Qaydalar azərbaycan respublikasi föVQƏladə hallar nazirliyi sənayedə İŞLƏrin təHLÜKƏsiz göRÜLMƏsi və

Cədvəl 12

İstismarda olan və SİTGDMND Agentliyində qeydiyyatdan keçməyə aid

olmayan sistern və çəlləklərin texniki yoxlanılmasının dövriliyi.

N		Xarici və	Yoxlama təzyiqi ilə
	Adı		hidravlik sınaqdan
s/s		daxili baxış
			keçirilməsi
1	Dövri olaraq boşaldılması üçün içərisində 0,07 MPa (0,7	2 il	8 il
	kqq/sm^2)-dan yuxarı təzyiq yaradılan sistern və çəlləklər
2	ildə 0,1 mm-dən artıq olmayan sürətlə materialın	4 il	4 il
	dağılmasına və fiziki-kimyəvi dəyişikliyinə (korroziya və
	s.) səbəb olan mayeləşdirilmiş qazlar üçün çəlləklər.
3	ildə 0,1 mm-dən artıq sürətlə materialın dağılmasına və	2 il	2 il
	fiziki-kimyəvi dəyişikliyinə (korroziya və s.) səbəb olan
	mayeləşdirilmiş qazlar üçün çəlləklər.
			Cədvəl 13

İstismarda olan və SİTGDMND Agentliyində qeydiyyatdan keçmiş

sisternlərin texniki yoxlanmasının dövriliyi

		İstehsal nəzarəti	SİTGDMND Agentliyinin
		həyata keçirmək	lisenziyasını almış müəssisə
N	Adı	üzrə cavabdeh şəxs	mütəxəssisi (6.3.3 maddəsi)
		tərəfindən		tərəfindən
s/s
			xarici və		yoxlama təzyiqi ilə
		xarici və daxili baxış			hidravlik sınaqdan
			daxili baxış
					keçirmə
1	2	3	4		5
1	Propan-butan və pentan maddələrinin nəql-		10 il		10 il
	olunması üçün dəmiryol sisternləri
2	Vakuum əsasında izolyasiya olunan sisternlər	-	10 il		10 il
3	09Г2С və 10Г2СД markalı poladlardan		8 il		8 il
	hazırlanmış, yığım halında termiki emaldan
	keçmiş və am-monyakın daşınması üçün təyin
	olunan dəmiryol sisternləri
4	ildə 0,1 mm-dən artıq sürətlə materialın	ildə bir dəfə	4 il		8 il
	dağılmasına və fiziki-kimyəvi dəyişikliyinə
	(korroziya və s.) səbəb olan mayeləşdirilmiş
	qazlar üçün sisternlər
5	Bütün qalan sisternlər	2 il	4 il		8 il

Cədvəl 14

İstismarda olan və SİTGDMND Agentliyində qeydiyyatdan keçməyə aid

olmayan balonların texniki yoxlanməsinin dövriliyi

N		Xarici və	Yoxlama təzyiqi
	Adı	daxili	ilə hidravlik
s/s
		baxış	sınaqdan keçirmə
1	2	3	4
1	materialın dağılmasına və fiziki-kimyəvi dəyişikliyinə (korroziya və
	s.) səbəb olan qazların doldurul-ması üçün istismarda olan borular:
	ildə 0,1mm-dən çox olmayan sürətlə	5 il	5 il
	ildə 0,1mm-dən çox olan sürətlə	2 il	2 il
2	Üzərində quraşdırıldığı nəqliyyat vasitələrinin mühərrikini yanacaq-
	la təmin etmək üçün balonlar:
	a) sıxılmış qaz üçün:
	legirlənmiş poladlardan və metalkompozit materialdan hazırlanmış;	5 il	5 il
	karbonlu poladlardan və metalkompozit materialdan hazırlanmış;	3 il	3 il
	qeyri-metal materialdan hazırlanmış.	2 il	2 il
	b) mayeləşdirilmiş qaz üçün	2 il	2 il
3	Dövri olaraq boşaldılması üçün içərisində 0,07 MPa (0,7 kqq/sm^2)-	10 il	10 il
	dan yuxarı təzyiq yaradılan, ildə 0,1 mm-dən kiçik sürətlə materialın
	dağılmasına və fiziki-kimyəvi dəyişikliyinə (korroziya və s.) səbəb
	mühiti olan balonlar
4	İçərisində 15 MPa (150kqq/sm^2) və daha yüksək təzyiqlə sıxılmış	10 il	10 il
	hava, oksigen, arqon, azot, -35 ^oC və daha aşağı temperaturlu
	heliumun saxlanması üçün stasionar, eləcə də hərəkətli vasitələr
	üzərində sabit quraşdırılan balonlar, eləcə də susuzlaşdırılmış kar-
	bon qazlı balonlar.
			Cədvəl 15

