvayət etdiyi hədisləri ehtiva edən kitab və ya cüzü, vəfat edərkən və ya bir səfərə çixarkən bir şəxsə vəsiyyət etməsi).
VIII. əl-Vicadə -“tapmaq” mənasına gələn bu metod, bir ravinin əlyazma bir kitab və ya bəzi hədis səhifələrini taparaq ondan rəvayət etməsidir. Belə bir kitabı tapan kimsənin həm şeyxin müasiri ola bilər, həm də olmaya bilər. Amma gərək o hədisləri rə...
VIII FƏSİL
8.1.Rəvayətin adabı
A) Hədis öyrənənin adabı
1. İxlas (təmiz niyyət)
2. Üstün əxlaq
3. Hədisi əhlindən almağa çalışmaq
4.Məslək sahibi olmaq
5. Öyrəndiyini digərlərinə öyrətməlidir
6. Müəllimə ehtiram etmək
7. Tədrici bir metodla çalışmaq
8. Dərsə erkən getmək
9. Hədis üsuluna önəm vermək
10. Müəllimi bezdirməmək
B) Hədis öyrədənin adabı
1. İxlas və gözəl əxlaq
2. Dünəvi işlərdən qəlbini azad etmək
3. Özündən üstün olan bir şəxsin yanında rəvayəti tərk etmək
4.Qarşıdurma ehtimalı olduqda hədis rəvayətini və oxutmasını dayandırmaq
5. Təharətli və təmiz qiyafəli olmaq
8.2.Hədis öyrətmə üsulları
I. əs-Sərd (Oxuyub keçmə üsulu)
II. Təriqül-həll vəl-bəhs (Açıqlanması lazım olan yerləri açıqlamaq)
III. Təriqül-əman (Uzun uzadı açıqlama üsulu)
8.3.Rəvayətin sifəti
I. Ləfzən (Kəlmə be kəlmə)
II. Mənən (Mənaya görə rəvayət)
IX FƏSİL
9.1.Hədislərin tədvini
9.2.Hədislərin təsnifi
Kitabət, tədvin və təsnif arasındakı fərq
X FƏSİL
HİCRİ II (MİLADİ VIII) ƏSRDƏ YAZILAN MƏŞHUR HƏDİS ƏSƏRLƏRİ
10.1.Hicri II (miladi VIII) əsrdə yazılmış əsərlərin adları
10.2.Hicri II (miladi VIII) əsrdə yazılmış bəzi məşhur hədis əsərləri
10.2.1. Malik bin Ənəs və “Müvəttə” əsəri
10.2.2. Məhəmməd bin İdris əş-Şafei və əsərləri
10.2.3. Əbdürrəzzaq bin Həmmam əs-Sənani və “Müsənnəf” əsəri
10.2.4. Süfyan bin Üyeynə və “Müsənnəf” əsəri
10.2.5. Mömər bin Raşid və “Cami” əsəri
10.2.6. Abdullah bin Vəhb və “Cami” əsəri
“Səhifeyi-Səccadiyyə”nin siyasi cəhətləri
HİCRİ III (MİLADİ IX ) ƏSRDƏ YAZILMIŞ BƏZİ MƏŞHUR ƏSƏRLƏR
11.2. “Kütubi-sittə” və müəllifləri
11.2.1.Buxari və “Səhih” əsəri
11.2.2.Müslüm və “Səhih” əsəri
11.2.3.Tirmizi və “Sünən” əsəri
11.2.4.Əbu Davud və “Sünən” əsəri
11.2.5.Nəsai və “Sünən” əsəri
11.2.6.İbn Macə və “Sünən” əsəri
11.3.1.Əbu Davud ət-Təyalisi və “Müsnəd” əsəri
11.3.2.Əhməd bin Hənbəl və “Müsnəd” əsəri
11.3.3.Abdullah bin Məhəmməd bin Əbi Şeybə və “Müsənnəf” əsəri
11.3.4.əl-Hümeydi və “Müsnəd” əsəri
11.3.5.İshaq bin Rahuyə (Rahaveyh) və “Müsnəd” əsəri
HİCRİ IV (MİLADİ X) ƏSRDƏ YAZILMIŞ BƏZİ MƏŞHUR ƏSƏRLƏR
-Hədislərin Peyğəmbərdən (s) nəql edilməsi;
-Hədislərin həzrət Əlinin (ə) kitabından nəql edilməsi;
-İlahi ilham.
