Birlashish va qoʻshib olishni buxgalteriya hisobida aks ettirish Bir kompaniya boshqasini qoʻshib olganda, qoʻshib oluvchi
kompaniya mazkur bitimni kompaniyani xarid qilish boʻyicha bitim
sifatida yoki manfaatlarni birlashtirish sifatida koʻrib chiqishi
mumkin. Bunda e’tibor qaratiladigan asosiy jihatlarga quyida toʻxtalib
oʻtamiz.
Xarid qilish metodi Xarid qilish sifatida qoʻshib olish hisobini yuritishda qoʻshib olish
obektining aktivlari sotib oluvchining balansida bozor qiymatlari
boʻyicha aks ettiriladi. Mazkur metod bilan oʻzaro muvofiqlikda va
jarayonni toʻliq aks ettirish maqsadida gudvill (goodwill)ni hisobga
olish ham yuzaga keladi. Gudvill – bu sotib olingan aktivlarning sof
bozor bahosi va xarid bahosi oʻrtasidagi farqdir.
Misol sifatida faraz qilaylik, A kompaniya B kompaniya bilan
oʻzaro birlashdi. Natijada yangi AB kompaniya tashkil topdi.
Birlashish sanasida ikkala kompaniya alohida balanslari
quyidagicha (21.1-jadval):
21.1-jadval - 331 -
Qoʻshib olishni buxgalteriya hisobida aks ettirish, xarid usuli (million birlikda) A kompaniya B kompaniya Aylanma aktivlar 4 Xususiy kapital 20 Aylanma aktivlar 2 Xususiy kapital 10
Asosiy vositalar 16 Qarz kapitali 0 Asosiy vositalar 8 Qarz kapitali 0
Jami 20 Jami 10
Faraz qilaylik A kompaniya B kompaniyaga 18 million birlik
naqd pul mablagʻini qarz mablagʻlari jalb etgan holda toʻladi. B
kompaniya asosiy vositalari qoldiq qiymati balansda 8 million birlikda
koʻrsatilgan va sof joriy bozor qiymati 14 million birlikga teng.
Shuningdek, 2 million birlikga teng aylanma mablagʻ ham umumiy
balansga kiritiladi.
Yana koʻrinib turibdiki, A kompaniya sof joriy bozor bahosiga
qoʻshimcha 2 million birlik qoʻshimcha mablagʻ toʻlagan va bu
balansda gudvill46 sifatida aks ettiriladi.
Natijada yangi AB kompaniyaning balans hisoboti quyidagi
koʻrinishga ega boʻladi (21.2-jadval):
21.2-jadval