SİTGDMND Agentliyində qeydiyyatdan keçmiş

balonların texniki yoxlanməsinin dövriliyi

					İstehsal nəzarəti	SİTGDMND Agentliyinin
					həyata keçirmək	lisenziyasını almış müəssisə
N					üzrə cavabdeh şəxs	mütəxəssisi (6.3.3 maddəsi)
					tərəfindən	tərəfindən
s/s			Adı
					xarici və daxili	xarici və	yoxlama təzyiqi
							ilə hidravlik sınaq-
					baxış	daxili baxış
							dan keçirmə
1			2		3	4	5
1	Stasionar	və daima səyyar vasitələrdə				10 il	10 il
	quraşdırılmış içərisində sıxılmış hava,
	oksigen,	azot,	arqon	helium15MPa
	(150kqq/sm^2 və ondan yuxarı təzyiqdə
	ölçülmüş şeh nöqtəsi temperaturu (тем-
	пература точки росы) 35^0 C və ondan aşağı
	olan, eləcə də susuzlaşdırılmış karbon qazı
	saxlanılan balonlar.

1	2	3	4	5
2	Bütün qalan balonlar:
	ildə 0,1 mm-dən çox olmayan sürətlə	2 il	4 il	8 il
	materialın dağılmasına və fiziki-kim-yəvi
	dəyişikliyinə (korroziya və s.) səbəb olan
	mühitli balonlar.
	ildə 0,1 mm-dən çox olan sürətlə materialın	ildə bir dəfə	4 il	8 il
	dağılmasına və fiziki-kimyəvi dəyişikliyinə
	(korroziya və s.) səbəb olan mühitli balonlar.

Əgər istehsal şəraitinə görə tutumu müəyyən olunmuş tarixdə texniki şəhadətlən -dirilməyə təqdim etmək mümkün olmursa, o zaman tutum sahibi onu vaxtından əvvəl təqdim etməyə borcludur.

Balonların yoxlanılması balonların layihəçisi tərəfindən, tərkibində şəhadətlən -dirilmənin dövriliyi və brak normaları göstərilən, təsdiq edilmiş metodika üzrə yerinə yetirilməlidir.

Texniki şəhadətləndirilmə zamanı bütün dağıdıcı-olmayan yoxlama üsullarından, eləcə də akustik emissiyadan istifadə etməyə icazə verilir.

6.3.3. СИТЭДМНД Аэентлийндя гейдиййатдан keçирилməyən tutumların texniki шящадятляндирилмяси, təzyiq altında işləyən tutumların istismarı zamanı sənaye təhlükəsizliyi tələblərinə riayət olunmasına istehsalат nəzarəti həyata keçirян cavabdeh şəxs tərəfindən апарылмалыдыр.

Аэентликдя qeydiyyatdan keçmiş tutumların ilkin, dövri və növbədənkənar texniki шящадятляндирилмяси СИТЭДМНД Аэентлийинин texniki qurğuların (tutumların) sənaye təhlükəsizliyi ekspertizasınıн keçirилмясиня lisenziyaсы олан тяшкилатын mütəxəssisi тяряфиндян апарылмалыдыр.

