QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

 

16.8. Azərbaycanda iqlim dəyişkənliyi  

İqlim dəyişkənliyi və tərəddüdü bəşəri problem olub respublikamızdan da yan keçməmişdir. Bu dəyişkənlik 

temperatur üçün 1880-1997-ci illərin, yəni  117 ilin məlumatlarının təhlili əsasında verilir (Səfərov S., 2005).  

Məlumatların təhlili göstərir ki, qış dövründə 117 il ərzində istiləşmə müşahidə olunur. Bütün meteoroloji 

stansiyalar üzrə temperaturun yüksəlməsi 0,4-3,6

0

 arasında dəyişmişdir (cədvəl 16.4).  

 

Cədvəl 16.4 

 

1881-1997-ci illərdə havanın temperaturunun  

dəiyşməsi (

0

C) (Səfərov, 2005) 

 

Stansiyalar  

Qış Yaz Yay Payız 

İl 

Bakı  

0,4 

0,2 

0,0 

-03 

0,1 

---

 

245

Lənkəran  

0,4 

-0,1 

-08 

-03 

-02 

Cəfərxan  

1,8 

0,7 

03 

1,3 

1,0 

Gəncə  

1,6 

1,0 

06 

1,2 

1,1 

Zaqatala  

1,1 

0,4 

1,1 

0,6 

0,8 

Quba  

1,6 

1,4 

1,1 

2,0 

1,5 

Şuşa  

1,0 

-0,6 

-06 

0,2 

0,0 

Naxçıvan  

3,6 

0,7 

-1,0 

-0,1 

07 

 

Aşkar olunan istiləşmə (qış dövründə) əksəriyyət stansiyalar (1,3-3,1

0

C 100 il) öz ölçü qiymətinə görə, həm 

Yer kürəsi və şimal yarımkürəsi, həm də Rusiyanın Avropa hissəsini ötüb keçir.  

XX əsrdə böyük qlobal dəyişmələr dövrlərində Azərbaycan ərazisində temperaturun dəyişməsi göstərdi ki, 

1911-1940-cı illərdə temperaturun dəyişməsi (-0,1-08

0

C); 1941-1970-ci illərdə Naxçıvan (2

0

C) və  Şuşada 

(1,4

0

C) xeyli istiləşmə müşahidə edilmişdir. 1971-1997-ci illərdə isə istiləşmə bütün stansiyalarda müşahidə 

olunmuşdur (cədvəl 16.5). Həmin illər ərzində temperaturun dəiyşməsinin təhlili göstərdi ki, ən güclü istiləşmə 

Naxçıvan MR (2,3

0

C), Kür-Araz ovalığında (1,8

0

C), zəif istiləşmə isə Böyük Qafqazın şimali-şərq yamacı (1,2-

1,5

0

C) və Abşeronda (0,9

0

C) qeydə alınmışdır (cədvəl 16.5).