Qaraqalpaq til bilimi

Táselle beriw mánisinde:

Mısallar:

1. 
   – Ol jaǵın duz násip tartsa kórermizdaǵı, saǵınsaq barıp-qaytıp turarmız!
   
2. 
   – Ápiw etkeysiz, qapa bolmań, iláyim, mútájińiz pite ketkey!...
   
3. 
   Sen maǵan isen, aqıl bolsań meni qásterle, sonda sen ólmeyseń!
   
4. 
   – Iláya ólmegeysiz!
   
5. 
   – Qolımnan kelse, ayt, ǵoshshım, ayanbayın!
   

Eger de buyrıq gápler kúshli buyrıq yaki shaqırıqtı bildirse, kóterińki intonaciya menen aytıladı hám keynine úndew belgisi qoyıladı. Eger de jay buyrıq, ótinish, tilek, másláhát mánilerin ańlatsa, pás intonaciya menen aytılıp, keynine noqat qoyıladı.

III BAP. 3.1. Shıǵarmadaǵı úndew gáplerdiń qollanılıwı

Sóylewshiniń aytılajaq pikirge hár qıylı emocionallıq tuyǵı-sezimlerin bildiretuǵın gáplerge úndew gáp delinedi. Úndew gápler óziniń negizgi mazmunına qosa sóylewshiniń quwanıw, tańlanıw, kúyiniw hám súysiniw, qorqıw, ókiniw sıyaqlı kúshli emocionallıq tuyǵı sezimlerin ańlatadı.

Mısallar:

1. 
   – Bereket tap, inim, sóytse!
   
2. 
   – Kólikten búlip júr edim, jaqsı boldı!
   
3. 
   Jaman adamǵa úyrenisken ekenseń!
   
4. 
   Meni adam qılaman dep júrgen sonıń esi joq, men bir malman, ógizben, atı Shaqamannıń qamıs qorasın qıyratıp, peyilimnen tayaqlanıp quwılǵan ógizben!
   
5. 
   – Só-óytip, toyǵa baylaǵan eshkisin, toyǵa túygen gúrishin sadaqa etip tarqattıq-aw!
   
6. 
   Óziniń kózine ózi isenbey ashıp-jumıp, ashıp-jumıp qaraydı, qalay qarasań solay qara, mınaw kiyatırǵan hayal adam!
   
7. 
   – Men talqıyın izlep kelgenim joq! – Hayal ashıwlandı.
   
8. 
   – Partiyaǵa óteyin dep júr edim, shataq ettiń-aw kishe!
   
9. 
   – Bolmaǵan gápti aytpa, qáne, ákel, kóreyin!
   
10. 
    Sol qatınlardı alday almasam, ólge ekenmen!
    

Úndew gápler intonaciyalıq jaqtan ayrıqsha kúshli dawıs tolqını mene aytıladı, jazıwda bárhá úndew belgisi qoyıladı.

Úndew gápler tómendegi jollar menen úndewlik mánilerdi ańlatadı:

1.