6.3.4. Xarici və daxili baxış aşağıdakı məqsədlə keçirilir:

• 
  иlkin техники шящадятляндирилмя zamanı tutumunm mövcud Qaydaların вя qeydiyyat zamanı təqdim olunан sənədlərin tələblərinə uyğun quraşdırılmasını və avadanlıqla təchiz olunmasını, eləcə də tutumун və onun щиссяляринин zədəsiz olmasını yoxlamaq üçün;
  

• 
  dövri və növbədənkənar шящадятляндирмя zamanı tutumun saz vəziyyətdə olmasını və gələcəkdə истифадяйя йаралылыьыны müəyyən etmək цчцн.
  

Hidravlik sınaqlar tutumun щиссяlərinin möhkəmliyинин və birləşmələrin киплийинин yoxlanылması məqsədilə yerinə yetirilir. Tutumlar hidravlik sınağa üzərində quraşdırılmış armaturla bir yerdə təqdim olunmalıdır.

6.3.5. Daxili baxışdan və hidravlik sınaqdan əvvəl tutumун истисмары dayandırılmalı, soyudulmalı (qızdırılmalı), дахилиндя олан işçi mühitdən (məhsuldan) azad edilməli, тутуму təzyiq mənbəyi ilə birləşдирən bütün boru кямярляриndən və tutumlardan тыхаъla

айрылмалыдыр. Metal tutumlar metal təbəqəyə qədər təmizlənməlidir.

ГОСТ 12.1.007-76 üzrə 1-ci və 2-ci sinif zərərli maddələrlə işləyən tutumların daxilində hər hansı işlər yerinə yetirilməzdən əvvəl, eləcə də daxili baxış keçirилməzdən əvvəl tutum sahibi tərəfindən müəyyən олунмуш qaydada təsdiq edilmiş işlərin təhlükəsiz эюрцлмяси üzrə təlimatын тялябляриня уйьун diqqətlə emal olunmalıdır (neytrallaşdırылмалы, qazsızlaşdırылmaлыдыр).

Futerləmə, izolyasiya və korroziyadan мцщафизянин диэяр növləri гисмян və ya там шякилдя, яэяр tutumun konstruksiyasının güc elementlərinin materialında qüsurların olmasını göstərən əlamətlər вarsa, (futerləmənin кип olmaması, yapışqanın габармасы, izolyasiyanın islanma izləri və s.). Тutumun еlektrik qızdırıcısı və интигалы söndürülməlidir. Bu halda Qaydaların 7.4.4, 7.4.5, 7.4.6 bəndlərinin tələbləri yerinə yetirilməlidir.

6.3.6. İstismarda olan tutumların növbədənkənar шящадятляндирилмяси aşağıdakı hallarda yerinə yetirilməlidir:

• 
  tutum 12 aydan artıq istismar olunmayıbsa;
  

• 
  tutum sökülüb və başqa yerdə quraşdırılıbsa;
  

-qabarıqların və ya əziklərin düzəldilməsi, eləcə də təzyiq altında işləyən elementlərin qaynağı və ya lehimlənməsi tətbiq edilməklə yenidən qurulması və ya təmiri yerinə yetirilibsə;

• 
  tutumun divarına əlavə qoruyucu örtük örtülmədən əvvəl;
  

• 
  təzyiq altında işləyən tutumun və ya elementlərinin qəzadan sonra, əgər bərpaedici işlərin həcminə görə belə шящадятляндирилмя tələb olunursa;
  

• 
  СИТЭДМНД Аэентлийинин müfəttişinin və ya təzyiq altında işləyən tutumların istismarы цзря sənaye təhlükəsizliyi tələblərinə riayət eдилмясиня nəzarəti həyata keçirəн cavabdeh şəxsin tələbi иля.
  

6.3.7. Tutumların, sisternlərin, balonların və çəlləklərin texniki шящадятляндирилмяси xüsusi təmir-sınaq məntəqələrində, istehsalçı müəssisələrdə, doldurucu stansiyalarda, eləcə də mövcud гaydaların tələblərinə uyğun olaraq шящадятляндирилмяni həyata keçirmək üçün lazımi bazaйа, avadanlığa malik olan müəssisələrdə yerinə yetirilмялидир.

6.3.8. Texniki шящадятляндирилмянин nəticələri, tutumun icazə verilən istismar parametrləri və növbəti шящадятляндирилмя müddəti göstərilməklə, шящадятляндирмянi yerinə yetirən şəxs tərəfindən tutumun pasportuna yazılmalıdır. Növbədənkənar шящадятляндирилмя keçirilən zaman onun keçirilməsi zəruriliyiniн səbələrи göstərilməlidir.