12.2. Məhəmməd bin Yaqub Küleyni və “Üsuli-kafi” əsəri
“Üsuli-kafi”nin şərhləri
12.3.Şeyx Səduq və əsərləri
12.4.İbn Quləveyh və “Kamili-ziyarət” əsəri
12.5. Təbərani və “Möcəm” əsəri
“əl-Möcəmül-kəbir fi əsmais-səhabə” Təbəraniyə aid olan əsərlərin ən irihəcmlisi hesab olunan bu əsər “əşəreyi-mübəşşirə”dən başlamaq surətilə kişi-qadın Peyğəmbərdən (s) rəvayət edən səhabələrin əlifba sırası ilə adları sıralanaraq meydana gətirilmiş...
“əl-Mücəmül-əvsət” Təbəraninin qəlmə aldığı möcəm adlı əsərlərinin ikincisi “əl-Möcəmül-əvsət”dir. Təbərani bu əsərində hədis eşitdiyi şeyxlərinin əlfba sırası ilə adlarını tərtib edərək, hər şeyxdən aldığı hədisi onun adı altında qeyd etmişdir. O, bu...
“əl-Möcəmüs-səğir” Təbəraninin ilk və ən kiçik əsəri hesab olunan “əl-Möcəmüs-səğır” əsərini o, özlərindən hədis nəql etdiyi şeyxlərinin adlarını əlifba sırası ilə qeyd etməklə ərsəyə gətirmişdir. O, bu əsərini ustadlarının adlarını əbədiləşdirmək üçü...
12.6.Dəraqutni və “Sünən” əsəri
XIII FƏSİL
HİCRİ V (MİLADİ XI) ƏSRDƏ YAZILAN BƏZİ MƏŞHUR HƏDİS ƏSƏRLƏRİ
13.2.Şeyx Müfid və əsərləri
13.3.Seyid Mürtəza və əsərləri
13.4.Şeyx Tusi və əsərləri
Əsərləri
Əsərin növü
Əsərdəki üslubu
13.5.Beyhəqi və “Sünəni-kübra” əsəri
MÜXTƏLİF DÖVRLƏRDƏ YAZILMIŞ MƏŞHUR HƏDİS ƏSƏRLƏRİ
14.1.Əllamə Məclisi və “Biharül-ənvar” əsəri
Əsərləri
a) Ərəbcə əsərləri:
b) Farsca əsərləri:
“Biharül-ənvar” əsərinin ehtiva etdiyi mövzular
“Biharül-ənvar” əsərinin mənbələri
14.2.Hürr Amili və “Vəsailüş-şiə” əsəri
Əsərləri:
Şərhləri:
14.3.Feyz Kaşani və “əl-Vafi” əsəri
Əsərləri
14.4.Şeyx Bəhaəddin Amili və əsərləri
14.5.Məhəmməd Bağır Mirdamət
14.6.Əli bin Məhəmməd Şəhid əs-Sani
14.8.Hakim Nişapuri və “əl-Müstədrək” əsəri
14.9.Təqyüddin bin Teymiyyə və əsərləri
Əsərləri:
A) Əqaid və Kəlam:
B) Qiraət və Təfsir:
C) Hədis:
D) Fiqh:
İbn Teymiyyə və hədisi-şəriflər:
İslam alimlərinin İbn Teymiyyə haqqında dedikləri
Müsəlman alimlərinin İbn Teymiyyə və onun görüşlərinin əleyhinə yazdığı rəddiyyələr
14.10.İbn Həcər əl-Əsqəlani və əsərləri
Əsərləri:
14.11.Əllamə Hindi və “Kənzül-ümmal” əsəri
14.12.Əli əl-Qari və “Ümdətül-qari” əsəri
Əsərləri:
14.14.Mirzə Hüseyn Nuri və “Müstədrəkül-vəsail” əsəri
14.15.Ağa Hüseyn Bürucerdi və “Cameu əhadisiş-şiə” əsəri
XV FƏSİL
BƏZİ MƏŞHUR AZƏRBAYCAN HƏDİSŞÜNASLARI
15.1.Əbu Əli Hüseyn bin Səfvan əl-Bərzəi
15.2.Əbu Osman Səid bin Əmr əl-Bərdəi
15.3.Əhməd bin Harun əl-Bərdici
15.5.Mirzə Abdullah Əfəndi
II HİSSƏ
HƏDİS ELMİNİN METODOLOGİYASI
(HƏDİS ÜSULU)
I FƏSİL
1.1.Hədis elmlərinin təsnifatı
1.2.Dirayə elminə aid ilk əsərin yazılması
1.3.Dirayə elminə aid yazılmış bəzi məşhur əsərlər
