QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

nin idarə edilməsi»ndən istifadə olunur. Bura bataqlıqların qurudulması, suyun duzluluğunun azaldılması və b. 

aiddir. Digər metod qrupu – bioloji metod olub ağcaqanadın təhlükəliyini azaltmaq üçün istifadə olunur; bu 

məqsədlə 40 ölkədə 250 növdən çox sürfə ilə qidalanan balıqlardan, həmçinin ağcaqanadda xəstəlik törədən və 

onu məhv edən mikrobdan istifadə olunur.  

Taun və digər infeksiya (yoluxucu) xəstəliklər (vəba, malyariya, qarayara, tülyaremiya, dizenteriya, (qanlı 

ishal), difterit-yoluxucu boğaz xəstəliyi, skarlatina və b.) müxtəlif yaşlı insanların ölümünə səbəb olmuşdur. Bu 

əhalinin sayının artmasını  ləngitmişdir, yer üzərində 1860-cı ildə  əhalinin sayı 1 mld-a çatmışdır. Lakin XIX 

əsrin sonunda Paster və başqa alimlərin yeni kəşfləri XX əsrdə profilaktik tibbin inkişafına, çox ağır 

xəstəliklərin müayinəsinə, həyatın səhiyyə-gijiyena  şəraitinin xeyli yaxşılaşmasına böyük təkan oldu, təbii-

mənbə xəstəlikləri kəskin azaldı, bəziləri isə praktiki olaraq ləğv olundu.  

Gənə ensefaliti mərkəzi sinir sistemini zədələyən xəstəlikdir. Bu xəstəliyin törədicisi virus olub daşıyıcısı 

iksod gənəsidir. Gənələr əsasən Rusiyanın Avropa və Asiya hissəsində tayqa meşələrində yayılmışdır. Gənələr 

---

 

140

«sahiblərinə» yazın başlanğıcında qar örtüyü əridikdən sonra hücum etməyə başlayır. Gənə ensefaliti xəstəliyinə 

fəaliyyəti meşə ilə bağlı olan insanlar, meşə təsərrüfatı işçiləri, meşədə müxtəlif sahədə tədqiqat işləri aparanlar, 

ovçular, yol çəkənlər yoluxurlar.  

Bəzi təbii-mənbə  xəstəliklərinin yoluxdurulması sahib-heyvan hücumu və dişləməsi (quduzluq), su 

(sarılıqsız leptospizoz), qida (diyersenioz), hava-damcı (taun, ornitoz) vasitəsilə ötürülür.  

Quduzluq kəskin yoluxucu xəstəlik olub dünyanın hər yerində müşahidə olunur. Xəstəliyin inkubasiya dövrü 

30 gündən 90 günə kimidir.  

Qeyri-yoluxucu endemik xəstəliklər də mövcuddur. Belə  xəstəliklər həmin  ərazidəki torpağın, suyun və 

havanın xüsusi tərkibi ilə əlaqədardır.  

Biokimyəvi vəziyyət ilə əlaqədar ən geniş yayılan xəstəliklərdən yod çatışmazlığı ilə bağlı olan endemik