Əgər шящадятляндирилмя zamanı əlavə sınaqlar və ya tədqiqatlar keçirilibsə, o zaman sınaг nümunələri эютцрцлян йерляр və ya sahələr, eləcə də əlavə sınaqların keçirilməsi zəruriliyini yaradan səbəblər, sınaqların və tədqiqatların növц və nəticələri тутумун pasportуна yazılmalıdır.

6.3.9. Texniki шящадятляндирмя заманы тутумларын эяляъяк истисмарынын мцмкцнлцйц тясдиг едилдикдя, онларын цзяриня Qaydaların 6.4.4. bəndinin tələblərinə uyğun олараг məlumatlar yazılмалыдыр.

6.3.10. Шящадятляндирилмя zamanı tutumun möhkəmliyini zəiflədən qüsurlar aşkar edilдикдя onun aşağı parametrlərля (təzyiq və temperatur) istismarınа icazə verilir.

Aşağı parametrlərdə tutumun istismarının mümkünlüyü tutumun сащиби tərəfindən təqdim olunan möhkəmliyə hesabатла təsdiq olunmalı, bu halda qoruyucu klapanların keçiricilik qabiliyyətinin yoxlama hesabаты və Qaydaların 5.5.6 bəndinin tələbləri yerinə yetirilməlidir.

Bу qərar texniki шящадятляндирилмяni keçirən şəxs tərəfindən тутумун pasportунa yazılмалыдır.

6.3.11. Səbəb və nəticələriни müəyyən etmək çətin olan qüsurlar aşkar olunduğu halda texniki шящадятляндирилмяni keçirən şəxs tutumun sahibindən tutuma aid xüsusi tədqiqatların aparılmasını tələb etməlidir, lazımi hallarda isə qüsurların yaranma səbəbləri, eləcə də gələcəkdə tutumun istismar imkanları və şəraiti haqqında ixtiсsaslaşdırılmış müəssisənin rəyinin təqdim olunmasını tələb etməlidir.

6.3.12. Əgər texniki шящадятляндирилмя zamanı tutumun mövcud qüsurlarы və Qaydaларын тялябляринин pozulmaсы səbəbindən onun istismarı təhlükəli olduğu aşkar edilərsə, тутумун иши qadağan edilməlidir.

6.3.13.Yığılmış halda чатдырылан tutumlar istehsalçı tərəfindən konservləşdirilməli və istismar təlimatынda tutumun saxlanылma şəraiti və müddəti göstərilməlidir. Бu tələblər yerinə yetirilилдийи щалда тутума, иşə salınmazdan əvvəl, yalnız xarici və daxili baxış

keçirilir, tutumun hidravlik sınaьы tələb olunmur. Bu halda hidravlik sınağın мцддяти tutumun istismarынa верилян иъазянин tarixinə уйьун тяйин olunur.

Яgər tutumların saxlama müddəti və şəraiti üzrə istehsalçının tələbləriня риайят олунмушдурса, мayeləşdirilmiş qaz üçün təyin olinan tutumlar üzərinə izolyasiya qatı çəkilməzdən əvvəl yalnız xarici və daxili baxışdan keçirilməlidir.

Tutumlar istismar yerinə quraşdırıldıqdan sonra, torpaqla örtülməzdən əvvəl, əgər onun izolyasiya ilə örtülməsindən 12 aydan çox vaxt keçməyibsə və onun quraşdırılması zamanı qaynaq tətbiq olunmayıbsa, yalnız xarici baxışdan keçirilə bilər.

6.3.14. ГОСТ 12.1.007-76 üzrə 1-ci və 2-ci sinifя аид zərərli maddələrин (maye və qaz) тəzyiqи altında işləyən tutumlar, онларын sahibi tərəfindən işçi təzyiqə bərabər təzyiqlə hava və ya təsirsiz qazla hermetikliyə sınaqdan keçirilməlidir. Sınaqlar tutum sahibi tərəfindən müəyyən qaydada təsdiq olunmuş təlimata uyğun апарылмалыдыр.

6.3.15. Xarici və daxili baxış keçirərkən tutumun möщkəmliyini zəiflədən bütün qüsurlar aşkar olunmalıdır, bu заман aşağıdakı qüsurların aşkar олунмасына xüsusi diqqət yetirilməlidir:

• 
  тutumун səthində - çatlar, yırtıqlar, divarların korroziyası (xüsusilə бирляшмя və kəsik yerlərində), qabarıqlar, йарыглар (əsasən “кюйнякли” tutumlarda, eləcə də odla və ya elektriklə qızdırılan tutumlarda), ойуqlar (tökmə tutуmlarda);
  

• 
  гaynaq tikişlərində - Qaydaların 4.5.17 bəndində göstərilən qaynaq qüsurları,yırtıqlar, yeyilmələr;
  

• 
  пərçimləмя tikişlərинdə-pərçimlər arasında çatlar, başлыгların qopması, sızma izləri, pərçimlənmiş təbəqələrin kənarlarında чатлар, pərçimləмя tikişlərin korroziyaдан zədələnməсi, xüsusilə aqressiv mühitlə (turşu, oksigen
  

• 
  , qələvi və s.) işləyən tutumlarda pərçimlənmiş təbəqələrin kənarlarında və pərçimlərin başлыqlarının altında boşluьун олмасы;
  

• 
  korroziyadan мцщафизяли səthi olan tutumlarda – futerləmənin dağılması, o cümlədən, futerləmə плитяляринин тябягяляринин kipləшдирилмямяси, yapışqanlı, qurğuşunlu və ya başqa
  

örtüklərdə çatlar, минанын чатламасы, öptük təbəqəsində çatlar və йаныглаr, tutumların divarının xarici qoruyucu örtük yerlərində metalın zədələnməsi;

-metalplastik və гейри metal tutumlarda – сойулма və баьлайыъы liflərin ixtisсaslaşdırılmış müəssisə tərəfindən müəyyən olunmuş normadan artıq qırılması;

6.3.16. Шящадятляндирилмяни keçirən şəxs lazım olduгда qoruyucu örtüyün (tam və ya hissə-hissə) çıxarılmasını tələb edə bilər.

6.3.17. Hündürlüyü 2 m-dən чох olan tutumlar baxışын keçirилməсиндян əvvəl onun bütün hissələrinə təhlükəsiz baxış keçirmək imkanını təmin edən тяртибатларла təchiz olunmalıdır.

6.3.18. Tutumların hidravlik sınağı yalnız xarici və daxili baxışlarıın qənaətbəxş nəticələri alındıqdan sonra keçirilir.

6.3.19. Hidravlik sınaqlar Qaydaların 4.6.12 bəndi istisna olмагла, 4.6 bölməsinин tələblərинə uyğun keçirilməlidir. Bu halda yoxlama təzyiqinin qiyməti tutumlar üçün icazə verilən təzyiqin qiymətinə görə müəyyən oluna bilər. Иstehsalçının başqa göstərişləri олмадыгда, tutum 5 dəqiqə ərzində сынаг təzyiqi altında qalmalıdır.

Şaquli vəziyyətdə quraşdırılmış tutumların hidravlik sınağı zamanı сынаг təzyiqinə tutumun yuxarı (dib) qapağında quraşdırılmış manometrlə nəzarət olunmalıdır.

6.3.20. Hidravlik sınağın keçirilməsi mümkün olmaдыгда (suyun çəkisinин тясириндян бцнювряйя, mərtəbələr arası arakəsmələrdə və ya tutumun özünə аьырлыьын дцшмяси, suyun çıxarılmasının çətinliyi, tutumun daxilində onun su ilə doldurulmasına mane olan futerləmənin olması), onu pnevmatik sınaqla (hava və ya təsirsiz qazла) əvəz etməyə icazə

verilir. Sınağın bu növünün tətbiqinə ona akustik emissiya цсулу ilə (və ya СИТЭДМНД Аэентлийи ilə razılaşdırılmış диэяр цсулла) nəzarət edilməsi şərti ilə yol verilir.

Pnevmatik sınaq zamanı тящлцкясизлик tədbirləri tətbiq edilir: təzyiq mənbəyindən çıxan doldurucu boru xəttindəki ventil və manometrlər şınaq keçirilən yerdən çıxarılır, insanlar isə sınaq müddətində təhlükəsiz yerə uzaqlaşдырылыр.

6.3.21. Texniki шящадятляндирилмянин keçiriləcəyi gün tutumун sahibi tərəfindən müəyyən olunur və шящадятляндирилмяни keçirян şəxslə razılaşdırılır. Tutumун иши onun pasportunda göstərilmiş шящадятляндирилмя vaxtından geç olmayaraq dayandırılmalıdır. Tutumун sahibi 5 güдян эеъ олмайараг шящадятляндирилмяни кечирян şəxsи görüləcək iş barədə мялуматландырмалыдыр.

Мцфяттиш тяйин olunан vaxtda gəlmədикдя, müdиriyyət müəssisə rəhbərliyinin əmri ilə təyin olunmuş komissiya тяряфиндян шящадятляндирилмяни müstəqil кечирмяк щцгугуна маликдир.

Keçirilən шящадятляндирилмянин nəticələri və növbəti шящадятляндирилмянин vaxtı pasportдa гейд олунур və komissiya üzvləri tərəfindən imzalanır.

Шящадятляндирилмя keçirilдикдян sonra bu qeydlərin суряти 5 gündən gec olmayaraq СИТЭДМНД Аэентлийиня göndərilməlidir.

Komissiya tərəfindən müəyyən olunmuş növbəti шящадятляндирилмянин мцддяти бу Qaydalarda göstərilən мцддятдян эеъ олмамалыдыр.

6.3.22. Tutumун sahibi tutumun шящадятляндирилмясини кечирмяк üçün onun vaxtında və keyfiyyətli hazırlanmasına məsuliyyət daşıyır.

6.3.23. Мühitiн тясириндян тутумун мetalыnын kimyəvi tərkibi və mexaniki xassələri дяйишдикдя (писляшдикдя), eləcə də iş zamanı divarларının temperaturu 450oC-dən yüxarı олан tutumlarын, müəssisə tərəfindən müəyyən olunmuş qaydada təsdiqлянмиш təlimata ясасян əlavə шящадятляндирилмяси keçирилməlidir. Əlavə шящадятляндирилмянин nəticələri tutumun pasportunдa гейд олунмалыдыр.

6.3.24. Иstehsalçı мцяссися тяряфиндян, layihя вя йа диэяр номатив-техники сянядляря ясасян щесабланмыш истисмар мцддяти битмиш və ya texniki rəy əsasında istismar müddəti üzadılмыш тутумлар цчцн texniki шяща-дятляндирилмянин həcmi, цсулları və dövriliyi texniki diaqnostиkanın nəticələrinə və ixtiсsaslaşdırılmış və ya texniki qurğuların (tutumların) sənaye təhlükəsizliyi ekspertizasını keçirməyə СИТЭДМНД Аэентлийиндян lisenziya алмыш müəssisə tərəfindən müəyyən olunmalıdır.

6.3.25. Əgər tutumların texniki шящадятляндирилмяси заманы aşkar olunan qüsurların тящлили нятиъясиндя мцяййян олунур ки, гцсурларын йаранма сябяби бу мцяссисянин истисмар шяраитиндян асылыдыр вя йахуд бу конструксийалы тутумлара хасдыр, о заман texniki шящадятляндирилмəni кечирян şəxs СИТЭДМНД Аэентлийиня bildiriş göndərməklə, bu müəssisədə olan eyni rejimдə istismar olunan və ya eyni konstruksiyaya malik олан bütün tutumların növbədənkənar texniki шящадятляндирилмясинин keçirilməsini tələb etməlidir.

6.3.26. Bəzi istisna hallarda, тutumун sahibinin əsaslandırılmış yazılı ərizəsinə əsasən, tutumların müəyyən olunmuş texniki шящадятляндирилмяси мцддятинин 3 aydan çox olmayan müddətə uzadылмасына СИТЭДМНД Аэентлийиня щцгуг верилир.